Urban marginalia. Research field, objectives, methodology

Authors

  • Włodzimierz Karol Pessel Uniwersytet Warszawski, Instytut Kultury Polskiej, Studia Miejskie

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2025/74.2/7

Keywords:

urban marginalia, urban studies, varsavian studies, everyday life, non-event, infraordinary, walking in the city

Abstract

This article is an attempt to delineate a new area of urban research and to situate it in the space between predominantly socially engaged urban studies, drawing primarily on sociology and urban anthropology, and the borderland between academic humanities and the love of selected cities as cultural phenomena. This is exemplified in the article by so-called varsavianistyka, as the author’s main area of intellectual exploration remains the capital city. Urban marginalia, on the other hand, are presented as the subject of a new type of studies. Their resource is delineated by the most common phenomena and excesses of everyday life, which a researcher of everyday life, interested in the city, considers worthy of reflection, in spite of—and also because of—their absence in mainstream research. Having delimited the research field, the author presents the theoretical foundations of his proposal. In this respect, it proves crucial to situate reflections on urban marginalia in the context of anthropology and sociology of everyday life. The third part of the article is devoted to the method, framed in a triadic procedure: walking – collecting – understanding.

References

Agamben Giorgio. 2010. Czym jest współczesność? tłum. K. Żaboklicki. W: Nagość. G. Agamben, 15–25. Warszawa: W.A.B.

Assmann Aleida. 2013. Cztery formy pamięci. tłum. K. Sidowska. W: Między historią a pamięcią. Antologia. M. Saryusz-Wolska (red.), 39–57. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Bratkowski Piotr. 2010. Życie za fasadą. W: Moja Warszawa. Powidoki. M. Nowakowski, 335–345. Warszawa: Iskry.

Brzostek Błażej. 2021. Wstecz. Historia Warszawy do początku. Warszawa: Muzeum Warszawy.

Bucholc Marta. 2010. „O wątkach weberowskich i simmlowskich we współczesnych studiach miejskich”. Przegląd Humanistyczny 54(3): 3–16.

Bystroń Jan Stanisław. 1980. Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone. L. Stomma (red.). Warszawa: PIW.

Chase John, Margaret Crawford, John Kaliski (red.). 1999. Everyday Urbanism. New York: The Monacelli Press.

Chutnik Sylwia. 2020. Miasto zgruzowstałe. Codzienność Warszawy w latach 1954–1955. Wrocław: Ossolineum.

Cichy Michał. 2017. Pozwól rzece płynąć. Wołowiec: Czarne.

Czerwiński Marcin. 1975. Życie po miejsku. Warszawa: PIW.

De Certeau Michel. 2008. Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. tłum. K. Thiel-Jańczuk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Drenda Olga. 2016. Duchologia. Rzeczy i ludzie w latach transformacji. Kraków: Karakter (e-book).

Drenda Olga. 2018. Wyroby. Pomysłowość wokół nas. Kraków: Karakter (e-book).

Drozda Łukasz. 2017. Uszlachetniając przestrzeń. Jak działa gentryfikacja i jak się ją mierzy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.

Drozdowski Rafał. 2019. Wokół społecznych badań nad codziennością. Socjologia codzienności jako krytyka socjologiczna. W: Życie codzienne (w) Archiwum. M. Zawodna-Stephan (red.), 65–88. Poznań: Wydawnictwo UAM.

Ehn Billy, Orvar Löfgren. 2010. The Secret World of Doing Nothing. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press (e-book).

Erbel Joanna. 2022. Wychylone w przyszłość. Jak zmienić świat na lepsze. Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek.

Flyvbjerg Bent. 2005. „Pięć mitów o badaniach typu studium przypadku”. tłum. M. Nawojczyk. Studia Socjologiczne 2(177): 41–69.

Garfinkel Harold. 2007. Studia z etnometodologii. tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Grabowski Tymon „Złomnik”. 2021. Paskudnik warszawski. Warszawa: sumptem własnym autora.

Hannerz Ulf. 2006. Odkrywanie miasta. Antropologia obszarów miejskich. tłum. E. Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jałowiecki Bohdan. 2010. Społeczne wytwarzanie przestrzeni, wydanie nowe poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Jastrzębski Bartosz. 2007. Pająk. Szkice prawie filozoficzne. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.

Kajdanek Katarzyna. 2022. Powrotnicy. Reurbanizacja w perspektywie przebiegu życia. Kraków: Nomos.

Karpińska Grażyna Ewa. 2012. Antropolog w mieście, antropolog o mieście. Sposoby poznawania miasta. W: Antropolog w mieście i o mieście. G.E. Karpińska (red.), 9–20. Wrocław–Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Kasprzycki Jerzy, Marian Stępień. 1986. Warszawskie pożegnania. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”.

Konecki Krzysztof T. 2023. “Walking in the city as an experienced practice”. Przegląd Socjologii Jakościowej 19(4): 170–201. https://doi.org/10.18778/1733-8069.19.4.08.

Kowalski Piotr. 2000. Zwierzoczłekoupiory, wampiry i inne bestie: krwiożercze potwory i erozja symbolicznej interpretacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kowalski Piotr. 2010. Świat Andrzeja Komonieckiego, kronikarza z Żywca. Studia z antropologii historycznej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Krajewski Marek (red.). 2012. Nie-widzialne miasto. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.

Krajewski Marek. 2023. Praktyki dyskretne w mieście na przykładzie skrytego spożywania „małpek”. W: Miasto Mozaika. Opis kulturowy. A. Krupa-Ławrynowicz, K. Orszulak-Dudkowska (red.), 65–94. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/8331-408-2.06.

Kucharska Katarzyna. 2015. „Na przykład Czarny Roman. Raport kulturoznawczy o «chodzącej legendzie Warszawy»”. Białostockie Studia Literaturoznawcze 7: 29–28. https://doi.org/10.15290/bsl.2015.07.02.

Kuligowski Waldemar. 2016. Defamiliaryzatorzy. Źródła i zróżnicowanie antropologii współczesności. Poznań: Wydawnictwo UAM.

Kusiak Joanna. 2017. Chaos Warszawa. Porządki przestrzenne polskiego kapitalizmu. Warszawa: Bęc Zmiana.

Lefebvre Henri. 2012. „Prawo do miasta”. tłum. E. Majewska, Ł. Stanek. Praktyka Teoretyczna 5: 183–197.

Leśniak-Rychlak Dorota. 2021. „Same banały. Rozmowa z Marcinem Wichą”. Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni 3(74): 2–9. https://www.autoportret.pl/artykuly/same-banaly.

Lipski Jan. 2022. Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck.

Majewski Jerzy S. 2003. Warszawa nieodbudowana. Metropolia belle époque. Warszawa: Wydawnictwo Veda.

Majewski Tomasz. 2024. „Współczesność”. Kultura Współczesna 5(wyd. specjalne): 122–137.

Mantey Dorota. 2020. „Socjologiczne dualizmy z perspektywy badań nad rozwojem społeczno-gospodarczym”. Przegląd Geograficzny 92(4): 521–542. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.4.

Markowski Mateusz. 2023. Park miniatur w centrum Warszawy został całkowicie zdewastowany. Magazyn Mad White 26 kwietnia 2023. https://www.whitemad.pl/park-miniatur-w-sercu-warszawy-zostal-calkowicie-zdewastowany [dostęp: 21.02.2024].

Masłowska Dorota. 2023. Mam tak samo jak ty. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Mateja-Jaworska Bogumiła, Marta Zawodna-Stephan. 2019. Badania życia codziennego w Polsce. Rozmowy (nie)codzienne. Poznań: Wydawnictwo UAM.

Mergler Lech, Kacper Pobłocki, Maciej Wudarski. 2013. Anty-bezradnik przestrzenny – prawo do miasta w działaniu. Warszawa: Biblioteka Res Publiki Nowej.

Mills C. Wright. 2007. Wyobraźnia socjologiczna. tłum. M. Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Nowakowski Marek. 2010. Moja Warszawa. Powidoki. Warszawa: Iskry.

Olczyk Jacek. 2012. Przestrzenie codzienności. O eseistyce Georges’a Pereca. W: Urodziłem się. Eseje. J. Olczyk (red.), 291–312. Kraków: Wydawnictwo Lokator.

Ostrowski Marek. 2007. Pokolenie Varsovia.pl. Warszawa: Wydawnictwo Samper.

Perec Georges. 2012a. Ulica Vilin. tłum. M. Ławniczak. W: Urodziłem się. Eseje. J. Olczyk (red.), 109–117. Kraków: Wydawnictwo Lokator.

Perec Georges. 2012b. Przybliżenia czego?. tłum. M. Ławniczak. W: Urodziłem się. Eseje. J. Olczyk (red.), 107–108. Kraków: Wydawnictwo Lokator.

Piątek Grzegorz. 2020. Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949. Warszawa: W.A.B.

Rewers Ewa (red.). 2014. Kulturowe studia miejskie. Wprowadzenie. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Rydlewski Michał, Aleksander Woźny. 2022. Antropologia historyczna Piotra Kowalskiego a wrocławski projekt antropologii mediów. W: Kultura upokarzania w mediach. Zbiór artykułów. M. Rydlewski, 15–37. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Skórzyńska Agata. 2017. Praxis i miasto. Ćwiczenie z kulturowych badań angażujących. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Sulima Roch. 2000. Antropologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Sulima Roch. 2001. Głosy tradycji. Warszawa: DiG.

Sulima Roch. 2022. Powidoki codzienności. Obyczajowość Polaków na progu XXI wieku. Warszawa: Iskry.

Szczurek Małgorzata, Magdalena Zych (red.). 2012. Dzieło-działka. Praca zbiorowa. Kraków: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli.

Sztompka Piotr. 2009. Przestrzeń życia codziennego. W: Barwy codzienności. Analiza socjologiczna. M. Bogunia-Borowska (red.), 29–50. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Śpiewak Jan. 2017. Ukradzione miasto. Kulisy wybuchu afery reprywatyzacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Arbitror.

Thrift Nigel J. 2000. With child to see any strange thing. Everyday life in the city. W: A companion to the city. G. Bridge, S. Watson (red.), 398–409. Malden, Oxford: Blackwell Publishing. https://doi.org/10.1002/9780470693414.ch34.

Trybuś Jarosław. 2018. Warszawa niezaistniała. Warszawa–Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, Muzeum Powstania Warszawskiego, Bęc Zmiana.

Wallis Aleksander. 1979. Informacja i gwar. O miejskim centrum. Warszawa: PIW.

Wasilkowska Aleksandra. 2012. Shadow architecture. Architektura cienia. Warszawa: Fundacja Inna Przestrzeń.

Zieliński Jarosław. 1995–2008. Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. t. 1–15. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.

Published

2025-06-09

How to Cite

Pessel, W. K. (2025). Urban marginalia. Research field, objectives, methodology. Przegląd Socjologiczny, 74(2), 39–62. https://doi.org/10.26485/PS/2025/74.2/7

Issue

Section

ARTICLES