Bohater transseksualny w objęciach binarnego kodu płci. O parajęzykowych i werbalnych formach komunikowania
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.1/3Słowa kluczowe:
bohater transseksualny, barwa głosu, proces tranzycji, genderowa identyfikacja, imię, językowy obraz płci, zaistnienie w językuAbstrakt
W artykule zostaje postawiona teza o wzmożonym pragnieniu posiadania przez bohaterów transseksualnych właściwie upłciowionego głosu, który w połączeniu ze światem werbalnym staje się wyrazem tożsamości płciowej. Autorka, badając różne teksty kultury, rozpatruje genderową wokalną metamorfozę w trakcie procesu tranzycji, zwraca przy tym uwagę na rolę hipotekstów. Odpowiada na pytania dotyczące motywacji transkobiet i transmężczyzn przy wyborze imienia. Zajmuje się również językowym obrazem transbohaterów zgodnym z płcią psychiczną oraz sytuacją komunikacyjną.
Bibliografia
Arabski Janusz. 2010. Język a płeć. W: Płeć języka – język płci, J. Arabski, J. Ziębka (red.), 11–30. Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych.
Banaszak Ewa. 2017. Gest wokalny i jego natura. W: Eksperiencje nagości, 24–27. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Barthes Roland. 2011. Fragmenty dyskursu miłosnego, tłum. M. Bieńczyk. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Bąk Ireneusz, Anna Domeracka-Kołodziej, Daniel Majszyk, Antoni Bruzgiewicz, Kazimierz Niemczyk. 2014. „Tyreoplastyka typu IV w leczeniu głosu u transseksualisty typu M/K”. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 3(2): 102–107.
Belting Hans. 2015. Faces. Historia twarzy, tłum. T. Zatorski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Bell-Metereau Rebecca. 2019. Transgender cinema. New Brunswick, Camden, Newark, New Jersey, London: Rutgers University Press.
Bielas Jacek. 2012. Doświadczenie cielesności. Podmiotowe uwarunkowania transseksualizmu. Kraków: Aureus.
Bieńkowska Małgorzata. 2014a. „Queer i transseksualność. Transseksualizm w kontekście teorii queer”. Studia Socjologiczne 4(215): 255–272.
Bieńkowska Małgorzata. 2014b. Transseksualność w badaniach społecznych – aspekt teoretyczny i metodologiczny. W: Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości, A.M. Kłonkowska, K. Bojarska (red.), 83–103. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Bieńkowska-Ptasznik Małgorzata. 2011. Dylematy badacza – wybrane niuanse z badań nad transseksualizmem. W: Kalejdoskop genderowy. W drodze do poznania płci społeczno-kulturowej w Polsce, K. Slany, B. Kowalska, M. Ślusarczyk, 459–474. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bieńkowska-Ptasznik Małgorzata. 2010. Transseksualne doświadczenia ciała. W: Corpus delicti rozkoszne ciało. Szkice nie tylko z socjologii ciała, E. Banaszak, P. Czajkowski (red.), 171-186. Warszawa: Difin.
Boniecka Barbara. 2012. Czy wybór tematu rozmowy jest determinowany przez płeć interlokutorów. W: Oblicza płci. Język – Kultura – Edukacja, M. Karwatowska, J. Szpyra-Kozłowska (red.), 23–28. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Breska-Kruszewska Justyna, Rachoń Dominik. 2014. Medyczne aspekty transpłciowości – rozpoznanie i postępowanie lecznicze. W: Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości, A.M. Kłonkowska, K. Bojarska (red.), 165–177. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Chęćka-Gotkowicz Anna. 2012a. Aposiopesis – etyczny wymiar muzyki. W: Ucho i umysł.Szkice o doświadczeniu muzyki, A. Chęćka-Gotkowicz, 161–211. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Chęćka-Gotkowicz Anna. 2012b. Conclusio. W: A. Chęćka-Gotkowicz, Ucho i umysł. Szkice o doświadczeniu muzyki, 265–283. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Chęćka-Gotkowicz Anna. 2012c. Czas i przestrzeń muzyki. W: A. Chęćka-Gotkowicz, Ucho i umysł. Szkice o doświadczeniu muzyki, 61–111. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Dębińska Maria. 2012. Queer i polityka cierpienia. Strategie narracyjne i polityczne osób trans w Polsce. W: Strategie queer. Od teorii do praktyki, M. Kłosowska, M. Drozdowski, A. Stasińska (red.), 226–244. Warszawa: Difin.
Dynarski Wiktor. 2016. Kiedy binaryzm zawodzi – matczyne tranzycie, rodzący mężczyźni a homonormatywność polityki równościowej. W: U. Kluczyńska, W. Dynarski, A.M. Kłonkowska, Poza schematem. Społeczny konstrukt płci i seksualności, 71–79. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Dynarski Wiktor, Kłonkowska Anna M. 2012. Słownik pojęć. W: Sytuacja społeczna osób LGBT. Raport za lata 2010 i 2011, M. Makuchowska, M. Pawlęga (red.), 220–227. Warszawa: Lambda.
Fajkowska-Stanik Małgorzata. 2001. Transseksualizm i rodzina. Przekaz pokoleniowy wzorów relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
Fros Henryk, Franciszek Sowa. 1995. Kinga. W: Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, 344–345. Kraków: Wydawnictwo WAM, Księża Jezuici.
Georgis Dina. 2018. Gender transitions and aesthetic possibilities. In: Current critical debates in the field of transsexual studies, O. Gozlan (ed.), 48–58. London, New York: Routledge Taylor& Francis Group.
Głażewska Ewa, Urszula Kusio. 2012. Część I. Komunikacja niewerbalna w aspekcie płci.W: E. Głażewska, U. Kusio, Komunikacja niewerbalna. Płeć i kultura. Wybór zagadnień, 21–122. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Głodowski Włodzimierz. 1999. Bez słowa: komunikacyjne funkcje zachowań niewerbalnych. Warszawa: Hansa Communication.
Gozlan Oren. 2018. Introduction. In: Current critical debates in the field of transsexual studies, O. Gozlan (ed.), 1–12. London, New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Grzegorczykowa Renata. 1990. Pojęcie językowego obrazu świata. W: Językowy obraz świata, J. Bartmiński (red.), 39–46. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grzejszczak Roman. 2015. Transpłciowość a opieka zdrowotna w Polsce – raport z badań. W: Transpłciowość a opieka zdrowotna w Polsce. Raport z badań, W. Dynarski, I. Jąderek (red.), 9–75. Warszawa: Fundacja Trans-Fuzja.
Halberstam Jack. 2018. Transgender butch: Butch/FTM border wars and the masculine continuum. In: J. Halberstam, Female masculinity, 141–173. Durham, London: Duke University Press.
Handke Kwiryna. 1994. Język a determinanty płci. W: Język a kultura, t. 9. Płeć w języku i kulturze, J. Anusiewicz, K. Handke (red.), 15–29. Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze.
Hines Sally. 2010. Recognising diversity? The gender recognition act and transgender citizenship. In: Transgender identities: Towards a social analysis of gender diversity, S. Hines, T. Sanger (eds.), 87–105. New York: Routledge.
Karwatowska Małgorzata, Jolanta Szpyra-Kozłowska. 2014. Językoznawstwo. W: Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, A. Mrozik, K. Szczuka, K. Czeczot, B. Smoleń, A. Nasiłowska, E. Serafin, A. Wróbel (red.), 218–222. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Kępińska Alina. 2006. Zmiany polskiej kategorii rodzaju a współczesna klasyfikacja rodzajowa. Język wobec płci. W: Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości. Język wobec płci, A. Kępińska, 259–324. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Kluczyńska Urszula. 2016. Medykalizacja męskiej seksualności. W: Poza schematem. Społeczny konstrukt płci i seksualności, U. Kluczyńska, W. Dynarski, A.M. Kłonkowska, 79–109. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Kłonkowska Anna M. 2017. Płeć dana czy zadana? Strategie negocjacji (nie)tożsamości transpłciowej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Kłonkowska Anna M., Dynarski Wiktor. 2015/2016. „Gender i inne kłopotliwe terminy, czyli jak mówić o różnorodności i (nie)normatywności płciowej i seksualnej”. Jakieś studia gejowskie lub lesbijskie 1–2: 1–8.
Krajzel Natalia. 2010. Interpretant znaków ikonicznych a płeć odbiorcy. W: Płeć języka – język płci, J. Arabski, J. Ziębka (red.), 65–83. Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych.
Krawczyk-Antońska. 2014. Konstruowanie roli płciowej w środowisku osób transseksualnych. W: O współczesnych praktykach genderyzacji ciała, K. Wódz, J. Klimczak (red.), 274–311. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kubiak Zygmunt. 1997. Hermes. W: Mitologia Greków i Rzymian, 280–293. Warszawa: Świat Książki.
Lissa Zofia. 2011. O komizmie muzycznym. W: O komizmie. Od Arystotelesa do dzisiaj, B. Dziemidok (red.), M. Bokiniec (oprac.), 453–460. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Łuk Aleksander. 2011. O poczuciu humoru i dowcipie. W: O komizmie. Od Arystotelesa do dzisiaj, B. Dziemidok (red.), M. Bokiniec (oprac.), 473–480. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria.
Maj Jolanta. 2012. Przełamując dychotomię płci w Polsce. Porównanie sytuacji osób transgenderowych w Polsce oraz innych krajach europejskich. W: Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie, A.E. Banot, A. Barabasz, R. Majka (red.), 166–181. Bielsko-Biała: Akademia Techniczno-Humanistyczna.
Obrębska Monika, Paweł Kleka. 2016. „Wpływ aktywizacji schematu płci i dostosowania interpersonalnego na wybory leksykalne kobiet i mężczyzn”. Psychologia społeczna 11 2(37): 170–182.
Parafiniuk-Soińska Janina. 2003a. Komunikacja niewerbalna. W: O międzyludzkiej komunikacji, J. Parafiniuk-Soińska, 98–117. Szczecin: „Pedagogium”.
Parafiniuk-Soińska Janina. 2003b. Komunikacja werbalna. W: O międzyludzkiej komunikacji, J. Parafiniuk-Soińska, 76–97. Szczecin: „Pedagogium”.
Pelczar Michał Abel. 2012. Co i kto nie „przechodzi”. (Nie)widoczność, „passing” a nie/normatywność trans. W: Strategie queer. Od teorii do praktyki, M. Kłosowska, M. Drozdowski, A. Stasińska (red.), 245–265. Warszawa: Difin SA.
Prosser Jay. 1998. Second skins. The body narratives of transsexuality. New York: Columbia University Press.
Richardson Niall. 2016. Transsexed bodies. In: Transgressive bodies. Representations in film and popular culture, N. Richardson, 121–145. New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Rooke Alison. 2010. Telling trans stories: (Un)doing the science of sex. In: Transgender identities: Towards a social analysis of gender diversity, S. Hines, T. Sanger (eds.), 64–83. New York: Routledge.
Różyńska Joanna, Fijałkowska Barbara. 2017. „Uzdrawianie czy spełnianie życzeń? Spór o cele medycyny”. Przegląd filozoficzno-literacki 1(46): 263–283.
Rzeczkowski Marcin. 2014. Trans-Optymista, wybór tekstów. W: Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości, A.M. Kłonkowska, K. Bojarska (red.), 13–62. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Szacki Jerzy. 2012. Pragmatyzm społeczny. W: Historia myśli socjologicznej, J. Szacki, 543–592. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szczęsna Ewa (red.). 2002. Rozmowa potoczna. W: Słownik pojęć i tekstów kultury. Terytoria słowa, 91–92. Warszawa: WSiP.
Szczęsna Ewa. 2018. Wizualizacja doświadczenia komunikacyjnego. W: Cyfrowa semiopoetyka, E. Szczęsna, 17–30. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Windsor Elroi J. 2018. Golden ticket therapy: stigma management among tran men. In: Current critical debates in the field of Transsexual Studies, O. Gozlan (ed.), 131–144. London, New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Uszkiewicz Aneta. 2012. Na pograniczu płci – transseksualizm. W: Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie, A.E. Banot, A. Barabasz, R. Majka (red.), 159–166. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej.
Zabus Chantal. 2014. Trans Africa: Between transgendered ‘possession’ and transsexuality in South African experiential narratives. In: Transgender experience. Place, ethnicity, and visibility, Ch. Zabus, D. Coad (eds.), 153–169. London, New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Ziemińska Renata. 2018a. Niezgodność płci odczuwanej z płcią metrykalną. Osoby transpłciowe. W: Niebinarne i wielowarstwowe pojęcie płci, R. Ziemińska, 75–105. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ziemińska Renata. 2018b. Niebinarne i wielowarstwowe pojęcie płci. W: Niebinarne i wielowarstwowe pojęcie płci, R. Ziemińska, 121–147. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ziębka Justyna. 2010. Język płci – dyskurs – wartościowanie, czyli jacy jesteśmy prywatnie i służbowo. W: Płeć języka – język płci, J. Arabski, J. Ziębka (red.), 141–157. Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych.
Anderson Jane (reż.). 2003. Normalny. USA.
Bętkowska Teresa. 1991. Inna twarz – inna płeć. W: Bętkowska T., Inna twarz – inna płeć. Kraków: Wydawnictwo Apla.
Bond Justin Vivian. 2011. Tango. Powrót do dzieciństwa, w szpilkach, tłum. J. Poniedziałek. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Faludi Susan. 2017. W ciemni, tłum. J. Bednarek. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Grodzka Anna. 2013. Mam na imię Ania. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Grünberg Sławomir, Katka Reszke (reż.). 2010. Trans-akcja. Polska.
Irving John. 2003. Syn Cyrku, tłum. Z. Batko. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Irving John. 2015. Świat według Garpa, tłum. Z. Uhrynowska-Hanasz. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Irving John. 2012. W jednej osobie, tłum. M. Moltzan-Małkowska. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Kalaitzidis Kaiton (reż.). 2001. Dziewczyny z wyboru. Grecja.
Kazan Elia (reż.). 1951. Tramwaj zwany pożądaniem. USA.
Kosińska Kinga. 2015. Brudny róż. Zapiski z życia, którego nie było. Warszawa: Nisza.
