Ethics in the book series „Niezbędnik badacza”. Ethical issues in textbooks for qualitative research methods
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.3/1Keywords:
ethics in qualitative research, textbooks, procedural ethics, research ethics committeesAbstract
Textbooks on research methods are an important part of the socialization of novice social researchers. For them, they are one of the basic sources indicating the importance of ethical issues in conducting research and the principles that apply to researchers (also from the perspective of institutional control). The paper is intended to analyse how ethical issues are presented in eight handbooks from the “Niezbędnik badacza” series published by Wydawnictwo Naukowe PWN. As a result of a qualitative content analysis, I have reconstructed the main themes of the authors’ ethical reflection. They are focused on the procedural requirements regarding ethics and the main ethical rules applicable for qualitative research (informed consent, confidentiality), with little discussion of more nuanced ethical issues and contemporary challenges that the researchers need to face.
References
Andrejuk Katarzyna. 2014. „Prawne i etyczne aspekty archiwizacji badań socjologicznych”. Studia Socjologiczne 3(214): 203–220.
Angrosino Michael. 2010. Badania etnograficzne i obserwacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ballard Ellen, Miriam W. Boeri, Darina Lepadatu. 2013. “Incorporating ethics holistically: A case study in research methods courses for undergraduates.” Journal of Public and Professional Sociology 5(2): Article 6.
Banks Marcus. 2009. Materiały wizualne w badaniach jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Barbour Rosaline. 2011. Badania fokusowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Best Joel, David Schweingruber. 2003. “First words: Do sociologists actually use the terms in introductory textbooks’ glossaries?”. American Sociologist 34(3): 97–106.
Bielska Beata. 2016. „Praktyki ukrywania. O pułapkach, pokusach i pożytkach z badań niejawnych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(3): 70–87.
Blee Kathleen M., Ashley Currier. 2011. “Ethics beyond the IRB: An introductory essay.” Qualitative Sociology 34(3): 401–413.
Chomczyński Piotr. 2006. „Wybrane problemy etyczne w badaniach. Obserwacja uczestnicząca ukryta”. Przegląd Socjologii Jakościowej 2(1): 68–87.
Czyżewski Marek. 2011. „Polskie przekłady literatury humanistycznej i «społeczeństwo wiedzy»”. Przegląd Socjologii Jakościowej VII(2): 25–45.
Dixon Shane M., Linda Quirke. 2018. “What’s the harm? The coverage of ethics and harm avoidance in research methods textbooks”. Teaching Sociology 46(1): 12–24.
Dixon Shane M., Linda Quirke. 2014. “Looking for work: The coverage of work in Canadian introductory sociology textbooks”. Teaching Sociology 42(3): 207–219.
Dudkiewicz Magdalena. 2016. „Dylematy etyczne badań prowadzonych na zlecenie instytucji publicznych – doświadczenia badacza terenowego”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(3): 136–147.
Filipkowski Piotr. 2005. „Po co archiwizować dane jakościowe i jak robią to inni”. Ask: Research and Methods 14(1): 31–52.
Flick Uwe. 2010. Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Flick Uwe. 2011. Jakość w badaniach jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gibbs Graham. 2011. Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Golczyńska-Grondas Agnieszka. 2019. „Wywiady biograficzne z osobami ze środowisk wykluczenia społecznego – refleksja nad wybranymi problemami metodologicznymi i etycznymi”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 178–201.
Guillemin Marilys, Lynn Gillam. 2004. “Ethics, reflexivity, and ‘ethically important moments’ in research”. Qualitative Inquiry 10(2): 261–280.
Hagen Frank E. 1997. Research methods in criminal justice and criminology, 4th ed. Boston: Allyn and Bacon.
Haggerty Kevin D. 2004. “Ethics creep: Governing social science research in the name of ethics”. Qualitative Sociology 27(4): 391–414.
Hamilton Richard F., William H. Form. 2003. “Categorical usages and complex realities: Race, ethnicity, and religion in the United States”. Social Forces 81(3): 693–714.
Jaworska Dorota, Khedi Alieva, Marcin Boryczko. 2019. „Badania wśród uchodźców i przymusowych migrantów – rozważania metodologiczne i etyczne”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 202–227.
Kajta Justyna, Adam Mrozowicki. 2014. „Strategie życiowe robotników po 1989 roku – praktyczne i etyczne wyzwania archiwizacji kolekcji danych biograficznych”. Studia Socjologiczne 3(214): 239–255.
Kaniowska Katarzyna, Noemi M. Modnicka (red.). 2010. Etyczne problemy badań antropologicznych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź: Instytut Etnologii i Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Kaźmierska Kaja. 2014. „Autobiograficzny wywiad narracyjny – kwestie etyczne i metodologiczne w kontekście archiwizacji narracji”. Studia Socjologiczne 3(214): 221–238.
Kaźmierska Kaja. 2018. “Doing biographical research-ethical concerns in changing social contexts”. Polish Sociological Review 203(3): 393–412.
Kaźmierska Kaja. 2019. „Od redaktorki: Badania biograficzne – metoda, etyka, praktyka”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 6–11.
Kaźmierska Kaja. 2020. “Ethical aspects of social research: Old concerns in the face of new challenges and paradoxes. A reflection from the field of biographical method”. Qualitative Sociology Review 16(3): 118–135.
Kleszcz Irena. 2004. „Wykorzystanie ukrytej obserwacji uczestniczącej w badaniu stylu życia szarej strefy”. Kultura i Społeczeństwo 2: 189–202.
Kodeks etyki socjologa. 2012. Polskie Towarzystwo Socjologiczne. https://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf [dostęp: 25.05.2019].
Kuźma Inga (red.). 2013. Tematy trudne: Sytuacje badawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kvale Steinar. 2010. Prowadzenie wywiadów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lincoln Yvonna S., William G. Tierney. 2004. “Qualitative research and institutional review boards”. Qualitative Inquiry 10(2): 219–234.
Lisek-Michalska Jolanta. 2013. Badania fokusowe. Problemy metodologiczne i etyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Maciejewska-Mroczek Ewa, Maria Reimann. 2016. „Jak zgadzają i nie zgadzają się dzieci. O (nie)równowadze sił i świadomej zgodzie w badaniach z dziećmi”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(4): 42–55.
Markham Annette N. 2008. The methods, politics, and ethics of representation in online ethnography. In: Collecting and interpreting qualitative materials, 3rd ed., N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (eds.), 247–284. Thousand Oaks, CA: Sage.
McSkimming Michael, Brion Sever, Ryan S. King. 2000. “Coverage of ethics in research methods textbooks”. Journal of Criminal Justice Education 11(1): 51–63.
Mesa Vilma, Brett Griffiths. 2012. “Textbook mediation of teaching: An example from tertiary mathematics instructors”. Educational Studies in Mathematics 79(1): 85–107.
Męcfal Sylwia. 2012. „Problemy badań terenowych–wybrane kwestie metodologiczne, praktyczne oraz etyczne przy badaniu zjawisk «trudnych»”. Przegląd Socjologiczny 61(1): 155–178.
Męcfal Sylwia. 2016. „Badacz zjawisk trudno dostępnych w terenie – kwestie etyczne, praktyczne i metodologiczne”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(3): 88–100.
Miszewski Kamil. 2007. „Kiedy badacz jest tajnym agentem. O postrzeganiu niejawnej obserwacji uczestniczącej jako etycznie problematycznej, metodach badań ilościowych, zakulisowych wymiarach życia społecznego i ich związku ze wszystkim tym, o czym przed chwilą”. Przegląd Socjologii Jakościowej III(2): 33–62.
Mizielińska Joanna, Agata Stasińska, Magdalena Żadkowska, Mateusz Halawa. 2018. „Dylematy etyczne w badaniu pary intymnej. Doświadczenia z pracy badawczej”. Studia Socjologiczne 3(230): 71–100.
Niedbalski Jakub. 2016. „Dylematy etyczne i problemy metodologiczne warsztatu badacza – rozważania na przykładzie badań prowadzonych w środowisku osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz niepełnosprawnością fizyczną”. Studia Humanistyczne AGH 15(4): 35–51.
Niedbalski Jakub, Izabela Ślęzak. 2016. „Etyczne, metodologiczne i techniczne aspekty upowszechniania i archiwizacji danych jakościowych”. Roczniki Nauk Społecznych 44(2): 223–241.
Nowicka Ewa. 2016. „Antropolog wobec innych i wobec siebie. Niektóre problemy etyczne uprawiania antropologii”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(3): 40–53.
Puentes Jennifer, Matthew Gougherty. 2013. “Intersections of gender, race, and class in introductory textbooks”. Teaching Sociology 41(2): 159–171.
Rancew-Sikora Dorota, Borys Cymbrowski. 2016a. „Dylematy etyczne i ryzyko w badaniach terenowych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(3): 6–20.
Rancew-Sikora Dorota, Borys Cymbrowski. 2016b. „W stronę socjologicznego ujęcia etyki badań naukowych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(3): 22–39.
Rapley Tim. 2010. Analiza konwersacji dyskursu i dokumentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rogowski Łukasz. 2019. „Etyczne dylematy badań biograficznych z wykorzystaniem fotografii: perspektywa badaczy i badanych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 58–74.
Saunders Benjamin, Jenny Kitzinger, Celia Kitzinger. 2015. “Anonymising interview data: Challenges and compromise in practice”. Qualitative Research 15(5): 616–632.
Shaw Ian. 2008. “Ethics and the practice of qualitative research”. Qualitative Social Work 7(4): 400–414.
Siuda Piotr. 2010. „Prowadzenie badań w Internecie – podstawowe problemy etyczne”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny LXXII(4): 187–202.
Strauss Anselm, Juliet Corbin. 1990. Basics of qualitative research. London: Sage
Suarez Alicia E., Alexandra Balaji. 2007. “Coverage and representations of sexuality in introductory sociology textbooks”. Teaching Sociology 35(3): 239–254.
Surmiak Adrianna. 2016. „Wybrane problemy etyczne w naukowych badaniach na zlecenie. Refleksje etnografki”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(3): 120–134.
Surmiak Adrianna. 2018. “Confidentiality in qualitative research involving vulnerable participants: Researchers’ perspectives”. Forum Qualitative Social Research/Sozialforschung 19(3).
Surmiak Adrianna. 2019. „Komisje etyczne dla badań społecznych w Polsce. Perspektywa socjologów i antropologów społeczno-kulturowych”. Studia Socjologiczne 235: 157–182.
Ślęzak Izabela. 2018. „Praca nad zaufaniem. Etyczne, praktyczne i metodologiczne wyzwania w relacjach badacz–badani na przykładzie etnografii agencji towarzyskich”. Przegląd Socjologii Jakościowej 14(1): 138–162.
Terela Izabela. 2019. „Wybrane problemy etyczne w historii mówionej. Refleksje historyka”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 104–117.
Woroniecka Grażyna. 2014. Kodeks etyczny w socjologii – wybrane problemy. W: Idee, Historia, Społeczeństwo, M. Fuszara, W. Pawlik (red.), 240–254. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Wilkinson David, Mike Thelwall. 2011. “Researching personal information on the public web: Methods and ethics”. Social Science Computer Review 29(4): 387–401.
