JAK GŁĘBOKO MOŻE SIĘGAĆ INGERENCJA WYDAWCY W TEKST STAROPOLSKI? ROZWAŻANIA ZNAD OPOWIEŚCI „O TRZECH INDYJACH” W „HISTORYJI TRZECH KROLI"
DOI:
https://doi.org/10.26485/PP/2025/80/5Słowa kluczowe:
błąd; transkrypcja; idealizacja; zasady wydawania tekstów dawnych; apokryfyAbstrakt
The article seeks to answer the question posed in the title: to what extent can a publisher intervene in the linguistic specificity of an Old Polish text. To explore this, editorial interventions to the most recent and, so far, only comprehensive edition of Historyja Trzech Kroli (History of the Three Kings) were analyzed, specifically focusing on three corrections in the section concerning the “three Indias”. Two of these alterations supplement words that are currently illegible due to physical damage to the manuscript, while the third one attempts to “repair” a problematic substantive, compositional, and source record, which, from our today’s perspective, seems damaged. The article highlights two clashing trends in the practice of publishing old texts: romantic idealism and editorial realism. The considerations are further contextualized in a Western European background.
Bibliografia
Adamczyk Maria. 1994. „Historia Trzech Króli” w kręgu narracyjnej literatury apokryficznej. W: Studia Historycznojęzykowe I. Red. Zdzisława Krążyńska, Marian Kucała. Kraków: IJP PAN. S. 141–149.
Brückner Aleksander. 1904. Apokryfy średniowieczne. Cz. 2. Kraków: Akademia Umiejętności.
Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne. 2008. Red. Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka, Maria Adamczyk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543. 1995. Red. Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka. Wrocław: Ossolineum.
Dobrzeniecki Tadeusz. 1965. Legenda średniowieczna w piśmiennictwie i sztuce. Chrystofania Marii. W: Średniowiecze. Studia o kulturze. Red. Julian Lewański. T. 2. Wrocław: Ossolineum. S. 7–131.
Horstmann Carl. 1886. The Three Kings of Cologne. An Early English Translation of the „Historia trium regum” by John of Hildesheim, London: Early English Texts Society. https://tinyurl.com/three-king-hortsmann [dostęp: 17.01.2025].
Kaliszuk Jerzy. 2005. Mędrcy ze Wschodu. Legenda i kult Trzech Króli w średniowiecznej Polsce, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
Köpke Ernst. 1878. Mitteilungen aus den Handschriften der Ritter-Akademie zu Brandenburg A.H. – I: Johannes von Hildesheim, Brandenburg: Druck von Gustav Matthes. https://tinyurl.com/Koepke-Ernst [dostęp: 17.01.2025].
Kowalewicz Henryk. 1973. „Historia Trium Regum” Jana z Hildesheimu. W: Studia z dziejów geografii i kartografii. Red. Józef Babicz. Wrocław: Ossolineum. S. 289–294.
Kuźmicki Marcin. 2015. Czynnik pamięciowy w powstawianiu tekstu średniowiecznego. „Polonica”, t. 35. S. 115–129.
Kwilecka Irena. 2003. Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Poznań: UAM. WT. Redakcja Wydawnictw.
Łosowska Anna. 2009. Średniowieczne zabytki literackie w przemyskiej kolekcji liber legum. „Rocznik Przemyski”, R. 45, z. 3. S. 6–11.
Mika Tomasz. 2002. Maryja, Jezus, Bóg w „Rozmyślaniu przemyskim”. O nazywaniu osób. Poznań: Wydawnictwo WiS.
Mika Tomasz. 2017. O idealizacji i innych postawach wobec tekstu staropolskiego. „Język Polski”, R. 97, z. 4. S. 7–23.
Narzędzie Apocrypha, apocrypha.amu.edu.pl [dostęp: 28.10.2023].
Piacentini Marcello. 1997. Z Kolonii do Moskwy: o pewnej wędrówce Trzech Króli między XIV a XVI wiekiem. „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza”, t. 32. S. 19–35.
Referenzkorpus Mittelhochdeutsch, https://www.linguistics.rub.de/rem/ [dostęp: 29.10.2023].
Rękopis Historyji trzech kroli, Polona, https://tinyurl.com/2hnwf8tr [dostęp: 29.10.2023].
Rojszczak-Robińska Dorota. 2012. Jak pisano „Rozmyślanie przemyskie”. Poznań: Wydawnictwo Rys.
Rojszczak-Robińska Dorota. 2022. Tekst staropolski: między autorem a badaczem. Czym jest „niewątpliwy” błąd w staropolskim tekście?. W: Staropolskie Spotkania Językoznawcze 4. Język staropolskich tekstów. Nowe odczytania, analizy, interpretacje. Red. Agnieszka Słoboda, Marcin Kuźmicki. Poznań: Wydawnictwo Rys. S. 153–181.
Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa. Z rękopisu grecko-katol. Kapituły przemyskiej. 1907. Red. Aleksander Brückner. Kraków: Wydawnictwa Akademii Umiejętności w Krakowie.
Rozmyślanie przemyskie. 1998–2000. Red. Wacław Twardzik, Felix Keller. Weiher–Freiburg: Monumenta Linguae Slavicae.
Słownik polszczyzny XVI wieku, www.spxvi.edu.pl [dostęp: 29.10.2023].
Słownik staropolski. 1953–2002. Red. Stanisław Urbańczyk. Kraków: Wydawnictwo IJP PAN.
Stramczewska Olga. 2014. Interpunkcja transkrypcji. Znad „Rozmyślania przemyskiego”. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Tokarzówna Krystyna. 1963. Stefan Vrtel-Wierczyński. Nekrolog. „Pamiętnik Literacki”, t. 54, z. 4. S. 557–564.
Twardzik Wacław. 1997. O uważniejszym aniżeli dotychmiast tekstu staropolskiego czytaniu i jakie pożytki z niego płyną rozprawa śliczna a podziwienia godna. Kraków: Wydawnictwo IJP PAN.
Wydra Wiesław. 1998. Historyczny i kodykologiczny opis rękopisu. W: Rozmyślanie przemyskie. Red. Wacław Twardzik, Felix Keller. Weiher–Freiburg am Main: Monumenta Linguae Slavicae. S. XXXVIII–LV.
Wydra Wiesław. Wstęp. W: Wiesław Wydra. Kodeks Wawrzyńca z Łaska 1544. Faksymile. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne. S. VII–XII.
Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt. 1995. Red. Jerzy Woronczak. Wrocław: Ossolineum.
Ziółkowska Olga. 2015. Marginalia w „Rozmyślaniach dominikańskich”. Prolegomena. „Ogrody Nauki i Sztuki”, nr 5. S. 433–441.
Ziółkowska Olga. 2016. Specyfka języka „Rozmyślań dominikańskich” w świetle składni i leksyki, Poznań: Wydawnictwo Rys.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
