Psychologia dyskursowa. O czym mowa?
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/4Słowa kluczowe:
psychologia dyskursowa, analiza dyskursu, retoryka, badania jakościowe, socjologiaAbstrakt
Artykuł poświęcony jest przedstawieniu psychologii dyskursowej – jednego z nurtów w analizie dyskursu. Uwagi na jej temat podzielone są na pięć części. Pierwsza dotyczy ogólnej charakterystyki psychologii dyskursowej: jej nazwy, złożonych źródeł i nieoczywistego statusu na tle innych badań w naukach społecznych. Druga część zawiera próbę odpowiedzi na pytanie: „czym jest psychologia dyskursowa?”. Wskazanych zostaje osiem wybranych cech psychologii dyskursowej, które uwzględniają jej specyfikę metodologiczną, aspiracje badawcze i dotychczasowe osiągnięcia. Trzecia część dotyczy odpowiedzi na pytanie: „czym psychologia dyskursowa nie jest?”. Celem tej części jest uprzedzenie kilku możliwych nieporozumień w sprawie psychologii dyskursowej: jej związków z innymi dziedzinami wiedzy, zwłaszcza psychologią, socjologią i analizą dyskursu. Czwarta część podejmuje problem związku między możliwościami badawczymi psychologii dyskursowej a społecznym zaangażowaniem nauki. Piąta część, kończąca artykuł wskazuje na wybrane wątki dotyczące psychologii dyskursowej, które nie mogłyby zostać w tym opracowaniu podjęte. Artykuł jest przygotowany jako wprowadzenie do psychologii dyskursowej i stawia sobie za cel przybliżenie jej polskiej socjologii.
Bibliografia
Antaki Charles, Michael Billig, Derek Edwards, Jonathan Potter. 2003. Discourse analysis means doing analysis: A critique of six analytic shortcomings. https://hdl.handle.net/2134/633 [dostęp: 21.05.2023].
Ashmore Malcolm. 1989. The reflexive thesis. Chicago: University of Chicago Press.
Austin John. 1993. Mówienie i poznawanie: rozprawy i wykłady filozoficzne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Barnes Barry, David Bloor. 1993. Mocny program socjologii wiedzy. Warszawa: IFiS PAN.
Billig Michael. 1987. Arguing and thinking. A rhetorical approach to social psychology. New York: Cambridge University Press.
Billig Michael. 1991. Ideology and opinions. Studies in rhetorical psychology. London, Newbury Park, New Delhi: Sage.
Billig Michael. 2009. “Discursive psychology, rhetoric and the issue of agency”. Semen 27. https://journals.openedition.org/semen/8930#bibliography [dostęp: 21.05.2023].
Burr Vivien. 2003. Social constructionism. London, New York: Taylor & Francis Routledge.
Button Graham. 1991. Introduction: Ethnomethodology and the foundational respecification of the human sciences. In: Ethnomethodology and the human sciences. G. Button (ed.), 1–9. Cambridge: Cambridge University Press.
Czyżewski Marek. 2013. „Teorie dyskursu i dyskursy teorii”. Kultura i Społeczeństwo (2): 3–25.
Davies Celia, Margaret Wetherell, Elizabeth Barnett. 2006. Citizens at the centre. Deliberative participation in healthcare decisions. Bristol: The Policy Press.
Demasi Mirko A., Shani Burke, Cristian Tileagă. 2020. Political communication. Discursive perspectives. Cham: Springer Nature.
Dennis Alex. 2003. “Skepticist philosophy as ethnomethodology”. Philosophy of the Social Sciences 33(2): 151–173.
Edwards Derek. 1997. Discourse and cognition. London, Thousand Oaks, New Dehli: Sage.
Edwards Derek. 1999. “Emotion discourse”. Culture Psychology 5(3): 271–291.
Edwards Derek. 2023a. „Psychologia dyskursowa”. Przegląd Socjologiczny 73(2), w druku.
Edwards Derek. 2023b. „Dyskurs, poznanie i praktyki społeczne: Bogactwo językowej i interakcyjnej powierzchni”. Przegląd Socjologiczny 73(2), w druku.
Edwards Derek, Roger Goodwin. 1985. “The language of shared attention and visual experience”. Journal of Pragmatics, 9(4): 475–493.
Edwards Derek, David Middleton. 1986. “Joint remembering: Constructing an account of shared experience through conversational discourse”. Discourse Processes 9(4): 423–459.
Edwards Derek, David Middleton. 1988. “Conversational remembering and family relationships: how children learn to remember”. Journal of Social and ‘Personal Relationships 5(1): 3–25.
Edwards Derek, Neil Mercer. 1987. Common knowledge. The development of understanding in the classroom. London, New York: Methuen.
Edwards Derek, Jonathan Potter. 1992. Discursive psychology. Inquiries in social construction. London: Sage.
Edwards Derek, Jonathan Potter. 2001. Sociolinguistics, cognitivism, and discursive psychology. In: Sociolinguistics and social theory. N. Coupland, S. Sarangi, Ch. N. Candlin (eds.), 88–103. Harlow: Pearson Education Limited.
Edwards Derek, Jonathan Potter. 2020. A Word is worth a thousand pictures: Language, interaction, and embodiment. In: Discursive psychology and embodiment. Beyond subject-object binaries. S. Wiggins, K. Osvaldsson Cromdal, 275–301. Cham: Springer Nature.
Edwards Derek, Elizabeth Stokoe. 2011. “«You don’t have to answer»: Lawyers’ contributions in police interrogations of suspects”. Research on Language and Social Interaction 44(1): 1–43.
Garfinkel Harold. 1967. Studies in ethnomethodology. Englewood Cliffs: Prentice Hall.
Garfinkel Harold. 1991. Respecification: evidence for locally produced, naturally accountable phenomena of order, logic, reason, meaning, method, etc. in and as of the essential haecceity of immortal ordinary society (I) – an announcement of studies. In: Ethnomethodology and the human sciences. G. Button (ed.), 10–19. Cambridge: Cambridge University Press.
Garfinkel Harold, Harvey Sacks. 1970. On formal structures of practical actions. In: Theoretical sociology: Perspectives and developments. J.C. McKinney, E.A. Tiryakian, 337–366. New York: Appleton Century Crofts.
Gibson Stephen. 2018. Discourse, Peace, and Conflict. Discursive Psychology Perspectives. Cham: Springer Nature.
Gilbert Nigel, Michael Mulkay. 1984. Opening pandora’s box: A sociological analysis of scientists’ discourse. Cambridge: Cambridge University Press.
Goffman Erving. 2006. Rytuał interakcyjny. Warszawa: PWN.
Harré Rom, Grant Gillett. 1994. The discursive mind. London: Sage.
Harré Rom, Peter N. Stearns (eds.). 1995. Discursive psychology in practice. London: Sage.
Hepburn Alexa, Sally Wiggins. 2005. “Developments in discursive psychology”. Discourse & Society 16(5): 595–601.
Holstein James A., Jaber F. Gubrium (eds.). 2007. Handbook of constructionist research. New York, London: The Guilford Press.
Hopper Robert. 2005. A cognitive agnostic in conversation analysis: When do strategies affect spoken interaction?. In: Conversation and Cognition. H. te Molder, J. Potter (eds.), 134–158. Cambridge: Cambridge University Press.
Huma Bogdana, Marc Alexander, Elizabeth Stokoe, Cristian Tileagǎ. 2020. “Introduction to special issue on discursive psychology”. Qualitative Research in Psychology 17(3): 313–335.
Jefferson Gail. 2004. Glossary of transcript symbols with an introduction. In: Conversation analysis: Studies from the first generation. G.H. Lerner (ed.), 13–23. Philadelphia: John Benjamins.
Korolko Mirosław. 1998. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Lee John R.E. 1991. Language and culture: the linguistic analysis of culture. In: Ethnomethodology and the human sciences. G. Button (ed.), 196–226. Cambridge University Press.
Lichański Jakub Z. 2000. Retoryka: od renesansu do współczesności – tradycja i innowacja. Warszawa: Wydawnictwo „DiG”.
Locke Abigail, Derek Edwards. 2003. “Bill and Monica: memory, emotion and normativity in Clinton’s Grand Jury testimony”. British Journal of Social Psychology 42: 239–256.
MacMillan Katie. 2001. “Faking, lies, and hypocrisy in the press: The rhetoric of accusations and rivalry”. Text 21(3): 327–346.
MacMillan Katie. 2002. “Narratives of social disruption: Education news in the British tabloid press”. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 23(1), 27–38.
Martinussen Maree. 2018. “Critical social psychology and interdisciplinary studies of personal life: Greater than the sum of its parts”. Social and Personality Psychology Compass 13(1): 27–38.
Meredith Joanne, David Giles, Wyke Stommel (eds.). 2021. Analysing digital interaction. Cham: Springer Nature.
Middleton David, Derek Edwards (eds.). 1990. Collective remembering. London: Sage.
Parker Ian (ed.). 2015. Critical discursive psychology. New York: Palgrave Macmillan.
Pollner Melvin. 1987. Mundane reason. Reality in everyday and sociological discourse. Cambridge: Cambridge University Press.
Pollner Melvin. 1991. “Left of ethnomethodology: The rise and decline of radical reflexivity”. American Sociological Review 56: 370–380.
Potter Jonathan. 1996. Representing reality. Discourse, rhetoric and social construction. London, Thousand Oaks, New Delhi: SAGE Publications.
Potter Jonathan. 2019. “Action and representation – A comment on Batel and Castro «Re-opening the dialogue between the theory of social representations and discursive psychology»”. British Journal of Social Psychology 58: 410–414.
Potter Jonathan, Derek Edwards. 1990. “Nigel Lawson’s tent: Discourse analysis, attribution theory and the social psychology of fact”. European Journal of Social Psychology 20, 405–424.
Potter Jonathan, Alexa Hepburn. 2005. “Qualitative interviews in psychology: problems and possibilities”. Qualitative Research in Psychology 2(4): 281–307.
Potter Jonathan, Michael Mulkay. 1985. Scientists’ interview talk: Interviews as a technique for revealing participants’ interpretative practices. In: The research interview: Uses and approaches. M. Brenner, J. Brown, D. Canter (eds.), 247–271. London: Academic Press.
Potter Jonathan, Margaret Wetherell. 1987. Discourse and social psychology. Beyond attitudes and behaviour. London: Sage.
Potter Jonathan, Margaret Wetherell. 1988. “Accomplishing attitudes: Fact and evaluation in racist discourse”. Text 8(1–2): 51–68.
Potter Jonathan, Alexa Hepburn, Derek Edwards. 2020. “Rethinking attitudes and social psychology – issues of function, order, and combination in subject-side and object-side assessments in natural settings”. Qualitative Research in Psychology 17(3): 336–356.
Rapley Tim. 2010. Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Warszawa: PWN.
Rorty Richard. 2013. Filozofia a zwierciadło natury. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Ryle Gilbert. 1970. The concept of mind. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sacks Harvey. 1992. Lectures on conversation. Oxford: Blackwell Publishing.
Saussure Ferdinand de. 2004. Szkice z językoznawstwa ogólnego. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Schegloff Emanuel A. 1972. Notes on a conversational practice: Formulating place, In: Studies in social interaction, D. Sudnow (ed.), 75–119. New York: Glencoe.
Schegloff Emanuel A. 1997. “Whose text? Whose context?”. Discourse & Society 8: 165–187.
Searle John R. 1987. Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Silverman David. 2007. Interpretacja danych jakościowych. Warszawa: PWN.
Smith Jonathan A., Wendy Hollway, Elliot G. Mishler. 2005. “Commentaries on Potter and Hepburn, Qualitative interviews in psychology: Problems and possibilities”. Qualitative Research in Psychology 2(4): 309–325.
Speer Susan A. 2002. “«Natural» and «contrived» data: A sustainable distinction?”. Discourse Studies 4(4): 511–525.
Stachowiak Jerzy. 2023. „Od tłumacza: psychologia dyskursowa i jej język”. Przegląd Socjologiczny 73(2), w druku.
ten Have Paul. 2007. Doing conversation analysis. A practical guide. London: Sage.
Tileagă Cristian. 2018. Representing communism after the fall. Discourse, memory, and historical redress. Cham: Springer Nature.
Wetherell Margaret. 1998. “Positioning and interpretative repertoires: Conversation analysis and post-structuralism in dialogue”. Discourse and Society 9(3): 387–412.
Wetherell Margaret, Nigel Edley. 2014. “A discursive psychological framework for analyzing men and masculinities”. Psychology of Men & Masculinity 15(4): 355–364.
Wetherell Margaret, Jonathan Potter. 1992. Mapping the language of racism. Discourse and the legitimation of exploitation. New York, London, Toronto, Sydney, Tokyo, Singapore: Harvester Wheatsheaf.
Wiggins Sally. 2017. Discursive psychology. Theory, method and applications. London: Sage.
Wiggins Sally. 2020. “A brief commentary on discursive psychology and talking to others”. Qualitative Research in Psychology 17(3): 469–475.
Wiggins Sally, Karin Osvaldsson Cromdal. 2020. Discursive psychology and embodiment. Cham: Springer Nature.
Wiggins Sally, Jonathan Potter. 2003. “Attitudes and evaluative practices: Category vs. item and subjective vs. objective constructions in everyday food assessments”. British Journal of Social Psychology 42: 513–531.
