Remarks on the Gesture of Darius on Alexander Mosaic from Pompei
DOI:
https://doi.org/10.26485/AAL/2024/70/4Słowa kluczowe:
Alexander Macedon, Darius, Mosaic, Pompeii, Hellenistic art, The gesture of Persian king, visual communicationAbstrakt
Mozaika Aleksandra z Pompei stanowi chyba najbardziej rozpoznawalne dzieło sztuki hellenistycznej, nawet jeśli dotarło do nas w italskiej wersji. Teatralny gest pokonanego króla perskiego był rozpatrywany w literaturze fachowej z kilku perspektyw, zawsze jednak zakładających oryginalność artystycznego przekazu. Niniejszy artykuł proponuje odmienne podejście, sytuując ów gest w zbiorze konwencji wizualnych, usiłując też nadać mu kontekst wewnątrz wspólnych ram semiotycznych. Gest można wywodzić z przedstawień pokonywanych wrogów, błagających o litość lub poddających się, w ikonografii neo-asyryjskiej. Podobna konwencja trwała w sztuce achemenidzkiej i wolno przypuszczać, że stamtąd została zaadoptowana w sztuce hellenistycznej. Możliwe również, że przedstawienia sasanidzkie stosują tę samą konwencję. Związek pomiędzy konwencją artystyczną a obyczajem wojennym, nawet jeśli nie został inaczej potwierdzony, wydaje się bardzo prawdopodobny gdyś uniesienie nieuzbrojonej prawicy stanowi oznakę bezbronności a ta jest podstawowym warunkiem poddania się, wobec niemożności kontynuowania walki.
Bibliografia
Abdullaev K., 1995a. Nomadism in Central Asia. The Archaeological Evidence (2nd-1st Centuries B.C.). In: Invernizzi A. (ed.) In the Land of Gryphons: Papers on Central Asian Archaeology in Antiquity, Firenze: Casa Editrica Le Lettere, 151-161
Abdullaev K., 1995b. Armour of Ancient Bactria. In: Invernizzi A. (ed.) In the Land of Gryphons: Papers on Central Asian Archaeology in Antiquity, Firenze: Casa Editrica Le Lettere, 163-180
Andreae, B. 1977. Das Alexandermosaik aus Pompeji. Recklinghausen: Aurel Bongers
Antonini S., 2005. A Himyarite Artifact in Parthian-Sasanian Style. In Scritti in onore di Giovanni M. D'Erme. Vol. 1, edited by Michele Bernardini and Natalia L. Tornesello, 1–15. Napoli: Napoli Univ. degli Studi di Napoli L'Orientale
Antonini S, Yule P., Robin C.J. 2004 Le harnachement du cheval d'un Haṣbaḥide, découvert dans une tombe de Ẓafār. Arabia, 2: 194–204
Arnheim R. 1978. Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe
Baughan E.P. 2008, ‘Persian Riders in Lydia? The painted frieze of the Aktepe tomb kline’ Bollettino di Archeologia on-line, Volume special G/G1/3, www.archeologia.beniculturali.it/pages/pubblicazioni.html, 24-36
Benzel K., 1996. Torque with a pectoral depicting a battle. In: O’Neil J.P. (ed.) Ancient Art from Shumei Collection, New York
Bernard P. 1964. ’Une pièce d’armure perse sur un monument lycien’ Syria 41, 195-212
Bernard P, Inagaki H., 2000: ‘Un torque achéménide avec une inscription greque au musée Miho (Japon)‘ Comptes rendus des séances de l’Academie des Inscriptions et Belles-Lettres 4, 1371-1437
Boardman J., 1971/2001. Greek Gems and Fingerrings. Early Bronze Age to Late Classical, London
Boardman J. 1976. ‘Greek and Persian Glyptic in Anatolia and Beyond‘ Revue Archéologique, Nouvelle Série, Fasc. 1, Études sur les relations entre Grèce etAnatolie offertes à Pierre Demargne, 1, 45-54
Boardman J. 2000. Persia and the West. An Archaeological Investigation of the Genesis of Achaemenid Art, London
Brentjes B. 1990. Zu den Reiterbildern von Kurgan-Tepe. Iranica Antiqua, vol. XXV. 173-182
Briant P. 2020: On “Achaemenid impact” in Anatolia, In: A.P. (ed.) Dahlén Achaemenid Anatolia: Persian Presence and Impact in the Western Satrapies 546–330 BC. Proceedings of an International Symposium at the Swedish Research Institute in Istanbul, 7–8 September 2017, Boreas 37, Uppsala: Acta Universitatis Upsalensis, 9-36
Brzezinski R., Mielczarek M. 2002. The Sarmatians 600 BC-AD 450, Oxford: Osprey
Casabone O. Gabrielli M., 2006, ’Brèves remarques sur un torque achéménide au musée Miho (Japon)‘ Colloquium Anatolicum 5, 85-90
Byvanck, A.W. 1955. “La bataille d’Alexandre”. BaBesch 30: 28-34
Casabone O. Gabrielli M., 2007: ‘A Note on Persian Armours‘ (w:) Delemen I. (red.) The Achaemenid Impact on Local Populations and Cultures in Anatolia, Istanbul, 265-270
Cohen A., 1997: The Alexander Mosaic. Stories of Victory and Defeat, Cambridge
Gamber von O., 1964, ‘Dakische und Sarmatische Waffen auf den Reliefs der Traianssäule ‘ Jahrbuch der Kunshistorischen sammlungen in wien 60 (XXIV), 7-34
Gorelik M.V., 1982: ‘Zaščitnoe vooruženie persov i mid’an ahemenidskogo vremeni‘ Vestnik Drevneī Istorii 3(161), 90-106
Havelock, C.M. 1972: Sztuka Hellenistyczna, Warszawa
Head D. 1992. The Achaemenid Persian Army, Stockport
Hinz, W. 1965, Das sassanidische Felsrelief von Salmās, „Iranica Antiqua” 5, 148-160
Hölscher, T. 2003, Images of War in Greece and Rome: Between Military Practice, Public Memory and Cultural Symbolism, „Journal of Roman Studies” 93, 1-17
Ilyasov J.Ya., Rusanov D.V. 1997/98. A Study on the Bone Plates from Orlat. Silk Road Art and Archaeology 5. 107-159
Ma J., 2008. Mysians on the Çan Sarcophagus? Ethnicity and Domination in Achaemenid Military Art, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 57/ 3, 243-254
Moorey P.R.S., 1985: ‘The Iranian Contribution to Achaemenid Material Culture‘ Iran. Journal of the British Institute of Persian Studies XXIII, 21-38
Moorey P.R.S., 1998: ‘Material Aspects of Achaemenid Polychrome Decoration and Jewellery‘ Iranica Antiqua XXXIII, 155-171
Nikonorov V. P. 1997. Armies of Bactria, vol 1-2, Stockport: Montvert.
Nikonorov V.P. 2020. Sasanidskiye boevye reliefy i proishozhdeniye temu konnvoy dueli na pikah v proklamativnom iskusstve doislamskogo Irana, Arheologicheskie Vesti 29, 215-238
Nikonorov V.P., Hudyakov Yu. S. 1999. Izobrazheniya voinov iz orlatzkogo mogilnika, In: O.A. Mytko (ed.), Evraziya. Kulturnoe nasledye drevnih civilizatsiy, Novosibirsk: Novosibirskiy Gosudarstvennyi Universitet, 141-156
Olbrych M.J. 1999. Seleucydzi i Kultura Ich Epoki. In: Wolski J. Dzieje i Upadek Imperium Seleucydów. Kraków: Enigma Press. 136-208
Olbrycht M.J., 2013: ‘Konnica wielkiego króla. Uwagi na temat taktyki jazdy irańskiej w epoce Achemenidów ‘ in R. Kulesza, M. Stępien, E. Szabat, M. Daszuta (eds.) Świat starożytny. Państwo i społeczeństwo, Warszawa, 50-59
Paliadeli, C. 2019: ‘Alexander Mosaic and Its Lost Original. A Working Hypothesis’, Peri Graphikes. Pittori, tecniche, trattati, contesti tra testimonianze e ricezione, Adornato G, Falaaschi E., Poggio A. (eds.).Milano: LED, 151-172
Pirson F. 2014. Ansichten des Krieges. Kampfreliefs klassischer und hellenistischer Zeit im Kulturvergleich, Wiesbaden: Dr Ludwig Reichert
Polański T., 2002: Ancient Greek Orientalist Painters. The Literary Evidence, Kraków
Pugachenkova G.A. 1966. O pantsirnom vooruženi parfyanskogo i baktriyskogo voinstva. Vestnik Drevney Istorii 2, 27- 43
Pugachenkova G.A. 1987. Obraz Kangyuytsa v sogdiyskom iskusstve Iiz otkrytiy Uzbekistanskoy iskusstvovedecheskoy ekspeditsii). In: Pugachenkova G.A. (ed.) Iz hudozhestvennoy sokrovishchitsy Srednego Vostoka, Tashkent: Iztatelstvo Literatury i Iskusstva. Accessed online: http://kronk.spb.ru/library/pugachenkova-ga-1987-5.htm (14/02/2021)
Reade J.E. 2018. The Assyrian Royal Hunt. In: Brerenton G. (ed.), The BP exhibition. I am Ashurbanipal king of the world, king of Assyria. London: Thames and Hudson, 52-79.
Ritter N.C. 2010. Die altorientalischen Traditionen der sasanidischen Glyptik. Form-Gebrauch-Ikonographie, Wien: LIT, Berlin
Sekunda N. 1988. “Achaemenid Military Terminology.” AMI, 21: 69–77
Sekunda, N.V., 1992: The Persian Army 560-330 BC, Oxford
Sevinč, Ν., Korpe, R., Tombul, M., Rose, C.B., Strahan, D., Kiesewetter, H., Wallrodt, J. 2001. New Painted Graeco-Persian Sarcophagus from Qan. Studia Troica 11, pp. 383-420
Skupniewicz P.N. 2018A. Mozaika Aleksandra Wielkiego i hellenistyczne ikony przemocy, Istorija Religiy Ukrainy Vol 28, 3-16
Skupniewicz P.N. 2018B. Hellenistyczne estetyczne modele ujmowania walki konnej a Mozaika Aleksandra w kontekście eschatologicznym. Studium formalne. In: Minta-Tworzowska D. (ed.), Estetyka w archeologii. Obrazowanie w pradziejach i starożytności, Gdańsk: Polska Akademia Nauk, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, 317-342
Skupniewicz P.N., 2021, Mounted Combat Scenes on the Bronze Plaque from Sana'a, Amazonomachia in Yemen, Persica Antiqua, 69-85
Skupniewicz P.N., 2022: ‘Some Formal Remarks on "Shapur Cameo" and a Few Points on Practical Methodology in Researching Sasanian Iconography’, Persica Antiqua I: 75-99
Skupniewicz P.N., Lichota M. 2017, Diadem on the head from Khalchayan battle scene and possible reconstruction of the composition, (in:) Maksymiuk K., Karamian G. (eds.) Crowns, hats, turbans and helmets. The headgear in Iranian history. Vol. 1. Pre-Islamic Period, Siedlce, 69-95
Summerer L., 2007: ‘From Tatarli to Munich: The Recovery of a Painted Wooden Tomb Chamber in Phrygia’ in Delemen I. (ed.) The Achaemenid Impact on Local Populations and Cultures in Anatolia, Istanbul, 129-156
Summerer L., 2007b: ‘Picturing Persian Victory: The Painted Battle Scene on the Munich Wood’ Ancient Civilizations from Scythia to Siberia 13, 3-30
Šmotlakova K., 2014: ‘Iconographical Themes on Funerary Monuments in Achaemenid Anatolia’ in Hrnčiarik (ed.) Turkey through the Eyes of Classical Archaeologists. 10th Anniversary of cooperation between Trnava University and Turkish Universities, Trnava, 38-49
Tuplin C. 2020 ‘Sigillography and Soldiers: Cataloguing Military Activity on Achaemenid Period Seals’ is E.Dusinberre & M.Garrison (eds.), The Art of Empire in Achaemenid Persia. Festschrift in honor of Margaret Cool Root, Leiden
