Civil society in the social class mirror

Authors

  • Kacper Leśniewicz Uniwersytet SWPS, Poland
  • Anna Radiukiewcz Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Poland

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/5

Keywords:

civil society, social classes, discourse, critic

Abstract

The idea of civil society occupies an important place in the public debate in Poland. In the article, we propose looking at this discourse through the prism of social classes. On the one hand, we recognise that – as with any interpretation of social reality – the one addressing the question of civicness is socially conditioned. On the other hand, we argue that the process of interpretation can be treated as part of the symbolic production or reproduction of class differences. One of the relevant practices in this context is social criticism, the practice of which is also facilitated by the value-laden nature of the concept of civil society itself. Our research is based on the analysis of the discourse of symbolic elites who diagnose the state of the Polish civic society in the press between 1989 and 2019. The results indicate the crucial importance of the distinction between active and inactive, as well as civic and non-civic citizens in these diagnoses. As we conclude, images based on these distinctions are often created using strictly the descriptions of class differences, although their authors not always directly refer to the notion of classes

References

Atkinson Will. 2010. Class, individualization and late modernity: In search of the reflexive worker. London: Palgrave Macmillan.

Attewell Davis. 2023. No class for itself: Symbolic boundaries and class voting in England. Forthcoming.

Bednarek-Szczepańska Maria. 2016. „Wpływ konfliktu typu NIMBY na wiejską społeczność lokalną”. Studia Obszarów Wiejskich 41: 43–61. https://doi.org/10.7163/SOW.41.3.

Bennett Tony, Mike Savage, Elizabeth Silva. 2009. Culture, class, distinction. Abingdon: Routledge.

Bourdieu Pierre. 1984. Distinction: A social critique of the judgement of taste. London: Routledge.

Bourdieu Pierre. 2004. Męska dominacja. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Buchowski Michał. 2006. “The specter of orientalism in Europe: From exotic Other to stigmatized brother”. Anthropological Quarterly 79(3): 463–482. https://doi.org/10.1353/anq.2006.0032.

Bukraba-Rylska Izabella. 2010. „Obraz wsi w debacie publicznej po roku ‛89”. Wieś i Rolnictwo 3(148): 56–72.

Camus Albert. 1991. The myth of Sisyphus and other essays. London: Vintage.

Cepić Dražen. 2019. Class cultures in post-socialist Eastern Europe. New York: Routledge.

Czyżewski Marek, Karol Franczak, Magdalena Nowicka, Jerzy Stachowiak. (red.). 2014. Dyskurs elit symbolicznych. Próba diagnozy. Warszawa: SEDNO Wydawnictwo Akademickie.

van Dijk Teun A. 2005. Contextual knowledge management in discourse production. A CDA perspective. In: A new agenda in (critical) discourse analysis. Discourse approaches to politics, society and culture. P. Chilton, R. Wodak (eds.), 71–100. Amsterdam – Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.

Domański Henryk. 2009. „Stratyfikacja a system społeczny w Polsce”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 71(2): 318–395.

Domański Henryk. 2016. „Czy inteligencja przekształca się w wyższą klasę średnią?”. NAUKA 1: 143–157.

Einhorn Barbara, Charlotte Sever. 2003. “Gender and civil society in Central and Eastern Europe”. International Feminist Journal of Politics 5(2): 163–190. https://doi.org/10.1080/1461674032000080558.

Fiske Susan T., Hazel Rose Markus. (eds.). 2012. Facing social class: How societal rank influences interaction. New York: Russell Sage Foundation.

Eyal Gil, Iván Szelenyi, Eleonor R. Townsley. 2002. Making capitalism without capitalists. The new ruling elites in Eastern Europe. London: Verso Books.

Harrits Gitte Sommer, Helene Helboe Pedersen. 2019. “Symbolic class struggles and the intersection of socioeconomic, cultural and moral categorisations”. Sociology 53(5): 861–878. https://doi.org/10.1177/0038038519826016.

Jacyno Małgorzata. 2004. Konsument jako romantyczny przedsiębiorca. Etos „nowej klasy średniej” w przekazie reklamowym w polskich mediach. W: Niepokoje polskie. H. Domański, A. Ostrowska, A. Rychard (red.), 347–360. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Jarness Vegard, Magne Paalgard Flemmen. 2019. “A struggle on two fronts: Boundary drawing in the lower region of the social space and the symbolic market for «down-to-earthness.»” The British Journal of Sociology 70(1): 166–189. https://doi.org/10.1111/1468-4446.12345.

Kubicki Paweł. 2019. „Ruchy miejskie w Polsce. Dekada doświadczeń”. Studia Socjologiczne 3(234): 5–30. https://doi.org/10.24425/sts.2019.126150.

Lamont Michèle. 1992. Money, morals, and manners: The culture of the French and American upper-middle class. Chicago: University of Chicago Press.

Lamont Michèle, Marcel Fournier. 1992. Cultivating differences: Symbolic boundaries and the making of inequality. Chicago, Illinois: University of Chicago Press

Łuczaj Kamil. 2021. „Doznawanie klasy w perspektywie mikrosocjologicznej. Przypadek pracowników naukowych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 17(2): 6–25. https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.2.01.

Ost David. 2007. Zwycięstwo „Solidarności”. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie. Warszawa: Muza.

Ost David. 2015. “Stuck in the past and the future: Class analysis in postcommunist Poland”. East European Politics and Societies 29(3): 610–624. https://doi.org/10.1177/0888325415602058.

Pluciński Przemysław. 2010. Dyskurs klasowy polskiej socjologii potransformacyjnej: Niedyskretny urok klasy średniej. W: Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitalizmu w Polsce. P. Żuk (red.), 101–16. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Rek-Woźniak Magdalena. 2016. Młodzi dorośli. Wzory ruchliwości społecznej w okresie transformacji systemowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Savage Mike. 2008. Remembering elites. Malden MA: Blackwell Publishing.

Savage Mike. 2015. Social class in the 21st century. London: Penguin Books.

Sayer Andrew. 2005. The moral significance class. Cambridge: Cambridge University Press

Sibley David. 1995. Geographies of exclusion. London: Routledge.

Skeggs Beverley. 1997. Formations of class and gender: Becoming respectable. London: Sage.

Skeggs Beverley. 2004. Class, self, culture. London: Routledge.

Skeggs Beverley. 2005. “The making of class and gender through visualizing moral subject formation”. Sociology 39(5): 965–982. https://doi.org/10.1177/0038038505058381.

Skeggs Beverley. 2015. “Introduction: Stratification or exploitation, domination, dispossession and devaluation?”. The Sociological Review 63(2): 205–222. https://doi.org/10.1111/1467-954X.12297.

Stachowicz Marcin. 2018. „Burak, Mulat, kameleon. Andrzej Lepper jako wizualna figura klasowa”. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej 21. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2018/21-praca-niewidzialna/burak-muburakmulat-kameleon.at-kameleon [dostęp: 10.09.2023].

Starego Karolina. 2016. „Odmowa teraźniejszości, czyli o odobywatelnianiu dzieci i udziecinnianiu obywateli”. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 19/3(75): 41–65.

Szacki Jerzy. 1997. Ani książę, ani kupiec, obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej. Kraków: Znak.

Szcześniak Magda. 2015. „Słabe obrazy klasy średniej”. Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej 11. https://doi.org/10.36854/widok/2015.949.

Szcześniak Magda. 2016. Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, Instytut Kultury Polskiej UW.

Sztompka Piotr. 2008. “The ambivalence of social change in post-communist societies”. Kultura i Polityka: zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie 2/3: 131–153.

Świrek Krzysztof. 2021. „Różnica klasowa: Symboliczna, wyobrażeniowa i realna”. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej 30. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2021/30-wizualnosc-klas-spolecznych-struktury-i-relacje/roznica-klasowa [dostęp: 10.09.2023].

Theiss Maria. 2019. Troska o nasze polskie dzieci, rozleniwianie nierobów i manipulowanie pokrzywdzonymi. Analiza dyskursu publicznego wokół programu Rodzina 500+. SERIA ANALIZY: polityka społeczna, dyskurs publiczny. Warszawa: Instytut Studiów Zaawansowanych.

Wacquant Loïc. 1991. Making the middle-class(es) in social theory and social structure. In: Bringing class back in contemporary historical perspectives. S.G. Macnall, F. Levine, R. Fantasia (eds.), 39–64. Boulder, CO: Westview Press.

Warczok Tomasz, Tomasz Zarycki. 2014. „(Ukryte) zaangażowanie i (pozorna) neutralność: Strukturalne ograniczenia rozwoju socjologii krytycznej w warunkach półperyferyjnych”. Stan Rzeczy 1(6): 129–158. https://doi.org/10.51196/srz.6.7.

Weininger Elliot B. 2002. Pierre Bourdieu on social class and symbolic violence. In: Alternative foundations of class analysis. E.O. Wright (ed.), 119–171. New York: Cambridge University Press.

Woźniak Wojciech. 2010. Zwalczanie ubóstwa czy zwalczanie ubogich? O wizerunku biednego w polskim dyskursie publicznym. W: O nierównościach w polskiej praktyce społecznej, Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitalizmu w Polsce. P. Żuk (red.), 197–212. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Zarycki Tomasz. 2009. „Kapitał kulturowy – założenia i perspektywy zastosowań teorii Pierre’a Bourdieu”. Psychologia Społeczna 4/1–2(10): 12–25.

Baranowski Roch. 2014-03-17. Przebudzenie leminga. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/1236037-Przebudzenie-leminga.html [dostęp: 10.09.2023].

Bogucka Teresa. 2001-09-06. Państwowe czy społeczne. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/1526388/Panstwowe-czy-spoleczne- [dostęp: 10.09.2023].

Fałkowski Mateusz. 2016-01-13. Demokracja marszowa. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/1300133-Demokracja-marszowa.html [dostęp: 10.09.2023].

Fliszar Fritz. 1995-01-07. Do czego namawiam polityków. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/39301-Do-czego-namawiam-politykow.html [dostęp: 10.09.2023].

Geremek Bronisław. 1993-01-09. Historyk w świecie polityki. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/112998/Historyk-w-swiecie-polityki [dostęp: 10.09.2023].

Jędrysik Miłada. 2009-04-17. [Brak tytułu artykułu]. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/7002746/SWIATECZNA [dostęp: 10.09.2023].

Kalukin Rafał. 2002-11-12. Społeczeństwo w rozsypce [rozmowa z W iktorem Osiatyńskim]. „Gazeta Wyborcza”.

https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/1900905/SPOLECZENSTWO-W-ROZSYPCE [dostęp: 10.09.2023].

Kurczewski Jacek. 2001-01-08. Pomiędzy oligarchią i apatią. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/1313037/POMIEDZY-OLIGARCHIA-I-APATIA [dostęp: 10.09.2023].

Legutko Piotr. 2007-04-17. Obywatel kibic. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/676502-Obywatel-kibic.html [dostęp: 10.09.2023].

Legutko Piotr. 2009-11-23. Kraj bez obywateli. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/883919-Kraj-bez-obywateli-.html [dostęp: 10.09.2023].

Leszczyński Adam. 2010-01-20. Ochojska: Pomagajcie NGO-som! [rozmowa z Janinią Ochojską]. „Gazeta Wyborcza”.

https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/7152729/Ochojska--Pomagajcie-NGO-som- [dostęp: 10.09.2023].

Lityński Jan. 2009-05-22. Spotkać się ponad podziałami. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/867010-Spotkac-sie-ponad-podzialami.html [dostęp: 10.09.2023].

Ławniczak Agata. 2004-02-18. Kogo zabierzemy w drogę do wolności? „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/474032-Kogo-zabierzemy-w-droge-do-wolnosci-.html [dostęp: 10.09.2023].

Makowski Jarosław. 2015-12-17. Autostrady nie protestują. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/8102597/AUTOSTRADY-NIE-PROTESTUJA [dostęp: 10.09.2023].

Memches Filip. 2015-01-24. Drugi pokój. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/1266224-Drugi-pokoj.html [dostęp: 10.09.2023].

Memches Filip. 2016-08-31. Silna władza batem na lud. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/1317997-Silna-wladza-batem-na-lud.html [dostęp: 10.09.2023].

Michnik Adam. 1993-12-31. Polskie kredowe koło. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/142496/POLSKIE-KREDOWE-KOLO [dostęp: 10.09.2023].

Mokrzycki Edmund. 1998-12-12. Iloraz rodzinny i iloraz inteligencji. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/616997/Iloraz-rodzinny-i-iloraz-inteligencji [dostęp: 10.09.2023].

Mokrzycki Edmund. 2000-10-28. Młot związkowy, kowadło demokracji. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/1255915/MLOT-ZWIAZKOWY--KOWA DLO-DEMOKRACJI [dostęp: 10.09.2023].

Naszkowska Krystyna. 2012-04-25. Dwa Kiełpiny. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/7586284/Dwa-Kielpiny [dostęp: 10.09.2023].

Nowak Włodzimierz. 2002-09-11. Ręka w górę, głowa w dół. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/1833654/REKA-W-GORE--GLOWA -W-DOL [dostęp: 10.09.2023].

Orliński Wojciech. 1999-03-03. Paradoks Jacka Kuronia. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/677503/Paradoks-Jacka-Kuronia [dostęp: 10.09.2023].

Osiatyński Wiktor. 1998-01-10. O potrzebie wizji wspólnego dobra. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/153448-O-potrzebie-wizji-wspolnego-dobra.html [dostęp: 10.09.2023].

Ostałowska Lidia. 2006-05-07. Sąsiad czyha za firanką [rozmowa z Januszem Czapińskim]. „Gazeta Wyborcza”.

https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4622505/Sasiad-czyha-za-firanka [dostęp: 10.09.2023].

Pacewicz Piotr. 2007-10-26. Rzeczpospolita pusta. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4969889/RZECZPOSPOLITA-PUSTA [dostęp: 10.09.2023].

Rozicka Anna, Aleksander Smolar. 2009-06-26. Między nami czarna dziura. “Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/7042378/Miedzy-nami-czarna-dziura [dostęp: 10.09.2023].

Sadłoń Wojciech ks. 2016-08-31. Ukryty potencjał polskich katolików. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/1317992-Ukryty-potencjal-polskich-katolikow.html [dostęp: 10.09.2023].

Kroner Jolanta. 2005-11-28. Stąd do prawego państwa [rozmowa z Markiem Safjanem]. „Rzeczpospolita”.

https://archiwum.rp.pl/artykul/583878-Stad-do-prawego-panstwa.html [dostęp: 10.09.2023].

Siedlecka Ewa. 2017-10-20. Trudny dar wolności. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/8296539/Trudny-dar-wolnosci [dostęp: 10.09.2023].

Siewiorek Robert. 2013-07-13. Przeciw siorbaniu kawy na ławie. „Gazeta Wyborcza”. https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,14262997,przeciw-siorbaniu-kawy-na-lawie.html [dostęp: 10.09.2023].

Skalski Ernest. 1992-08-08. Państwo prawa czy sprawiedliwości? „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/101355/Panstwo-prawa-czy-sprawiedliwosci- [dostęp: 10.09.2023].

Szułdrzyński Michał. 2019-09-21. Społeczeństwo obywatelskie. „Rzeczpospolita”. https://archiwum.rp.pl/artykul/1412235-Spoleczenstwo-obywatelskie.html [dostęp: 10.09.2023].

Szacki Wojciech. 2003-08-18. Niespołeczni [rozmowa z A ntonim Sułkiem]. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/2168230/NIESPOLECZNI [dostęp: 10.09.2023].

Uhlig Dominik. 2004-09-06. Zły czas dla Judymów [rozmowa z A ntonim Sułkiem]. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4165289/Zly-czas-dla-Judymow [dostęp: 10.09.2023].

Winczorek Piotr. 2004-12-18. Radość z odzyskanego śmietnika (o książce Wiktora Osiatyńskiego). „Rzeczpospolita”.

https://archiwum.rp.pl/artykul/520198-Radosc-z-odzyskanego-smietnika.html [dostęp: 10.09.2023].

Wygnański Jakub. 2010-03-02. Wyznania człowieka zNGOzowanego. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/7174534/Wyznania-czlowieka-zNGOizowanego [dostęp: 10.09.2023].

Ziółkowski Marek. 2009-04-24. Co nam zostało po Okrągłym Stole. „Gazeta Wyborcza”. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/7007351/Co-nam-zostalo-po-Okraglym-Stole [dostęp: 10.09.2023].

Downloads

Published

2023-11-27

How to Cite

Leśniewicz, K., & Radiukiewcz, A. (2023). Civil society in the social class mirror. Przegląd Socjologiczny, 72(4), 111–134. https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/5

Issue

Section

ARTICLES