Urbanomarginalia. Pole badawcze, cele, metodyka
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2025/74.2/7Słowa kluczowe:
urbanomarginalia, studia miejskie, varsavianistyka, codzienność, nie-wydarzenie, podzwyczajność, chodzenie po mieścieAbstrakt
rtykuł stanowi próbę wytyczenia nowego obszaru badań miejskich i usytuowania ich w przestrzeni między przeważnie społecznie zaangażowanymi studiami miejskimi, czerpiącymi przede wszystkim z socjologii i antropologii miasta, a pograniczem akademickiej humanistyki i miłośnictwa wybranych miast jako zjawiska kulturowego. Przykładem tego w artykule jest tzw. varsavianistyka, gdyż głównym terenem intelektualnych poszukiwań autora pozostaje miasto stołeczne. Natomiast jako przedmiot nowego rodzaju studiów przedstawione zostają urbanomarginalia. Ich zasób wyznaczają zjawiska najpospolitsze i ekscesy życia powszedniego, które badacz codzienności zainteresowany miastem uważa za warte namysłu, pomimo, a także ze względu na ich nieobecność w głównych nurtach badawczych. Wytyczywszy pole i określiwszy cele badania urbanomarginaliów, autor przedstawia podstawy teoretyczne. W tym zakresie kluczowe okazuje się uplasowanie refleksji nad urbanomarginaliami na tle antropologii i socjologii codzienności. Trzecia część tekstu została poświęcona metodzie, ujmowanej w troistą procedurę: chodzenie – zbieranie – rozumienie.
Bibliografia
Agamben Giorgio. 2010. Czym jest współczesność? tłum. K. Żaboklicki. W: Nagość. G. Agamben, 15–25. Warszawa: W.A.B.
Assmann Aleida. 2013. Cztery formy pamięci. tłum. K. Sidowska. W: Między historią a pamięcią. Antologia. M. Saryusz-Wolska (red.), 39–57. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Bratkowski Piotr. 2010. Życie za fasadą. W: Moja Warszawa. Powidoki. M. Nowakowski, 335–345. Warszawa: Iskry.
Brzostek Błażej. 2021. Wstecz. Historia Warszawy do początku. Warszawa: Muzeum Warszawy.
Bucholc Marta. 2010. „O wątkach weberowskich i simmlowskich we współczesnych studiach miejskich”. Przegląd Humanistyczny 54(3): 3–16.
Bystroń Jan Stanisław. 1980. Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone. L. Stomma (red.). Warszawa: PIW.
Chase John, Margaret Crawford, John Kaliski (red.). 1999. Everyday Urbanism. New York: The Monacelli Press.
Chutnik Sylwia. 2020. Miasto zgruzowstałe. Codzienność Warszawy w latach 1954–1955. Wrocław: Ossolineum.
Cichy Michał. 2017. Pozwól rzece płynąć. Wołowiec: Czarne.
Czerwiński Marcin. 1975. Życie po miejsku. Warszawa: PIW.
De Certeau Michel. 2008. Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. tłum. K. Thiel-Jańczuk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Drenda Olga. 2016. Duchologia. Rzeczy i ludzie w latach transformacji. Kraków: Karakter (e-book).
Drenda Olga. 2018. Wyroby. Pomysłowość wokół nas. Kraków: Karakter (e-book).
Drozda Łukasz. 2017. Uszlachetniając przestrzeń. Jak działa gentryfikacja i jak się ją mierzy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Drozdowski Rafał. 2019. Wokół społecznych badań nad codziennością. Socjologia codzienności jako krytyka socjologiczna. W: Życie codzienne (w) Archiwum. M. Zawodna-Stephan (red.), 65–88. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Ehn Billy, Orvar Löfgren. 2010. The Secret World of Doing Nothing. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press (e-book).
Erbel Joanna. 2022. Wychylone w przyszłość. Jak zmienić świat na lepsze. Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek.
Flyvbjerg Bent. 2005. „Pięć mitów o badaniach typu studium przypadku”. tłum. M. Nawojczyk. Studia Socjologiczne 2(177): 41–69.
Garfinkel Harold. 2007. Studia z etnometodologii. tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Grabowski Tymon „Złomnik”. 2021. Paskudnik warszawski. Warszawa: sumptem własnym autora.
Hannerz Ulf. 2006. Odkrywanie miasta. Antropologia obszarów miejskich. tłum. E. Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Jałowiecki Bohdan. 2010. Społeczne wytwarzanie przestrzeni, wydanie nowe poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jastrzębski Bartosz. 2007. Pająk. Szkice prawie filozoficzne. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
Kajdanek Katarzyna. 2022. Powrotnicy. Reurbanizacja w perspektywie przebiegu życia. Kraków: Nomos.
Karpińska Grażyna Ewa. 2012. Antropolog w mieście, antropolog o mieście. Sposoby poznawania miasta. W: Antropolog w mieście i o mieście. G.E. Karpińska (red.), 9–20. Wrocław–Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kasprzycki Jerzy, Marian Stępień. 1986. Warszawskie pożegnania. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”.
Konecki Krzysztof T. 2023. “Walking in the city as an experienced practice”. Przegląd Socjologii Jakościowej 19(4): 170–201. https://doi.org/10.18778/1733-8069.19.4.08.
Kowalski Piotr. 2000. Zwierzoczłekoupiory, wampiry i inne bestie: krwiożercze potwory i erozja symbolicznej interpretacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kowalski Piotr. 2010. Świat Andrzeja Komonieckiego, kronikarza z Żywca. Studia z antropologii historycznej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Krajewski Marek (red.). 2012. Nie-widzialne miasto. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Krajewski Marek. 2023. Praktyki dyskretne w mieście na przykładzie skrytego spożywania „małpek”. W: Miasto Mozaika. Opis kulturowy. A. Krupa-Ławrynowicz, K. Orszulak-Dudkowska (red.), 65–94. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/8331-408-2.06.
Kucharska Katarzyna. 2015. „Na przykład Czarny Roman. Raport kulturoznawczy o «chodzącej legendzie Warszawy»”. Białostockie Studia Literaturoznawcze 7: 29–28. https://doi.org/10.15290/bsl.2015.07.02.
Kuligowski Waldemar. 2016. Defamiliaryzatorzy. Źródła i zróżnicowanie antropologii współczesności. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Kusiak Joanna. 2017. Chaos Warszawa. Porządki przestrzenne polskiego kapitalizmu. Warszawa: Bęc Zmiana.
Lefebvre Henri. 2012. „Prawo do miasta”. tłum. E. Majewska, Ł. Stanek. Praktyka Teoretyczna 5: 183–197.
Leśniak-Rychlak Dorota. 2021. „Same banały. Rozmowa z Marcinem Wichą”. Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni 3(74): 2–9. https://www.autoportret.pl/artykuly/same-banaly.
Lipski Jan. 2022. Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck.
Majewski Jerzy S. 2003. Warszawa nieodbudowana. Metropolia belle époque. Warszawa: Wydawnictwo Veda.
Majewski Tomasz. 2024. „Współczesność”. Kultura Współczesna 5(wyd. specjalne): 122–137.
Mantey Dorota. 2020. „Socjologiczne dualizmy z perspektywy badań nad rozwojem społeczno-gospodarczym”. Przegląd Geograficzny 92(4): 521–542. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.4.
Markowski Mateusz. 2023. Park miniatur w centrum Warszawy został całkowicie zdewastowany. Magazyn Mad White 26 kwietnia 2023. https://www.whitemad.pl/park-miniatur-w-sercu-warszawy-zostal-calkowicie-zdewastowany [dostęp: 21.02.2024].
Masłowska Dorota. 2023. Mam tak samo jak ty. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Mateja-Jaworska Bogumiła, Marta Zawodna-Stephan. 2019. Badania życia codziennego w Polsce. Rozmowy (nie)codzienne. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Mergler Lech, Kacper Pobłocki, Maciej Wudarski. 2013. Anty-bezradnik przestrzenny – prawo do miasta w działaniu. Warszawa: Biblioteka Res Publiki Nowej.
Mills C. Wright. 2007. Wyobraźnia socjologiczna. tłum. M. Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Nowakowski Marek. 2010. Moja Warszawa. Powidoki. Warszawa: Iskry.
Olczyk Jacek. 2012. Przestrzenie codzienności. O eseistyce Georges’a Pereca. W: Urodziłem się. Eseje. J. Olczyk (red.), 291–312. Kraków: Wydawnictwo Lokator.
Ostrowski Marek. 2007. Pokolenie Varsovia.pl. Warszawa: Wydawnictwo Samper.
Perec Georges. 2012a. Ulica Vilin. tłum. M. Ławniczak. W: Urodziłem się. Eseje. J. Olczyk (red.), 109–117. Kraków: Wydawnictwo Lokator.
Perec Georges. 2012b. Przybliżenia czego?. tłum. M. Ławniczak. W: Urodziłem się. Eseje. J. Olczyk (red.), 107–108. Kraków: Wydawnictwo Lokator.
Piątek Grzegorz. 2020. Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949. Warszawa: W.A.B.
Rewers Ewa (red.). 2014. Kulturowe studia miejskie. Wprowadzenie. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Rydlewski Michał, Aleksander Woźny. 2022. Antropologia historyczna Piotra Kowalskiego a wrocławski projekt antropologii mediów. W: Kultura upokarzania w mediach. Zbiór artykułów. M. Rydlewski, 15–37. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Skórzyńska Agata. 2017. Praxis i miasto. Ćwiczenie z kulturowych badań angażujących. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Sulima Roch. 2000. Antropologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sulima Roch. 2001. Głosy tradycji. Warszawa: DiG.
Sulima Roch. 2022. Powidoki codzienności. Obyczajowość Polaków na progu XXI wieku. Warszawa: Iskry.
Szczurek Małgorzata, Magdalena Zych (red.). 2012. Dzieło-działka. Praca zbiorowa. Kraków: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli.
Sztompka Piotr. 2009. Przestrzeń życia codziennego. W: Barwy codzienności. Analiza socjologiczna. M. Bogunia-Borowska (red.), 29–50. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Śpiewak Jan. 2017. Ukradzione miasto. Kulisy wybuchu afery reprywatyzacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Arbitror.
Thrift Nigel J. 2000. With child to see any strange thing. Everyday life in the city. W: A companion to the city. G. Bridge, S. Watson (red.), 398–409. Malden, Oxford: Blackwell Publishing. https://doi.org/10.1002/9780470693414.ch34.
Trybuś Jarosław. 2018. Warszawa niezaistniała. Warszawa–Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, Muzeum Powstania Warszawskiego, Bęc Zmiana.
Wallis Aleksander. 1979. Informacja i gwar. O miejskim centrum. Warszawa: PIW.
Wasilkowska Aleksandra. 2012. Shadow architecture. Architektura cienia. Warszawa: Fundacja Inna Przestrzeń.
Zieliński Jarosław. 1995–2008. Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. t. 1–15. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Autor
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
