Pieniądz i mechanizmy wymiany na Bliskim Wschodzie. Kilka wstępnych uwag
DOI:
https://doi.org/10.26485/AAL/2020/66/9Słowa kluczowe:
Bliski Wschód, pieniądz, wymiana, skarby srebraAbstrakt
Rola i zastosowanie metali, a zwłaszcza srebra wraz z możliwością przyjęcia standaryzowanych jego fragmentów jako przedmonetarnej formy pieniądza w procesach wymiany na Bliskim Wschodzie, jest częścią dyskutowanych kwestii dotyczących pytania o istnienie gospodarki rynkowej w tym regionie. Wydaje się, że srebro niekiedy było użytkowane jako środek wymiany, wartość odniesienia względem innych dóbr czy tezauryzowane. Procesy te były jednak ściśle zależne od kontekstu interakcji, wymiany. Preferencja dla użytkowania srebra mogła rozprzestrzenić się na większe obszary we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Jednak srebro na Bliskim Wschodzie nigdy nie zostało zamienione w monety, było ważone podczas każdej transakcji. Ta zmienność cech srebra sprawia, że analiza kontekstu użycia metalu jest tu konieczna i kluczowa, ale czasami znalezienie owego kontekstu może być niemożliwe.
Bibliografia
Arnaud D., Calvet Y., Huot J-L. 1979. Ilshu-Ibnishu orfèvre de l’E.babbar de Larsa, la jarre L. 76-7 et son contenu, Syria 56, 1-64.
Ascalone E., Peyronel L. 2006. I pesi da bilancia dell’età del Bronzo Antico et Medio. Materiali e Studi Archeologici di Ebla 7, Roma, 451- 464.
Baffi F. 1988. Les sépultures d’Ebla à l’âge du Bronze Moyen. W H. Hauptmann, H. Waetzoldt (red.). Wirtschaft und Gesellschaft aus Ebla. Akten der Internationale Tagung 4-7 November 1986, Heidelberg, 3-20.
Biga M.G. 2003. Aspetti monetari e finanziari dell’area siro-palestinese nel III e II millennio a. C. W L. Camilli, S. Sorda (red.), Per una storia del denaro nel Vicino Oriente antico. Atti dell’ incontro di studio Roma 13 giugno 2001, Roma, 59-79.
Curtis J. 1984. Nush i – Jan III: the Small Finds, London.
Czichon R.M., Werner P. 1998. Tall Munbaqa- Ekalte I. Die Bronzezeitlichen Kleinfunde. Ausgrabungen in Tall Munbaqa-Ekalte, Band I, Saarbrücken.
Dayton S. 1974. Money in the Near East before Coinage, Berytus 23, 41-55.
Delougaz P., Hill H.D., Lloyd S. 1967. Private Houses and Graves in the Diyala Region, Chicago.
Gestoso Singer G. 2013. The gold and silver hoard from Tell El-Amarna, Aula Orientalis 31/2, 249-259.
Huot J-L. 1980. Le Metier de l’orfevre a Larsa. W M.-Th. Barrelet (red.), L’Archéologie de l’Iraq du début de l’époque Néolithique à 333 avant notre ère: Perspectives et limites de l’interprétation anthropologique des documents, Paris, 113-118.
Jenkins K. 1964. Coins from the Collection of C.J. Rich, British Museum Quarterly 27, 88-95.
Kraay C.M., Moorey S.R. 1968. Two Fifth Century Hoards from the Near East, Revue Numismatique 10, 181-235.
Larsen M.T. 1967. Old Assyrian Caravan Procedures, Nederlands Instituut Voor Het Nabije Oosten, Leiden.
Larsen M.T. 1976. The Old Assyrian City-State and Its Colonies, Copenhagen.
Lassen H. 2000. Introduction to weight systems in the Bronze Age East Mediterranean: The Case of Kalavassos-Ayios Dhimitrios. W C.F.E. Pare (red.), Metals Make the World Go Round, The Supply and Circulation of Metal in Bronze Age Europe, Proceedings of the Conference held at the University of Bermingham in June 1997, Oxford, 2000, 233-246.
Liverani M. 1990. Prestige and Interest. International Relations in the Near East ca. 1600-1100 B.C., Padova.
Machule D., Benter M., Czichon R.M. 1993. Ausgrabungen in Tall Munbaqa-Ekalte 1991, Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft zu Berlin, t. 125, 61-101.
Matthiae P. 2005. Economia palatina a Ebla nell’età degli Archivi. W L’economia palaziale e la nascitadella moneta: dalla Mesopotamia all’Egeo; Convegno Internazionale (Roma, 12- 13 febbraio 2002), Roma, 21-34.
McClellan T.L. 1985. El-Qitar: Second Season of Excavations, 1983-84, Abr-Nahrain 23, 39 72.
McCown D.E., Haines R.C. 1967. Nippur I, Temple of Enlil, Scribal Quarter, and Soundings. Excavations of the Joint Expedition to Nippur of the University Museum of Philadelphia and Oriental Institute of the University of Chicago, Oriental Institute Publications 78, Chicago.
Milano L. 2003a. I modi della circolazione nel Vicino Oriente antico: alcune riflessioni di metodo. W L. Camilli, S. Sorda (red.), Pre una storia del denaro nel Vicino Oriente antico. Atti dell incontro di studio Roma 13 giugno 2001, Roma, 115-129.
Milano L. 2003b. Sistemi finanziari e circolazione premonetaria in Mesopotamia e in Siria nel III millennio a.C. W L. Milano, N. Parise (red.), Il regolamento degli scambi nell’antichita (III-I millennio a.C.), Roma-Bari, 3-58.
Moortgat A. 1960. Tell Chuera in Nordost-Syrien. Vorläufiger Bericht über die zweite Grabungskampagne 1959, Wiesbaden.
Nemet-Nejat K.R. 1998. Daily Life in Ancient Mesopotamia, Westport, Connecticut, London.
Oppenheim A.L. 1964. Ancient Mesopotamia: Portrait of the Dead Civilization, Chicago.
Parrot A. 1968. Mission archéologique de Mari IV. Le “Trésor” d’Ur, Paris.
Peyronel L. 2010. Ancient Near Eastern Economics: The Silver Question between Methodology and Archaeological Data. W P. Matthiae, F. Pinnock, L. Nigro, N. Marchett (red.), Proceedings of the 6tth International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, May, 5th-10th 2008, “Sapienza” – Università di Roma. Volume 1, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 925-948.
Polanyi K. 1963. Ports of Trade in Early Societies, The Journal of Economic History 23/1, 30-45.
Postgate J.N. 1992. Early Mesopotamia. Society and Economy at the Down of History, London.
Powell M.A. 1978. A Contribution to the History of Money in Mesopotamia Prior to the Invention of Coinage. W B. Hrouška, G. Komoróczy (red.), Festschrift Lubor Matouš, vol. II, Budapest, s. 211-243.
Powell M.A. 1990. Identification and Interpretation of Long Term Price Fluctuation in Babylonia, More on the History of Money in Mesopotamia, Altorientalische Forschungen 17, 76-99.
Powell M.A. 1996. Money in Mesopotamia, Journal of the Economic and Social History of the Orient vol. 39, nr 3; Money in the Orient, s. 224-242.
Powell M.A. 1999. Wir müssen unsere Nische nutzen: Monies, Motives, and Methods in Babylonian Economics. W J.G. Dercksen (red.), Trade and Finance in Ancient Mesopotamia. Proceedings of the First MOS Symposium (Leiden 1997), Leiden, 5-24.
Preusser C. 1954. Die Wohnhäuser in Assur. Wissenschaftliche Veröffentlichung der Deutschen Orient-Gesellschaft 64, Berlin.
Reade J. 1968. Tell Taya (1967): Summary Report, Iraq 30, 234-264.
Renger J. 1984. Patterns of Non-institutional Trade and Non-commercial Exchange in Ancient Mesopotamia at the Beginning of the Second Millennium B.C. W A. Archi (red.), Circulation of Goods in a Non-palatial Context in the Ancient Near East, Incunabula Graeca 82, Roma, 31-123.
Renger J. 1995. Subsistenzproduktion und redistributive Palastwirtschaft: Wo bleibt die Nische für das Geld? Grenzen und Möglichkeiten für die Verwendung von Geldim im alten Mesopotamien. W W. Schelkle, M. Nitsch (red.), Rätsel Geld. Annäherungen aus ökonomischer, soziologischer und historischer Sicht, Marburg, 271- 324.
Renger J. 2002. Wirtschaftsgeschichte des alten Mesopotamiens. Versuch einer Standortbestimmung. W A. Hausleiter, S. Kerner, B. Müller-Neuhof (red.), Material Culture and Mental Spheres, Neukirchen-Vluyn, 239-265.
Renger J. 2003. Trade and Market in the Ancient Near East. Theoretical and Factual Implications. W C. Zaccagnini (red.), Mercanti e politica nel mondo antico, Roma, 15-39.
Robinson G.S.E. 1950. A Silversmith’s Hoard from Mesopotamia, Iraq 12, 44-51.
Roth M. 1995. Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor, Atlanta.
Rouault O. 2001. Terqa et sa region (6e-1er millenaires av. J.-C.), Akkadica 122, 1-26.
Rouault O., Rouault M.G. 1993. L’Eufrate e il tempo. Le civiltà del medio Eufrate e della Gezira siriana, Milano.
Schaps D.M. 2004. The Invention of Coinage and the Monetization of Ancient Greece, Michigan.
Seaford R. 2006. Money and the Early Greek Mind, Homer, Philosophy, Tragedy, Cambridge.
Skaist A.J. 1994. The Ola Babilonian Loan Contract: Its History and Geography, Ramat Gan.
Snell M. 1982. Money, Language and Thought, Berkeley.
Temin P. 2002. Price Behavior in Ancient Babylon, Explorations in Economic History 39, 46-60.
Thompson Ch. 2003. Sealed Silver in Iron Age Cisjordan and the “Invention of Coinage”, Oxford Journal of Archaelogy 22, 67-107.
Van de Mieroop M. 1997. The Ancient Mesopotamian City, Oxford.
Van de Mieroop M. 2004. Economic Theories and the Ancient Near East. W R. Rollinger, C. Ulf, Commerce and Monetary Systems in the Ancient World: Means of Transmission and Cultural Interaction, Proceedings of the Fifth Annual Symposium of the Assyrian and Babylonian Intellectual Heritage Project, Held in Innsbruck, Austria, October 3ed-8th, 2002, Munich, 54-64.
Veenhof K.R. 1972. Aspects of Old Assyrian Trade and its Terminology, Leiden.
Zaccagnini C. 1993. In margine all’emporion: modelli di scambio nelle economie del Vicino Oriente antico. W A. Bresson, P. Rouillard (red.), L’emporion, Paris, 127-143.
