Nabór tekstów - Sztuka, dizajn i technologia – Między kreacją a algorytmem

Redakcja Przeglądu Socjologicznego ogłasza nabór oryginalnych artykułów do zeszytu tematycznego:

Sztuka, dizajn i technologia – Między kreacją a algorytmem

Redaktorki zeszytu: Karolina Izdebska i Joanna Szczepanik

Na przestrzeni dziejów tworzenie sztuki było uważane za specyficznie ludzki sposób wyrażania oryginalnych pomysłów, emocji i doświadczeń. Jednocześnie z historią sztuki nieodłącznie związany jest wpływ technologii na sposób, w jaki artyści tworzą wyrażając swoje myśli i idee. W zasadzie każda epoka niosła ze sobą nowe narzędzia, materiały i sposoby ich wykorzystania. W XX wieku znaczącym etapem była era cyfrowa, która dała początek takim formom jak net art czy sztuka algorytmiczna. Dziś z kolei stajemy przed dylematami związanymi z mariażem sztuki ze sztuczną inteligencją (AI), która jest w stanie tworzyć treści audio, wideo i tekst. Świat sztuki współczesnej zmienia się pod wpływem nowych technologii i stara się jednocześnie dostosowywać do nowych reguł.

Sztuka wykorzystująca technologię cyfrową została po raz pierwszy pokazana na wystawach komputerowych w 1965 roku, zarówno w Niemczech, jak i w USA, a pionierskie eksperymenty ze sztuczną inteligencją rozpoczęła niewielka społeczność artystów już w latach 70. XX wieku. W artykule z 1995 roku zatytułowanym Artificial Intelligence Research as Art Stephen Wilson prześledził twórczy krajobraz sztuki AI. Uznał on, że relacja artystów ze sztuczną inteligencją wykracza poza granice techniczne w kierunku badania natury bycia człowiekiem, natury inteligencji, ograniczeń maszyn i naszych ograniczeń jako twórców artefaktów. Od drugiej połowy 2010 roku sztuka AI znacznie rozszerzyła swój zasięg, stała się bardziej widoczna i zaczęła nabierać znaczenia społeczno-kulturowego. Zaczęła też wpływać na rynek sztuki. Jej treści, metody i formy prezentacji są ściśle związane z różnorodnymi dyscyplinami, które są zaangażowane w badania i zastosowanie AI. W miarę jak sztuczna inteligencja generatywna przekształca kulturę wizualną, estetyczną, prawną i ekonomiczną, pojawiają się krytyczne pytania dotyczące moralnych i estetycznych implikacji sztuki generowanej przez AI.

Współczesny dizajn i sztuka sztucznej inteligencji obejmują praktyki oparte na różnorodnych kreatywnych podejściach i różnych stopniach technicznego zaangażowania. Podobnie jak inne dyscypliny sztuki nowych mediów, sztuka AI ma ambiwalentne relacje z głównym nurtem sztuki współczesnej. Z jednej strony, przekraczając tradycyjne granice sztuki, daje innowacyjne możliwości artystycznego wyrazu, zmienia procesy i koncepty artystyczne, wzbogaca doświadczenia odbiorców, zmienia sposoby i strukturę prezentacji wytworów artystycznych. Może być też wykorzystywana nie tylko do celów twórczych, ale też do analizy sztuki i do implementacji w zdigitalizowanych kolekcjach i archiwach. Z drugiej strony rodzi kontrowersje etyczne, obawy i problemy związane z oryginalnością twórczą, autorstwem i unikatowością dzieła. Krytycy zarzucają sztuce AI brak emocji, autentyczności i ludzkiego doświadczenia.

Wszystkie te dylematy wywołują potrzebę głębszych rozważań na temat roli i przyszłości sztucznej inteligencji w sztuce i dizajnie.  Celem proponowanego numeru tematycznego jest poszerzenie istniejącego krytycznego dyskursu na temat twórczości opartej na sztucznej inteligencji o nowe perspektywy, które można wykorzystać do zbadania innowacyjnych praktyk, ich kulturowego i społeczno-politycznego wpływu oraz sposobów obsługi przez sektor kultury.

Zapraszamy zatem do nadsyłania artykułów naukowych w następujących (przykładowych) obszarach tematycznych:

- sztuka, artyści i projektanci wobec zmian technologicznych

- problem oryginalności i innowacyjności w dizajnie i sztuce współczesnej

- sztuczna inteligencja a proces twórczy

- krytyczna funkcja sztuki w kontekście AI i nowych technologii

- zakres, metody, narzędzia, możliwości i granice wykorzystania AI w pracy artystycznej

- współczesne problemy etyczne w pracy twórczej

- AI w sztuce i dizajnie a prawa autorskie

- problematyka AI w procesie kształcenia artystów i projektantów

- reakcje na AI w świecie artystycznym – opór czy akceptacja?

- sztuczna inteligencja a doświadczenia odbiorców sztuki – personalizacja, interakcja, partycypacja

Z uwagi na profil czasopisma oczekujemy tekstów mieszczących się w perspektywie socjologicznej.

Prosimy o nadsyłanie tekstów w języku polskim lub angielskim w terminie do 15 grudnia 2025 na dwa adresy:

przegladsocjologiczny@gmail.com

oraz karolina.izdebska@usz.edu.pl

Prosimy o przygotowanie tekstu zgodnie ze wskazówkami dla autorów:

https://journals.ltn.lodz.pl/Przeglad-Socjologiczny/information/authors