Innowacja, kontrola, opór, normalizacja: pracownicze sposoby radzenia sobie z pandemicznym kryzysem w miejscu pracy

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza zbiorowych, pracowniczych sposobów radzenia sobie z kryzysem w miejscu pracy wywołanym przez pandemię Covid-19. Zostały one poddane konceptualizacji z wykorzystaniem pojęć uwrażliwiających (innowacji, kontroli, oporu i normalizacji w miejscu pracy), które wywiedziono z socjologii pracy i socjologii ekonomicznej. Pojęcia te oraz relacje pomiędzy nimi zostały ugruntowane empirycznie w badaniach nad doświadczeniami pracowników i pracownic, których praca okazała się niezbędna dla reprodukcji społecznej w warunkach pandemii w Polsce. Dane empiryczne obejmują zogniskowane wywiady grupowe i wywiady biograficzne z osobami pracującymi w edukacji, ochronie zdrowia, pomocy społecznej i logistyce. Badania prowadzą do wniosku, że wykorzystywanie „oddolnych” pomysłów na organizację pracy („innowacja”), konflikty wokół kontroli nad procesem pracy i jakości pracy („kontrola” i „opór”), a także instytucjonalizacja ukształtowanych w okresie kryzysu norm („normalizacja”) tworzą sekwencje zbiorowych reakcji pracowników i pracownic na pandemiczny kryzys w miejscu pracy. W artykule analizie poddane zostają dwie, najbardziej typowe w materiale empirycznym sekwencje (sekwencje kontestacyjne i sekwencje normalizacyjne) oraz ich wybrane uwarunkowania.