Szukając miejsca dla socjologii. Pomiędzy trwaniem w zmianie i emancypacyjnym potencjałem niezmienności

Abstrakt

Chcielibyśmy zwrócić uwagę na fetyszyzowanie zmiany w socjologii i zidentyfikować źródła tego zjawiska, traktując ten rodzaj nierównowagi jako symptomatyczny dla myślenia o rzeczywistości społecznej i sposobach jej badania. Zastanowimy się również nad możliwymi konsekwencjami preferowania jednostronnej perspektywy, zwracając uwagę na to, że jedną z paradoksalnych konsekwencji tego jest utrata znaczącego potencjału poznawczego drzemiącego w kategorii niezmienności. Żeby go odzyskać, spróbujemy określić, jak można ujmować niezmienność, a także zidentyfikować, jakie jej aspekty, wymiary oraz formy są możliwe do wyodrębnienia. Zależy nam też na pokazaniu, co wnosi spojrzenie na rzeczywistość społeczną z perspektywy tego pojęcia, przyglądając się tak kluczowym w socjologii kategoriom, jak działanie czy sprawczość. Interesować nas będzie przy tym ambiwalentny charakter niezmienności, a więc to, że jest ona jednocześnie podstawą, fundamentem, ale też czymś nieeliminowanym; czymś, co daje bezpieczeństwo, poczucie ciągłości, ale też czymś, na co nie mamy wpływu; czymś, co daje podstawy do działania, ale oznacza też sztywność, trudność w adaptacji. Ważnym aspektem naszego tekstu będzie również pytanie o to, czy spoglądanie na rzeczywistość społeczną z perspektywy niezmienności nie skłania badaczy do zajmowania reakcyjnych, konserwatywnych i uniwersalistycznych pozycji.