Zróżnicowanie temperatury powietrza wewnątrz parku miejskiego na przykładzie Parku Lotników Polskich w Krakowie
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2023/113/2Słowa kluczowe:
zieleń miejska, parki, klimat miasta, temperatura powietrza, KrakówAbstrakt
Zróżnicowanie temperatury powietrza w obrębie terenów zieleni miejskiej jest zagadnieniem stosunkowo rzadko poruszanym w literaturze przedmiotu. Celem niniejszego opracowania było częściowe uzupełnienie tej luki badawczej poprzez wykonanie własnych pomiarów klimatu lokalnego wewnątrz Parku Lotników Polskich w Krakowie. Dane pomiarowe obejmujące temperaturę powietrza gromadzono w obrębie pięciu stanowisk zlokalizowanych wewnątrz parku i jednego położonego w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Pozyskano je dla wybranych 18 dni radiacyjno-insolacyjnych oraz 12 dni ze znacznym stopniem zachmurzenia i słabym wiatrem z okresu od maja do września 2020 roku. Wyniki pokazują, iż wnętrze parku, gdzie występują gęstsze skupiska drzew, różni się pod względem mikroklimatycznym od strefy zewnętrznej parku, w której dominującą formą pokrycia terenu jest roślinność niska. Podczas dni pogodnych należy oczekiwać różnicy temperatury powietrza między stanowiskiem referencyjnym (zewnętrznym) a roślinnością wysoką wynoszącej średnio 1°C, a między stanowiskiem referencyjnym a roślinnością niską – około 0,5°C. W porze dziennej większe zróżnicowanie termiczne występowało między parkiem a jego otoczeniem, podczas gdy w porze nocnej rosły kontrasty w obrębie samego parku z uwagi na intensywne wychładzanie odsłoniętych powierzchni porośniętych trawą.
Bibliografia
Aram F., Higueras García E., Solgi E., Mansournia S. 2019. Urban green space cooling effect in cities. Heliyon 5: 01339. DOI: 10.1016/j. heliyon.2019.e01339.
Bartnicka M., Ullman I. 2009. Wykorzystać wszystkie atuty zieleni. Architecturae et Artibus 2: 17-22.
Bobrowicz M. 2007. Bodźcowość termiczno-wilgotnościowa w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego na podstawie pomiarów mikroklimatycznych w 2006 roku (niepublikowana praca magisterska). Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Bokwa A. 2010. Wieloletnie zmiany struktury mezoklimatu miasta na przykładzie Krakowa. IGiGP UJ, Kraków.
Bowler D.E., Buyung-Ali L., Knight T.M., Pul- lin A.S. 2010. Urban greening to cool towns and cities: A systematic review of the empirical evidence. Landscape and Urban Planning, 97: 147-155. DOI: 10.1016/j.landurbplan.2010.05.006.
Cząstkiewicz A. 2007. Sezonowe zróżnicowanie warunków mikroklimatycznych w Parku Bednarskiego w Krakowie na podstawie pomiarów w 2006 roku (niepublikowana praca magisterska). Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Czerwieniec M., Lewińska J. 2000. Zieleń w mieście. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa.
Du H., Cai W., Xu Y., Wang Z., Wang Y., Cai Y. 2017. Quantifying the cool island effects of urban green spaces using remote sensing data. Urban Forestry and Urban Greening 27: 24-31. DOI: 10.1016/j.ufug.2017.06.008.
Geoportal. 2023. Geoportal Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Online: https://mapy. geoportal.gov.pl/imap/Imgp_2.html?gpmap=gp0 (data ostatniego dostępu: 24.03.2023).
Giannakis E., Bruggeman A., Poulou D., Zoumides C., Eliades M. 2016. Linear Parks along Urban Rivers: Perceptions of Thermal Comfort and Climate Change Adaptation in Cyprus. Sustainability 8: 1023. DOI: 10.339 0/ su8101023.
GUS. 2021. Główny Urząd Statystyczny. Rocznik Demograficzy. Online: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2021,3,15.html (data ostatniego dostępu: 18.06.2022).
Graczyk D., Pińskwar I., Choryński A., Szwed M., Kundzewicz Z.W. 2017. Wpływ fal upałów na zdrowie w największych polskich miastach. W: Z.W. Kundzewicz, H. Øystein, T. Okruszko (red.) Zmiany klimatu i ich wpływ na wybrane sektory w Polsce. Poznań: 199-212.
IPCC. 2021. Intergovernmental Panel on Climate Change. Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Summary for Policymakers.
Online: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_SPM.pdf (data ostatniego dostępu: 10.06.2022).
Karaczun Z. 2020. Miasta wobec kryzysu klimatycznego. Materiały konferencyjne XVI e Konferencji Naukowo Technicznej Zieleń miejska – naturalne bogactwo miasta pt. Mia-
sto zieleni – miasto przyszłości, Toruń, 08.10.2020.
Kleszcz J. 2020. Miejska przyroda zmniejszająca skutki kryzysu klimatycznego. O tym, jak silniejszy związek architektury z naturą może nas uratować w sytuacjach kryzysowych. Materiały konferencyjne XVI e Konferencji Naukowo Technicznej Zieleń miejska – naturalne bogactwo miasta pt. Miasto zieleni – – miasto przyszłości, Toruń, 08.10.2020.
Knight T. Prince S., Bowler D., Hookway A., King S., Konno K., Richter R.L. 2021. How efective is ‘greening’ of urban areas in reducing human exposure to ground-level ozone concentrations, UV exposure and the ‘urban heat island efect’? An updated systematic review. Environmental Evidence 10: 12. DOI: 10.1186/s13750-021-00226-y.
Kolendowicz L., Bednorz E. 2010. Warunki mikroklimatyczne we wnętrzu boru sosnowego na Mierzei Łebskiej. Badania Fizjograficzne, seria Geografia Fizyczna A61: 157-168.
Korzeniowski J., Trapp J.A., Wyszkowski A. 2001. Problem granic typów topoklimatu
w świetle wyników badań prowadzonych na Pojezierzu Kaszubskim. W: M. Kuchcik (red.) Współczesne badania topoklimatyczne. Dokumentacja Geograficzna 23: 153 162.
Kossowska-Cezak U. 1983. Wpływ zieleni miejskiej na warunki termiczno wilgotnościowe. Prace i Studia Geograficzne, 4: 55-67.
Life URBANGREEN Kraków. 2023. Tereny Zieleni. Park Lotników Polskich. Online: https://krakow.lifeurbangreen.eu/pl/green-areas/#/district/947 (data ostatniego dostępu: 24.03.2023).
Martyn D. 1978. Wpływ śródmiejskiego parku na warunki termiczno-wilgotnościowe powie- trza (na przykładzie Ogrodu Saskiego w Warszawie. Prace i Studia IG UW 26: 37 80.
Matuszko D. 2007. Usłonecznienie. W: D. Matuszko (red.), Klimat Krakowa w XX wieku. IGiGP UJ, Kraków: 87-97.
Matuszko D. 2011. O problemach terminologicznych z zakresu zachmurzenia. Online: http://www.klimat.org.pl/pliki/terminologia_zachm.pdf (data ostatniego dostępu: 24.01.2022).
Obrębska-Starkel B. 1965. Charakterystyka reżimu termicznego powietrza w lesie lipowym i jodłowym przy niektórych sytuacjach pogodowych. Czasopismo Geograficzne 36(3): 275-290.
Obrębska-Starkel B. 1970. Wpływ zespołu Tilio-Carpinetum na stosunki termiczno-wilgotnościowe powietrza. Folia Geographica, Series Geographica-Physica 4: 103-127.
Obrębska-Starkel B. 1973. Stosunki termiczne powietrza w przygruntowej warstwie w zespole Tilio Carpinetum w Gaiku-Brzezowej. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 32: 89-103.
Obrębska-Starkel B. 2001. Wpływ zmian użytkowania ziemi w dolinie Raby na warunki termiczne zbiorowiska leśnego Tilio Carpinetum. Dokumentacja Geograficzna 23: 59-73.
Obrębska-Starkel B. 2002. Influence of the water reservoir on the transformation of the ecoclimate of the Foothill OakHornbeam forest Tilio-Carpinetum in Gaik-Brzezowa. W: B. Obrębska-Starkel (red.) Topoclimatic and geoecological changes in the Wieliczka Foothills in the surroundings of the Dobczyce Reservoir. Prace Geograficzne IGiGP UJ 109: 111-197.
Olszewski K. 1978. Rola trawników w kształtowaniu warunków termiczno wilgotnościowych w mieście. Prace i Studia IG UW. Klimatologia 26(11): 93-115.
Paszyński J. 1980. Metody sporządzania map topoklimatycznych. W: M. Kluge (red.) Metody opracowań topoklimatycznych. Dokumentacja Geograficzna (3): 13 28.
Rusin E. 2007. Wpływ zieleni miejskiej na sezonowe zróżnicowanie warunków termiczno wilgotnościowych w Parku Jordana w Krakowie w 2006 roku (niepublikowana praca magisterska). Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Skelhorn C., Lindley S., Levermore G. 2014. The impact of vegetation types on air and surface temperatures in a temperate city: A fine scale assessment in Manchester, UK. Landscape and Urban Planning 121: 129-140. DOI: 10.1016/j.landurbplan.2013.09.012.
Strzelec A. 2007. Sezonowe zróżnicowanie warunków mikroklimatycznych na Błoniach
w Krakowie na podstawie pomiarów w 2006 roku (niepublikowana praca magisterska). Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Sulikowska A., Wypych A., Woszczek I. 2016. Fale upałów latem 2015 roku i ich uwarun-kowania cyrkulacyjne. Badania fizjograficzne 7(A67): 205-223. DOI: 10.14746/bfg.2016.7.16.
Szczepanowska H.B. 2015. Zieleń w mieście jako sposób na miejskie wyspy ciepła. W: A. Kalinowska (red.). Miasto idealne – miasto zrównoważone. Planowanie przestrzenne terenów zurbanizowanych i jego wpływ na ograniczenie skutków zmian klimatu, Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym i Zrównoważonym Rozwojem, Uniwersytet Warszawski, Warszawa: 81-95.
Szumacher I. 2011. Funkcje terenów zieleni miejskiej a świadczenia ekosystemów. Prace
i studia geograficzne 46: 169-176.
Trzaskowska E. (red.). 2017. Roślinność pasów przydrożnych Lublina. Potencjał i zagrożenia. Urząd Miasta Lublin, Lublin.
Wilczyński S., Durło G. 2003. Temperatura w profilu pionowym drzewostanu. Sylwan 8: 19-28.
Wrona K. 2020. Klimat lokalny osiedla Pod Telegrafem w Kielcach (niepublikowana praca licencjacka). Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Yu Z., Guo X., Jørgensen G., Vejre H. 2017. How can urban green spaces be planned for climate adaptation in subtropical cities?. Ecological Indicators, 82: 152-162, DOI: 10.1016/j.ecolind.2017.07.002.
