Analizując instrukcje ćwiczeń fizjoterapeutycznych za pomocą Harveya Sacksa socjologicznego ujęcia wyrażeń okazjonalnych
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2025/74.3/5Słowa kluczowe:
interakcje fizjoterapeuta-pacjent, instrukcje ćwiczeń, wyrażenia okazjonalne, analiza konwersacyjna, etnometodologiaAbstrakt
Tekst ten odnosi się do przedmiotu badań, któremu Sacks poświęcił dużo uwagi w swoich wykładach, lecz który poza tym nie został wystarczająco przeanalizowany w ramach socjologii. Chodzi mianowicie o metodyczne stosowanie wyrażeń okazjonalnych, na przykład określeń „teraz” i „tu”, przez uczestników (ang. members), by uzyskać zrozumiałość czynności takich, jakimi one są w danych okolicznościach. Czerpiąc z zaproponowanego przez Sacksa podejścia do wyrażeń okazjonalnych, przedstawiona analiza opiera się na zsynchronizowanych nagraniach wideo dotyczących instrukcji ćwiczeń realizowanych w trakcie dwóch sesji fizjoterapeutycznych: jednej w ramach interakcji twarzą w twarz i jednej zdalnej. Dokładniej rzecz ujmując, przedmiotem analizy jest stosowanie wyrażeń okazjonalnych „zrób; tutaj” w języku szwajcarsko-niemieckim w ramach ucieleśnionych sekwencji realizowania instrukcji w dwóch odmiennych sytuacjach. Nasz opis sekwencji realizowania instrukcji ćwiczeń ujawnia, jak metodyczne stosowanie wyrażeń „zrób; tutaj” przez uczestników polega na jego umiejscowieniu w odmiennych praktykach instrukcyjnych i zarazem owo umiejscowienie konstytuuje. W interakcji twarzą w twarz praktyki instrukcyjne zawierają precyzyjną artykulację „zrób; tutaj” poprzez dotyk i bycie dotykanym, co umożliwia monitorowanie, ocenianie i korygowanie instruowanych działań pacjenta. W ramach zdalnego kontaktu praktyki są realizowane poprzez umiejętne umiejscawianie określeń „zrób; tutaj” w kontrastowych łańcuchach ucieleśnionych instrukcji demonstrowanych przez fizjoterapeutę wobec pacjenta, który siedzi przed swoim laptopem obserwując fizjoterapeutę
Bibliografia
Bergmann Jörg, Christian Meyer. (eds.) 2021. Ethnomethodologie reloaded: Neue Werkinterpretationen und Theoriebeiträge zu Harold Garfinkels Programm. Bielefeld: transcript.
Deppermann Arnulf. 2018. “Instruction practices in German driving lessons: Differential uses of declaratives and imperatives”. International Journal of Applied Linguistics 28(2): 265–282. https://doi.org/10.1111/ijal.12198.
Evans Bryn, Oskar Lindwall. 2020. “Show them or involve them? Two organizations of embodied instruction”. Research on Language and Social Interaction 53(2): 223–246. https://doi.org/10.1080/08351813.2020.1741290.
Garfinkel Harold. 1967. Studies in ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Garfinkel Harold. 2021. “Ethnomethodological misreading of Aron Gurwitsch on the phenomenal field”. Human Studies 44(1): 19–42. https://doi.org/10.1007/s10746-020-09566-z.
Garfinkel Harold. 2002. Ethnomethodology’s program: Durkheim’s aphorism. Maryland: Rowman & Littlefield Publishers.
Garfinkel Harold, Harvey Sacks. 1970. On formal structures of practical action. In: Theoretical Sociology. J. McKinney, E.A. Tiryakian (eds.), 338–366. New York: Appleton Century Crofts.
Hindmarsh Jon, Lewis Hyland, Avijit Banerjee. 2014. “Work to make simulation work: «Realism », instructional correction and the body in training”. Discourse Studies 16(2): 247–269. https://doi.org/10.1177/1461445613514670.
Hindmarsh Jon, Patricia Reynolds, Stephen Dunne. 2011. “Exhibiting understanding: The body in apprenticeship”. Journal of Pragmatics 43(2): 489–503. https://doi.org/10.1016/j.pragma.2009.09.008.
Jefferson Gail. 1987. On exposed and embedded correction in conversation. In: Talk and social organisation. G. Button, J. Lee (eds.), 86–100. Clevedon: Multilingual Matters.
Keel Sara. 2021. Membership categorisation and the notion of ‘omni-relevance’ in everyday family interactions. In: On Sacks. Methodology, materials, and inspiration. R. James Smith, R. Fitzgerald, W. Housley (eds.), 156–171. London: Routledge.
Keel Sara, Cornelia Caviglia. 2023. “Touching and being touched during physiotherapy exercise instruction”. Human Studies 46(4): 679–699. https://doi.org/10.1007/s10746-023-09675-5.
Keel Sara, Anja Schmid, Fabienne Keller. 2024. How to use a mobile app at home: Learning- by-doing introductions in physiotherapy consultations. In: Medical and healthcare interactions. Members’ competence and socialization. S. Keel (ed.), 207–238. London: Routledge.
Keevallik Leelo. 2010. “Bodily quoting in dance correction”. Research on Language & Social Interaction 43(4): 401–426. https://doi.org/10.1080/08351813.2010.518065.
Lindwall Oskar, Anna Ekström. 2012. “Instruction-in-interaction: The teaching and learning of a manual skill”. Human Studies 35(1): 27–49. https://doi.org/10.1007/s10746-012-9213-5.
Lindwall Oskar, Gustav Lymer. 2024. Detail, granularity, and laic analysis in instructional demonstrations. In: Instructed and instructive actions: The situated production, reproduction, and subversion of social order. M. Lynch, O. Lindwall (eds.), 37–54. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003279235-4.
Macbeth Douglas. 2024. Afterword: Instructed action as wayfinding. In: Instructed and instructive actions: The situated production, reproduction, and subversion of social order. M. Lynch, O. Lindwall (eds.), 279–292. London: Routledge.
Mondada Lorenza. 2012. Deixis: An integrated interactional multimodal analysis. In: Interaction and usage-based grammar theories. What about prosody and visual signals? P. Bergmann, J. Brenning, M. Pfeiffer, E. Reber (eds.), 173–206. Berlin: De Gruyter.
Mondada Lorenza. 2018. “Multiple temporalities of language and body in interaction: Challenges for transcribing multimodality”. Research on Language and Social Interaction 51(1): 85–106. https://doi.org/10.1080/08351813.2018.1413878.
Rauniomaa Mirka, Pentti Haddington, Helen Melander, Anne-Danièle Gazin, Mathias Broth, Jakob Cromdal, Lena Levin, Paul McIlvenny. 2018. “Parsing tasks for the mobile novice in real time: Orientation to the learner’s actions and to spatial and temporal constraints in instructing-on-the-move”. Journal of Pragmatics 128: 30–52. https://doi.org/10.1016/j.pragma.2018.01.005.
Sacks Harvey. 1992. Lectures on conversation. Volumes I and II. Oxford: Blackwell.
Sacks Harvey, Emanuel A. Schegloff. 2002. “Home position”. Gesture 2(2): 133–46. https://doi.org/10.1075/gest.2.2.02sac.
Schegloff Emanuel A. 1992. Introduction. In: Harvey Sacks, Lectures on conversation. Volume I. G. Jefferson (ed.), ix–lxiv. Oxford: Blackwell.
Seuren Lucas M., Joseph Wherton, Trisha Greenhalgh, Sara E. Shaw. 2021. “Whose turn is it anyway? Latency and the organization of turn-taking in video-mediated interaction”. Journal of Pragmatics 172: 63–78. https://doi.org/10.1016/j.pragma.2020.11.005.
Streeck Jürgen. 2021. Indexikalische Ausdrücke und mimetische Kommunikation. In: Ethnomethodologie reloaded: Neue Werkinterpretationen und Theoriebeiträge zu Harold Garfinkels Programm. J. Bergmann, Ch. Meyer (eds.), 315–329. Bielefeld: transcript.
