EDITORIAL

Abstract

Uwadze czytelników „Przeglądu Socjologicznego” polecamy tym razem zestaw tekstów mieszczących się w nurcie gender studies. Ich Autorki i Autorzy, odwołując się do wyników badań dotyczących różnych dziedzin życia społecznego, wskazują na znaczenie płci kulturowej – ról płciowych, stereotypów, tożsamości, języka – dla jednostkowych doświadczeń i społecznych zjawisk.

Artykuł Aldony Żurek poświęcony jest funkcjonowaniu kobiet w rodzinie w kontekście jej przemian. Rozważania autorki dotyczą szczególnej roli i statusu kobiet w procesach deinstytucjonalizacji i „nowej instytucjonalizacji” rodziny, w których z jednej strony są one inicjatorkami i beneficjentkami zmian, z drugiej strony – „strażniczkami instytucjonalnych wzorów życia rodzinnego”.

Przedmiotem badania Julity Czerneckiej i Katarzyny Kalinowskiej były sposoby metaforyzowania miłości przez heteroseksualne kobiety i mężczyzn. Wyniki analizy metafor pokazują specyfikę doświadczania miłości w dwóch fazach: zakochania i bycia w związku. Zaobserwowane genderowe różnice w metaforach miłości wynikają z odmiennych sposobów jej przeżywania przez kobiety i mężczyzn oraz ich specyficznych ról społecznych i pozycji w diadzie.

Anna Kujawska-Kot, rozpatrując teksty kultury (utwory literackie i filmowe) z perspektywy lingwistycznej, zwraca uwagę na znaczenie parajęzykowej i werbalnej komunikacji w wyrażaniu tożsamości płciowej przez osoby transseksualne. Jak wynika z jej badań, upłciowienie głosu i języka w procesie tranzycji obejmuje nie tylko osiągnięcie kobiecej lub męskiej barwy głosu, ale także wybór imienia, stosowanie odpowiednich dla danej płci końcówek fleksyjnych i struktury gramatycznej, a nawet zmianę stylu komunikowania się na kobiecy bądź męski.

Emilia Paprzycka i Edyta Mianowska podjęły problem wpływu płci i innych cech społeczno-demograficznych jednostek na wskazywane przez nie możliwe powody decyzji o rozstaniu i zakończeniu niesatysfakcjonującego związku. Autorki, opierając się na wynikach badań ilościowych (CAPI), wykazują nie tylko różnice w potencjalnych przyczynach rozpadu intymnej relacji podawanych przez kobiety i mężczyzn, ale też zróżnicowanie opinii na ten temat w ramach obu kategorii płci, uwarunkowane m.in. wiekiem, wykształceniem i statusem zawodowym respondentek i respondentów.

Grzegorz Wójcik bada medialne wizerunki opiekunek i opiekunów (na przykładzie dwóch opiniotwórczych tygodników). Zauważa wpływ przyjętej przez oba czasopisma linii ideologicznej na sposób przedstawiania kobiet i mężczyzn w szeroko rozumianej opiekuńczej roli i wciąż dominujący obraz tradycyjnego podziału ról ze względu na płeć, gdzie kobieta pozostaje główną opiekunką dzieci, osób z niepełnosprawnością i starszych.

Olga Czeranowska, Sławomira Kamińska-Berezowska oraz Bartosz Mika stawiają pytanie o wpływ płci badacza/badaczki na ich pracę naukowo-badawczą i przebieg kariery. Analizowany przez nich materiał badawczy stanowią pogłębione wywiady z czołowymi socjolożkami i socjologami pracy oraz ich najważniejsze opracowania. Na ich przykładzie zaobserwowano, że badaczki przejawiały większą świadomość i wrażliwość w dostrzeganiu znaczenia płci dla społecznego funkcjonowania ich samych oraz uczestników ich badań.

Zeszyt zamyka opracowana przez Urszulę Kluczyńską recenzja zbiorowej monografii Formy męskości 3. Antologia przekładów. Recenzentka koncentruje uwagę przede wszystkim na socjologicznych tekstach autorstwa uznanych zagranicznych badaczy i badaczek zamieszczonych w antologii przygotowanej przez literaturoznawców. Podkreśla, że zbiór ważnych i wartościowych tekstów z zakresu studiów poświęcony problematyce męskości i mężczyzn inspiruje i skłania do krytycznej refleksji nad dominującymi w ramach men’s studies teoretycznymi nurtami i ich przydatnością w badaniach polskiego społeczeństwa.