Radykalizacja dyskursu oraz postępująca polaryzacja zdychotomizowanego społeczeństwa

Autor

  • Monika Strupiechowska Uniwersytet Warszawski

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/2

Słowa kluczowe:

badanie dyskursu, polityka publiczna, panika moralna, aborcja, pedofilia, dyskurs antysystemowy, dyskurs populistyczny

Abstrakt

Dyskurs dotyczący zmian w prawie regulującym dostępność aborcji oraz skutecznego karania przestępstw seksualnych duchownych wobec małoletnich ulegał w ostatnich latach znaczącym przemianom, stając się przedmiotem nadmiernego zainteresowania mediów i grup interesu, co w literaturze określa się mianem panik moralnych. Działania nastawione na zmianę prawa poprzez klasycznie rozumiane polityki publiczne, a więc działania o charakterze instytucjonalnym, mimo znaczących dyskursywnie wydarzeń, nie przyniosły efektów w postaci rozwiązania problemów omawianych w artykule. Badanie przeprowadzone z zastosowaniem krytycznej analizy dyskursu, w odniesieniu do przyjętych jako najczęściej pojawiających się w dyskursie wątków przekazu medialnego oraz analizy danych zastanych, pozwala na wysunięcie wniosku, że w silnie spolaryzowanych grupach dochodzi obecnie do kolejnych podziałów oraz radykalizacji języka i postulatów, jakimi posługują się i jakie formułują uczestnicy dyskursu. Funkcją tej radykalizacji jest osiągnięcie celów, jednak zupełnie inaczej definiowanych. Proces ten prowadzi do zmian w funkcjonowaniu elit symbolicznych. „Stare” elity, wyznaczające niegdyś wartości moralne i cele działań środowiska, kierujące się logiką polityczną oraz uzyskaniem dostępu do władzy, postawione są w sytuacji walki z „nowymi” elitami, których cele wyznacza logika polityki publicznej i które odrzucają systemową walkę o realizację swoich postulatów

Bibliografia

ADT. 2022. Kolejny pozew Aborcyjnego Dream Teamu – lekarze wolą być tchórzami i hipokrytami, niż robić aborcję. https://aborcyjnydreamteam.pl/kolejny-pozew-aborcyjnego-dreamteamu-lekarze-wola-byc-tchorzami-i-hipokrytami-niz-robic-aborcje [dostęp: 4.08.2023].

Aksamit Bożena. 2018. Sekret Świętej Brygidy. Dlaczego Kościół przez lata pozwalał księdzu Jankowskiemu wykorzystywać dzieci?. Wyborcza.pl. Duży Format. https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,24228640,sekret-swietej-brygidy-dlaczego-kosciol-pozwalal-ksiedzu-jankowskiemu.html [dostęp: 31.01.2023].

d’Ancona Mark. 2018. Postprawda. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

AP. 2016. „Nie udzielono pomocy umierającemu dziecku”. Liroy-Marzec zawiadamia prokuraturę. TVRepublika.pl. https://tvrepublika.pl/nie-udzielono-pomocy-umierajacemu-dziecku-liroymarzec-zawiadamia-prokurature,30687.html [dostęp: 31.01.2023].

Apik. 2019. Abp Głodź o filmie Sekielskiego: „Nie oglądam byle czego”. A później homilia o wyborach. Gazeta.pl. https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114883,24776908,abp-glodz-o-filmie-sekielskiego-nie-ogladam-byle-czego-a.html [dostęp: 31.01.2023].

Araszkiewicz Agata. 2013. Aborcja w W igilię. CzasKultury.pl. https://czaskultury.pl/wp-content/uploads/woocommerce_uploads/2021/03/163-167_Cover_story-fpvtsg.pdf [dostęp: 31.01.2023].

Baliszewski Tomasz. 2013. Abp Józef Michalik o pedofilii: Dziecko zagubi się samo i jeszcze tego drugiego człowieka wciąga. NaTemat.pl. https://natemat.pl/77509,abp-jozef-michaliko-pedofilii-dziecko-zagubi-sie-samo-i-jeszcze-tego-drugiego-czlowieka-wciaga [dostęp: 31.01.2023].

Ben-Yehuda Nachman, Erich Goode. 2009. Moral panic: The social construction of deviance. New York: Wiley-Blackwell.

Bourdieu Pierre. 1986. The forms of capital. W: Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. J. Richardson (red.), 241–258. Westport, CT: Greenwood.

Breeze Ruth. 2011. “Critical discourse analysis and its critics”. Pragmatics 21(4): 493–525. https://doi.org/10.1075/prag.21.4.01bre.

Bukowiecka-Janik Ewa. 2018. „Aborcja jest OK” – mówią „Wysokie Obcasy”. To krok za daleko – w stronę feministycznego nazizmu. WP Kobieta. https://kobieta.wp.pl/aborcja-jest-ok-mowia-wysokie-obcasy-to-krok-za-daleko-w-strone-feministycznego-nazizmu-6220330820917377a [dostęp: 31.01.2023].

CBOS. 1997. Stosunek do aborcji po orzeczeniu trybunału konstytucyjnego. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1997/K_097_97.PDF [dostęp: 31.01.2023].

CBOS. 2013a. Doświadczenia aborcyjne Polek. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_060_13.PDF [dostęp: 31.01.2023].

CBOS. 2013b. O problemach Kościoła w Polsce, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_145_13.PDF [dostęp: 4.08.2023].

CBOS. 2016a. Opinie o dopuszczalności aborcji. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_051_16.PDF [dostęp: 31.01.2023].

CBOS. 2016b. Dopuszczalność aborcji w różnych sytuacjach. http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_071_16.PDF [dostęp: 31.01.2023].

CBOS. 2020. O dopuszczalności przerywania ciąży i protestach po wyroku Trybunału Konstytucyjnego. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_153_20.PDF [dostęp: 10.10.2023].

Cohen Stanley. 2002. Folk devils and moral panics: The creation of mods and rockers. New York: Routledge Press.

Critcher Chas. 2008. “Moral panic analysis: Past, present and future”. Sociology Compass 2(4): 1127–1144.

DD1. Od kiedy pracujecie w policji? Instagram Dziewuchy Dziewuchom. https://www.instagram.com/p/Cu3_KS8OGFw [dostęp: 2.08.2023].

DD2. Chcemy lekarzy! Nie misjonarzy! Instagram Dziewuchy Dziewuchom. https://www.instagram.com/p/CtizlhyoUNb [dostęp: 2.08.2023].

DD3. Ginekologu, jesteś lekarzem czy klechą? Instagram Dziewuchy Dziewuchom. https://www.instagram.com/p/CtWeK_noKi1 [dostęp: 2.08.2023].

van Dijk Teun Adrianus. 2001. Badania nad dyskursem. W: Dyskurs jako struktura i proces. T.A. van Dijk (red.), 9–44. Warszawa: PWN.

van Dijk Teun Adrianus. 2003. „Dyskurs polityczny i ideologia”. Etnolingwistyka: Problemy języka i kultury 15: 7–28.

Domagalska Karolina. 2018. Aborcja farmakologiczna jest w Polsce tematem tabu. „My jesteśmy dla kobiet, które podejmują decyzję. To ich decyzja”. WysokieObcasy.pl, https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,163229,23013188,aborcyjny-dream-team-aborcja-farmakologiczna-to-rewolucja.html [dostęp: 31.01.2023].

Dudała Jarosław. 2019. Księża skazani za pedofilię w więzieniach – o. Żak kwestionuje statystyki podane przez wiceministra Jakiego. Gość.pl. https://www.gosc.pl/doc/5567177.Ksiezaskazani-za-pedofilie-w-wiezieniach-o-Zak-kwestionuje [dostęp: 31.01.2023].

Farrell Henry. 2012. “The consequences of the internet for politics”. Annual Review of Political Science 15: 35–52. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-030810-110815.

Foucault Michel. 2002. Porządek dyskursu. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Gorczyca Anna. 2016. Legalna aborcja? Nie na Podkarpaciu. Wyborcza.pl. https://rzeszow.wyborcza.pl/rzeszow/7,34962,20050830,legalna-aborcja-nie-na-podkarpaciu.html [dostęp: 31.01.2023].

Hajer Maarten. 1996. Discourse coalitions and the institutionalization of practice: The case of acid rain in Great Britain. W: The Argumentative Turn in Policy Analysis and Planning. F. Fischer, J. Forester (red.), 43–76. Oxford: Oxford University Press.

Howarth David. 2005. Dyskurs. Warszawa: Oficyna Naukowa.

KEP. 2016. Komunikat Prezydium KEP w sprawie pełnej ochrony życia człowieka. http://episkopat.pl/komunikat-prezydium-kep-w-sprawie-pelnej-ochrony-zycia-czlowieka [dostęp: 10.05.2023].

Korolczuk Elżbieta. 2019. Odzyskiwanie języka, czyli jak zmieniła się debata o aborcji w kontekście Czarnych Protestów i Strajków Kobiet. W: Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet. E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez (red.), 121–153. Gdańsk: Europejskie Centrum Społeczne.

Korucu Jolanta. 2018. „Wysokie Obcasy” mocno krytykowane za hasło „Aborcja jest OK”. Press.pl. https://www.press.pl/tresc/52186,_wysokie-obcasy_-mocno-krytykowane-za-haslo-_aborcja-jest-ok_ [dostęp: 31.01.2023].

Lemert Edwin. 1967. Human deviance, social problems and social control. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.

Majewska Ewa. 2016. Słaby opór i siła bezsilnych. #Czarny Protest w Polsce 2016. Praktyka Teoretyczna. https://www.praktykateoretyczna.pl/artykuly/ewa-majewska-saby-opor-i-siabezsilnych-czarnyprotest-kobiet-w-polsce-2016 [dostęp: 10.05.2023].

Oko.press. 2019. Nocą obalili pomnik ks. Jankowskiego. „Oskarżamy prałata o podły i haniebny gwałt na godności”. Oko.press.pl. https://oko.press/noca-obalili-pomnik-ks-jankowskiegooskarzamy-pralata-o-podly-i-haniebny-gwalt-na-godnosci [dostęp: 31.01.2023].

Pariser Eli. 2012. The filter bubble: What the internet is hiding from you. New Jork: Penguin Books.

Pochrzęst-Motyczyńska Agnieszka, Piotr Machajski. 2016. „Dramatyczna” aborcja w szpitalu przy Madalińskiego? Sprawa w prokuraturze. Wyborcza.pl. http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,34862,19772680,co-sie-wydarzylo-podczas-aborcji-w-szpitalu-przy-madalinskiego.html [dostęp: 31.01.2023].

RZ. 2013. Abp Józef Kowalczyk: ksiądz, który kogoś skrzywdził, powinien naprawić tę sprawę. Onet.pl. https://wiadomosci.onet.pl/kraj/abp-jozef-kowalczyk-ksiadz-ktory-kogosskrzywdzil-powinien-naprawic-te-sprawe/065qm [dostęp: 8.08.2023].

Speed Ewen, Russell Mannion. 2017. “The rise of post-truth populism in pluralist liberal democracies: Challenges for health policy”. International Journal of Health Policy and Management 6(5): 249–251. https://doi.org/10.15171/ijhpm.2017.19.

Sprawozdania z wykonania ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78, z późn. zm.). Ministerstwo Zdrowia. http://www.archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/zdrowie-matki-i-dziecka/sprawozdania [dostęp: 31.01.2023].

Strupiechowska Monika. 2018a. „Udział post-prawdy w wywoływaniu i podtrzymywaniu panik moralnych”. Zoon Politicon 9: 164–185. https://doi.org/10.4467/2543408XZOP.18.016.10511.

Strupiechowska Monika. 2018b. Panika moralna wokół ustawy o aborcji w Polsce. Grupy interesu zaangażowane w tworzenie polityki publicznej. W: Aktorzy i interesy w politykach publicznych w Unii Europejskiej. U. Kurczewska (red.), 213–228. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.

Strupiechowska Monika. 2019a. „Wpływ paniki moralnej na kształtowanie polityk publicznych”. Społeczeństwo i Polityka 2(59): 47–60.

Strupiechowska Monika. 2019b. „Kobiecość i męskość w polskim dyskursie aborcyjnym”. Media i Społeczeństwo 10: 167–180.

Strupiechowska Monika. 2020. „Zmiany polityki publicznej jako efekt paniki moralnej wokół przypadków pedofilii wśród duchownych w Polsce”. Studia z Polityki Publicznej 3(27): 65–82. https://doi.org/10.33119/KSzPP/2020.3.4.

Szacki Jerzy. 2005. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: PWN.

Szarfenberg Ryszard. 2013. Analiza polityki publicznej – perspektywa racjonalnej dyskusji. W: Analiza polityki publicznej. Podejścia teoretyczno-metodologiczne. A. Wojciuk (red.), 58–71. Warszawa: IBE.

Taylor Lisa, Andrew Willis. 2006. Medioznawstwo. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Teister Wojciech. 2016. Co naprawdę stało się w szpitalu Świętej Rodziny?. Gość.pl. http://gosc.pl/doc/3021242.Co-naprawde-stalo-sie-w-Szpitalu-Swietej-Rodziny [dostęp: 31.01.2023].

Telewizja Republika. 2016. Terlikowski: Dziecko konało godzinę. Za tę zbrodnię ktoś musi odpowiedzieć!. TVRepublika.pl. https://tvrepublika.pl/terlikowski-dziecko-konalo-godzineza-te-zbrodnie-ktos-musi-odpowiedziec,30538.html [dostęp: 31.01.2023].

UST. 2016a. Projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/CDB8B-631C2EFE830C1258014002A4E47/%24File/784.pdf [dostęp: 31.01.2023].

UST. 2016b. Obywatelski projekt ustawy – o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie. https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/3C2A10A649B1C39EC12580290048DCD3/%24File/830.pdf [dostęp: 31.01.2023].

Więź. 2020. Terlikowski o pedofilii w polskim Kościele: Oskarżeń i związanych z nimi procesów będzie o wiele więcej. Więź.pl. https://wiez.pl/2020/07/17/terlikowski-o-pedofilii-wpolskim-kosciele-oskarzen-i-zwiazanych-z-nimi-procesow-bedzie-o-wiele-wiecej [dostęp: 08.08.2023].

Wodak Ruth. 2008. Dyskurs populistyczny: retoryka wykluczenia a gatunki języka pisanego. W: Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. A. Duszak, N. Fairclough (red.), 185–215. Kraków: Universitas.

Wilgocki Michał. 2019. Arcybiskupi wydają oświadczenia po filmie Sekielskich o pedofilii w Kościele. Wyborcza.pl. https://wyborcza.pl/7,75398,24775446,prymas-polak-po-filmie-sekielskich-jestem-gleboko-poruszony.html [dostęp: 31.01.2023].

Zielińska Iwona. 2015. Panika moralna. Homoseksualność w dyskursach medialnych. Warszawa: Nomos.

Zuchowicz Katarzyna. 2016. Krzyk abortowanego dziecka – czyli jak prawica pisze horror o tym, co się stało w szpitalu Świętej Rodziny. naTemat.pl. https://natemat.pl/173989,prawica-miazdzy-szpital-swietej-rodziny-ze-zabil-dziecko-ktore-przezylo-pr–zedwczesny-porod [dostęp: 31.01.2023].

Pobrania

Opublikowane

2023-12-15

Jak cytować

Strupiechowska, M. (2023). Radykalizacja dyskursu oraz postępująca polaryzacja zdychotomizowanego społeczeństwa. Przegląd Socjologiczny, 72(4), 33–56. https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/2

Numer

Dział

ARTYKUŁY