Social resourcefulness: From an existential to an existentialist approach?
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2025/74.1/2Keywords:
resourcefulness, resilience, adaptive work, social change, subjectivity, agency, practice theoryAbstract
One of the manifestations of emphasising individual agency within sociology is the character of human action in popularity of the category of social resourcefulness. This concept highlights the subjective context of systemic inefficiency. It draws attention to the effective use of available resources and the ability to achieve personal goals despite unfavorable circumstances. This narrative emphasises the tactical nature of individuals’ actions and underscores their resistance. At the same time, such resourcefulness contributes to halting deeper transformations and leads to the petrification of the system. As a result, the system continues to exist in its unmodified – often dysfunctional – form. From this perspective, social resilience and related phenomena result from shifting the burden of various crises onto individuals, which the system fails to address. Resourceful actions thus become a sign of adaptation to dysfunctional conditions.
This paper aims to expand the concept of resourcefulness by including individuals’ efforts to alter the system and redefine selected rules of social life. Achieving this goal requires considering this phenomenon to a group less susceptible to crises – the middle class. The empirical basis used to illustrate the selected theses of this article comes from research conducted within the projects “Everyday life during the pandemic” and “Disrupted routines. Everyday life in energy crisis.”
References
Archer Margaret. 2013. Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Ashford Susan, Brianna Barker Caza, Erin Reid. 2018. “From surviving to thriving in the gig economy: A research agenda for individuals in the new world of work”. Research in Organizational Behavior 38: 23–41. https://doi.org/10.1016/j.riob.2018.11.001.
Berger Peter, Thomas Luckmann. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: PIW.
Błąd Marta. 2022. „Rural resilience jako nowa koncepcja rozwoju wsi”. Wieś i Rolnictwo 1(194): 7–39.
Canedo Juliana, Luciana Andrade. 2021. “Squatting as tactics for creative resistance and transformation: The experience of a Brazilian housing occupation”. Radical Housing Journal 3.2: 81–101. https://doi.org/10.54825/CCWQ7210.
Certeau Michel de. 1999. The practice of everyday life. Berkeley – Los Angeles – London: Sage.
Cortois Liza. 2017. “The myth of individualism: From individualisation to a cultural sociology of individualism”. European Journal of Cultural and Political Sociology 4(4): 407–429. https://doi.org/10.1080/23254823.2017.1334568.
Cruz Sofia, Jose Soeiro, Sara Canha, Valentina Perrotta. 2023. “The concept of informal care: Ambiguities and controversies on its scientific and political uses”. Frontiers in Sociology 18(8): 1195790. https://doi.org/10.3389/fsoc.2023.1195790.
Czyżewski Marek. 2016. Generalne kierunki opracowania, wymiary analityczne. W: Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych. R. Dopierała, K. Waniek (red.), 73–80. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
D’Alisa Giacomo, Federico Demaria, Giorgos Kallis (red.). 2020. Dewzrost: Słownik Nowej ery, Łódź: LangeL-Łucja Lange.
Dagdeviren Hulya, Matthew Donoghue. 2019. “Resilience, agency and coping with hardship: Evidence from Europe during the Great Recession”. Journal of Social Policy 48(3): 547–567. https://doi.org/10.1017/S0047279418000624.
Deckard Faith, Javier Auyero. 2022. “Poor people’s survival strategies: Two decades of research in the Americas”. Annual Review of Sociology 48: 373–395. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-031021-034449.
Di Maggio Umberto, Fabio Lo Verde. 2023. “Household budget management and financial behaviour of the Italian family in times of crisis”. Italian Sociological Review 13(1): 1–28. https://doi.org/10.13136/isr.v13i1.632.
Drozdowski Rafał, Maciej Frąckowiak, Marek Krajewski, Małgorzata Kubacka, Piotr Luczys, Ariel Modrzyk, Łukasz Rogowski, Przemysław Rura, Agnieszka Stamm. 2020. Życie codzienne w czasach pandemii. Raport z drugiego etapu badań. https://issuu.com/wydzialsocjologiiuam/docs/z_ycie_codzienne_w_czasach_pandemii_8a63943c6eb314.
Drozdowski Rafał, Maciej Frąckowiak, Marek Krajewski, Małgorzata Kubacka, Łukasz Rogowski, Piotr Luczys, Przemysław Rura, Agnieszka Stamm, Ariel Modrzyk. 2021. Życie codzienne w czasach pandemii. Raport z trzeciego etapu badań. https://issuu.com/wydzialsocjologiiuam/docs/_raport_ycie_codzienne_3.
Frąckowiak Maciej, Piotr Luczys. 2012. „Na oponach” albo kilka uwag o taktykach ucieczki pod dywan. W: Niewidzialne Miasto. M. Krajewski (red.), 279–300. Warszawa: Bęc Zmiana.
Frąckowiak Maciej. 2024. „Jak i po co wspierać kulturę miejskiej pomysłowości? Wnioski z ewaluacji mechanizmów «Pomysłowy Żoliborz» i «DziałaMY! Wawer»”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 86(4): 273–292. https://doi.org/10.14746/rpeis.2024.86.4.15.
Giddens Anthony. 2008. Konsekwencje nowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Giza-Poleszczuk Anna, Mirosława Marody, Andrzej Rychard. 1999. Strategie Polaków wobec zmiany systemowej. W: Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie. J. Kurczewska (red.), 187–214. Warszawa: IFiS PAN.
Ganz Marshall. 2000. “Resources and resourcefulness: Strategic capacity in the unionization of California agriculture, 1959–1966”. American Journal of Sociology 105(4): 1003–1062.
Gdula Maciej. 2017. Pożytki z klasowości. Klasy w Polsce i szanse zmiany społecznej. W: Klasy w Polsce. Teorie, dyskusje, badania, konteksty. M. Gdula, M. Sutowski (red.), 136–162. Warszawa: Instytut Studiów Zaawansowanych.
Goleński Wojciech. 2015. „Pracujący biedni w Polsce – definicja, główne przyczyny, zjawiska powiązane”. Polityka Społeczna 491(2): 16–21.
Groenou Marjolein Broese van, Alice De Boer. 2016. “Providing informal care in a changing society”. European Journal of Ageing 13: 271–279. https://doi.org/10.1007/s10433-016-0370-7.
Green Mary, Sigrid Wertheim-Heck, Marlyne Sahakian, Sophie Dubuisson-Quellier (ed.). 2022. “Disruptions in everyday life: Changing social practices and dynamics of consumption”, Sustainability: Science, Practice and Policy 18(1).
Grzelak Janusz. 1987. O bezradności społecznej. W: Rzeczywistość polska i sposoby radzenia sobie z nią. M. Marody, A. Sułek (red.), 243–266. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Hall Sarah. 2016. “Everyday family experiences of the financial crisis: Getting by in the recent economic recession”. Journal of Economic Geography 16(2): 305–330. https://doi.org/10.1093/jeg/lbv007.
Hausner Jerzy. 2020. The social space-time of economic activity towards economics of values. Warszawa: Wydawnictwo Nieoczywiste.
Henly Julia, Sandra Danziger, Shira Offer. 2005. “The contribution of social support to the material well being of low-income families”. Journal of Marriage and Family 67(1): 122–40. https://doi.org/10.1111/j.0022-2445.2005.00010.x.
Hirschman Albert. 1995. Lojalność, krytyka, rozstanie. Reakcje na kryzys państwa, organizacji i przedsiębiorstwa. Kraków: Znak.
Jahoda Marie, Paul Lazarsfeld, Hans Zeisel. 2007. Bezrobotni Marienthalu. tłum. Robert Marszałek. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Jarosz Dariusz. 2023. “Food, housing, work, retirement: Resourcefulness in everyday life as an element of the functioning of society and the economy in the people’s Republic of Poland (selected aspects)”. Studia Historiae Oeconomicae 41(1): 29–52. https://doi.org/10.14746/sho.2023.41.1.002.
Keller Reiner, Hubert Knoblauch, Jo Reichertz (ed.). 2013. Kommunikativer Konstruktivismus. Theoretische und empirische Arbeiten zu einem neuen wissenssoziologischen Ansatz. Springer: Wiesbaden.
Klimczak Jolanta, Dorota Nowalska-Kapuścik. 2020. Strategie radzenia sobie i zaradność w życiu jednostki, rodziny i środowiska lokalnego. W: Socjologia bez granic. O naukowej tożsamości działań na rzecz człowieka i jego środowiska. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Kazimierze Wódz. K. Faliszek, S. Pawlas-Czyż (red.), 356–370. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Klimek Maciej, Witold Mandrysz, Kazimiera Wódz. 2020. Potyczki z codziennością Społeczność lokalna jako źródło rezyliencji. Z badań w województwie śląskim. Katowice: Wydawnictwo Naukowe ŚLĄSK.
Knoblauch Huber. 2017. Die kommunikative Konstruktion der Wirklichkeit. Springer: Wiesbaden.
Korzeniowska Anna. 2023. “Household saving in crisis – Literature review”. Finanse i Prawo Finansowe 4(40): 67–76.
Kośny Marek, Maria Piotrowska. 2018. “Economic resourcefulness: Definition and modeling”. Social Indicator Research 144: 425–449. https://doi.org/10.1007/s11205-018-2048-3.
Kotlarska-Michalska Anna. 2016. Zaradność – wielość znaczeń i kontekstów społecznych. W: Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia. A. Kotlarska-Michalska, P. Nosal (red.), 21–35. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Krajewski Marek, Maciej Frąckowiak, Małgorzata Kubacka, Łukasz Rogowski. 2020. “The bright side of the crisis. The positive aspects of the COVID-19 pandemic according to the Poles”. European Societies 23(sup1): S777–S790. https://doi.org/10.1080/14616696.2020.1836387.
Krajewski Marek, Łukasz Rogowski, Maciej Frąckowiak. 2023. “Facing arrhythmia. Reconstructing time in the pandemic by the metropolitan creative classes in Poland”. British Journal of Sociology 74(3): 433–452. https://doi.org/10.1111/1468-4446.13007.
Krzyworzeka Amanda. 2014. Rolnicze strategie pracy i przetrwania. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Krzyworzeka Amanda. 2017. „«Przyjaźnie przysługowe» jako skuteczny model koegzystencji na pograniczu wiejsko-miejskim”. Etnografia Polska 61(1–2): 65–82.
Kwaśniewski Jerzy, Robert Sobiech, Joanna Zamecka (red.). 1990. Zaradność społeczna: Z badań nad społecznymi inicjatywami w dziedzinie rozwiązywania problemów Polski lat osiemdziesiątych. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Lenhard Johannes, Lawrence Coulomb, Alejandro Miranda-Nieto. 2022. “Home making without a home: Dwelling practices and routines among people experiencing homelessness”. Housing Studies 37(2): 183–188. https://doi.org/10.1080/02673037.2022.2022862.
Lillemäe Eleri, Kairi Kasearu, Eyal Ben-Ari. 2023. “Making military conscription count? Converting competencies between the civilian and military spheres in a neo-liberal Estonia”. Current Sociology. Online first. https://doi.org/10.1177/00113921231159433.
MacKinnon Danny, Kate Derickson Driscoll. 2012. “From resilience to resourcefulness: A critique of resilience policy and activism”. Progress in Human Geography 37(2): 253–270. https://doi.org/10.1177/0309132512454775.
Mandrysz Witold, Dorota Nowalska-Kapuścik, Kazimiera Wódz. 2016. Resilience, zaradność, strategie przetrwania. Socjoekonomiczne praktyki radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Raport z badań przeprowadzonych w województwie śląskim w ramach projektu RESCuE. W: Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia. A. Kotlarska-Michalska, P. Nosal (red.), 59–72. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Mandrysz Witold, Kazimiera Wódz. 2020. Social economy and household resilience. In: Poverty,
crisis and resilience. M. Boost, J. Dagg, J. Gray, M. Promberger (eds.), 198–219. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
Marody Mirosława. 2000. Wprowadzenie. W: Między rynkiem a etatem. Społeczne negocjowanie polskiej rzeczywistości. M. Marody (red.), 6–43. Warszawa: Scholar.
McCormick Adam, Meng Qu. 2022. “Community resourcefulness under pandemic pressure: A Japanese island’s creative network”. Geographical Sciences 76(2): 74–86. https://doi.org/10.20630/chirikagaku.76.2_74.
Merton Robert. 1938. “Social structure and anomie”. American Sociological Review 5(3): 672–682. https://doi.org/10.2307/2084686.
Misztal Barbara. 2011. The challenges of vulnerability. In search of strategies for a less vulnerable social life. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Mondani Hernan, Richard Swedberg. 2021. “What is a social pattern? Rethinking a central social science term”. Theory and Society 51: 543–564. https://doi.org/10.1007/s11186-021-09463-z.
Motta Eugenia, Federico Neiburg. 2023. “Misalignments: House money and inflationary experiences”. International Sociology 38(6): 610–626. https://doi.org/10.1177/02685809231198004.
Mrozowicki Adam. 2016. “Normalisation of precariousness? Biographical experiences of young workers in the flexible forms of employment in Poland”. Przegląd Socjologii Jakościowej12: 94–112.
Nosal Przemysław. 2016. Zaradność społeczna jako taktyka oporu. W: Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia. A. Kotlarska-Michalska, P. Nosal (red.), s. 37–46. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Nosal Przemysław. 2019. Hazard jako „nieklasyczna” forma zaradności społecznej. W: Między jednostką a systemem. Zaradność społeczna w nowych ujęciach. A. Kotlarska-Michalska, P. Nosal (red.), 49–60. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Nóżka Marcjanna. 2020. “Rethinking homelessness. Residence and the sense of home in the experience of homeless people”. Housing, Theory and Society 37(4): 496–515. https://doi.org/10.1080/14036096.2019.1658622.
Oliwa-Ciesielska Monika. 2013. W poszukiwaniu kultury ubóstwa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM .
Orłowska Małgorzata. 2007. Przymus bezczynności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Paine Angela, Mandy Wilson, Angus McCabe, Rob MacMilan. 2022. One pandemic, many responses: How community responses to COVID-19 developed and why they varied. London: Local Trust.
Palska Hanna. 2002. Bieda i dostatek. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Peterie Michelle, Alex Broom. 2024. „Conceptualising care: Critical perspectives on informal care and inequality”. Social Theory & Health 22: 53–70. https://doi.org/10.1057/s41285-023-00200-3.
Piekut-Brodzka Danuta. 2011–2012. Odmienność bezdomnych. W: Zrozumieć odmienność. D. Piekut-Brodzka (red.), 128–148. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
Piper Anna, Katherine Townsend, Luciana Jabur. 2023. „Resilience, resourcefulness and creativity: Learning from the diversification of guatemalan artisans during the pandemic to sustain textile traditions”. Journal of Textile Design Research and Practice 11(1–2): 34–60. https://doi.org/10.1080/20511787.2023.2212515.
Pokrzywa Magdalena. 2016. Przejawy zaradności klientów pomocy społecznej. W: Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia. A. Kotlarska-Michalska, P. Nosal (red.), 111–122. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Rakowski Tomasz. 2009. Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Rapp Simon, Shaun Shumaker, Simon Schmidt, Micheal Naughton, Ron Anderson. 1998. “Social resourcefulness: Its relationship to social support and wellbeing among caregivers of dementia victims”. Aging & Mental Health 2(1): 40–48. https://doi.org/10.1080/13607869856920.
Reckwitz Andreas. 2002. “Toward a theory of social practices: A development in culturalist theorizing”. European Journal of Social Theory 5(2): 243–263. https://doi.org/10.1177/13684310222225432.
Robinson Guy, Doris Carson. 2016. “Resilient communities: Transitions, pathways, and resourcefulness”. The Geographical Journal 182(2): 114–122. https://doi.org/10.1111/geoj.12144.
Rodgers Dennis. 2007. “«Each to their own»: Ethnographic notes on the economic organisation of poor households in urban Nicaragua”. The Journal of Development Studies 43: 3391–3419.
Shipler David. 2005. The working poor: Invisible in America. New York: Vintage.
Shove Elizabeth, Gordon Walker. 2014. “What is energy for? Social practice and energy demand”. Theory, Culture & Society 31(5): 41–58. https://doi.org/10.1177/0263276414536746.
Sikorska Joanna. 1999. Konsumpcja: Warunki, zróżnicowania, strategie. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Skinner Marianne, Maren Sogstad. 2022. “Social and gender differences in informal caregiving for sick, disabled, or elderly persons: A cross-sectional study”. SAGE Open Nursing 8. https://doi.org/10.1177/23779608221130585.
Sloterdijk Peter. 2017. Musisz życie swe odmienić: O antropotechnice. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stewart Simon, Charlotte Sanders. 2023. “Cultivated invisibility and migrants’ experiences of homelessness during the COVID-19 pandemic”. The Sociological Review 71(1): 126–147. https://doi.org/10.1177/00380261221100359.
Solnit Rebecca. 2019. Nadzieja w mroku. Kraków: Karakter.
Sulima Roch. 2000. Antropologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sztompka Piotr. 2002. Socjologia. Kraków: Znak.
Ślęzak Izabela. 2019. „Życiowa zaradność czy nieporadność – świadczenie usług seksualnych z perspektywy kobiet pracujących w agencjach towarzyskich”. Studia Socjologiczne 4: 183–210.
Tarkowska Elżbieta. 2000. Bieda popegeerowska. W: Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. E. Tarkowska (red.), 90–117. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Tarkowska Elżbieta. 2013. Bieda, ubóstwo i inne kategorie dyskursu akademickiego w Polsce. W: Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego. E. Tarkowska (red.), 9–48. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Tarkowska Elżbieta, Jacek Tarkowski. 2016. „Amoralny familizm”, czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych. Kultura i Społeczeństwo 60(4): 7–28. https://doi.org/10.35757/KiS.2016.60.4.1.
Ulug Ciska, Lummina Horlings. 2019. “Connecting resourcefulness and social innovation: Exploring conditions and processes in community gardens in the Netherlands”. Local Environment 24(3): 147–166. https://doi.org/10.1080/13549839.2018.1553941.
Warde Alan. 2005. “Consumption and theories of practice”. Journal of Consumer Culture 5(2): 131–153. https://doi.org/10.1177/1469540505053090.
Wódz Kazimiera. 2022. Kulturowe aspekty rezyliencji z perspektywy codziennych praktyk gospodarstw domowych. W: Problemy społeczne. Trwałość i zmienność w dynamicznej rzeczywistości. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej i dydaktycznej Profesor Jolanty Grotowskiej-Leder. A. Kacprzak, M. Gońda, I. Kudlińska-Chróścicka (red.), 339–357. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wójcik-Żołądek Monika. 2013. „Bieda pracujących. Zjawisko working poor w Polsce”. Studia BAS 4(36): 159–178.
Wysocka Ewa. 2012. Koncepcja „resilience” jako podstawa teoretyczna identyfikacji zaburzeń w przystosowaniu i działań profilaktycznych. W: Profilaktyka i probacja w środowisku. B. Urban, M. Konopczyński (red.), 285–300. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zemke Aleksandra. 2024. Współtworzone. Innowacje społeczne w Barcelonie. Gdańsk: Fundacja Stocznia.
Zielińska Justyna. 2023. „Strategie radzenia sobie wśród osób zmarginalizowanych na rynku pracy”. Etnografia Polska 67(1–2): 283–299. https://doi.org/10.23858/EP67.2023.3410.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Łódzkie Towarzystwo Naukowe

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.