Niepewność, niepokój, nadzieja… – rola chorego i bycie chorym w publicznej i prywatnej ochronie zdrowia psychicznego
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/6Słowa kluczowe:
psychoterapia, pacjent, klient, system opieki zdrowia psychicznego, zdrowie psychiczne, antypsychiatriaAbstrakt
Artykuł poświęcony jest analizie narracyjnej badań przeprowadzonych w formie ankiety on-line dotyczącej doświadczeń pacjentów z procesu leczenia zdrowia psychicznego w publicznych i prywatnych ośrodkach ochrony zdrowia. W ankiecie, która składała się głównie z pytań otwartych, wzięło udział 57 respondentów. Badania stanowią punkt wyjścia do refleksji nad kondycją współczesnego pacjenta bądź klienta poszukującego wsparcia i skutecznych metod, według specjalistów oraz instytucji, leczenia zaburzeń, chorób psychicznych, a także rozwiązania konfliktów rodzinnych. Analiza tematyczna wypowiedzi pacjentów pozwoliła na wyodrębnienie czterech głównych wątków: (1) niepewność jako dominanta w relacji ze specjalistą; (2) zdrowie psychiczne jako wypadkowa zasobów finansowych; (3) brak czytelnej procedury prowadzenia farmakoterapii i psychoterapii; (4) kryzys psychiczny jako ambiwalentne wydarzenie społeczne. Warte uwagi jest – co potwierdziły wypowiedzi respondentów – zjawisko wzrostu krytycznych postaw pacjentów, które wpływa na zmianę relacji pacjent–lekarz.
Bibliografia
Afolabi Olusegun E., Fatai A. Adebayo. 2017. „Wyjaśnienie zależności pomiędzy przymierzem terapeutycznym a efektami terapii: rola pośredniczącego wpływu wieku i płci w leczeniu uzależnień u osób nieletnich”. Resocjalizacja Polska 13: 211–231. https://doi.org/10.22432/pjsr.2017.13.14.
Alduhishy Muath. 2018. “The overprescription of antidepressants and its impact on the elderly in Australia”. Trends Psychiatry and Psychotherapy 40(3): 241–243. https://doi.org/10.1590/2237-6089-2016-0077.
Anczewska Marta, Piotr Świtaj, Justyna Waszkiewicz, Anna Indulska, Katarzyna Prot, Joanna Raduj, Maciej Pałyska. 2011. „Pacjent, klient, czy... – określenia preferowane w psychiatrycznej opiece zdrowotnej”. Psychiatria Polska 45(1): 35–44. http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_1_2011/Anczewska35__PP1_2011.pdf [dostęp: 19.04.2022].
Antoszewska Beata. 2018. Ku człowiekowi. Doświadczanie relacji z pacjentem w narracjach lekarzy. Wybrane zagadnienia pedagogiki leczniczej. Kraków: Impuls.
Beisert Maria, Alicja Kapała, Przemysław Marcinek. 2013. „Badanie psychologiczne w diagnozowaniu seksuologicznym”. Seksuologia Polska 11(2): 56–64. https://journals.viamedica.pl/seksuologia_polska/article/view/36482/32118 [dostęp: 19.04.2022].
Beldie Alina, Johan A. den Boer, Cecilia Brain, Eric Constant, Maria Luisa Figueira, Igor Filipcic, Benoît Gillain, Miro Jakovljevic, Marek Jarema, Daniela Jelenova, Oguz Karamustafalioglu, Blanka Kores Plesnicar, Andrea Kovacsova, Klara Latalova, Josef Marksteiner, Filipa Palha, Jan Pecenak, Jan Prasko, Dan Prelipceanu, Petter Andreas Ringen, Norman Sartorius, Erich Seifritz, Jaromir Svestka, Magdalena Tyszkowska, Johannes Wancata. 2012. “Fighting stigma of mental illness in midsize European countries”. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 47: 1–38. https://doi.org/10.1007/s00127-012-0491-z.
Bidzan Leszek. 2011. „Depresyjne zaburzenia nastroju u osób w wieku podeszłym”. Medycyna Wieku Podeszłego 1(1): 31–41. https://journals.viamedica.pl/medycyna_wieku_podeszlego/article/view/18751/0 [dostęp: 19.04.2022].
Borge Lisbet, May Solveig Fagermoen. 2009. “Patients’ core experiences of hospital treatment: Wholeness and self-worth in time and space”. Journal of Mental Health 17(2): 193–205. https://doi.org/10.1080/09638230701505996.
Braun Virginia, Victoria Clarke. 2006. “Using thematic analysis in psychology”. Qualitative Research in Psychology 3(2): 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa.
Buszewicz Marta, Nancy Pistrang, Chris Barker, John Cape, Jonathan Martin. 2006. “Patients’ experiences of GP consultations for psychological problems: a qualitative study”. British Journal of General Practice 56(528): 496–503.
Conrad Peter. 1992. “Medicalization and social control”. Annual Review of Sociology 18: 209–232. https://doi.org/10.1146/annurev.so.18.080192.001233.
Czabała Czesław Jan. 2000. Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: PWN.
Davidson Larry. 2003. Living outside mental illness: Qualitative studies of recovery in schizophrenia. New York: New York University Press.
Eldal Kari, Marius Veseth, Eli Natvik, Larry Davidson, Ase Skjølberg, Dorte Gytri, Christian Moltu. 2019. “Contradictory experiences of safety and shame in inpatient mental health practice – A qualitative study”. Scandinavian Journal of Caring Sciences 33(4): 791–800. https://doi.org/10.1111/scs.12674.
Encyklopedia PWN. bd. Wgląd (hasło). https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/wglad;4010404.html. [dostęp: 1.10.2022].
Fisher Alana, Vijaya Manicavasagar, Louise Sharpe, Rebekah Laidsaar-Powell, Ilona Juraskova. 2018. “A qualitative exploration of patient and family views and experiences of treatment decision-making in bipolar II disorder”. Journal of Mental Health 27(1): 66–79. https://doi.org/10.1080/09638237.2016.1276533.
Frąckowiak-Sochańska Monika. 2019. Społeczne konstruowanie kategorii zdrowia, choroby i zaburzenia psychicznego w społeczeństwie późnej nowoczesności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UA M. https://doi.org/10.14746/amup.9788323236726.
Gaebel Wolfgang, Jürgen Zielasek, Geoffrey M. Reed. 2017. „Zaburzenia psychiczne i behawioralne w ICD-11: Koncepcje, metodologie oraz obecny status”. Psychiatria Polska 51(2): 169–195. https://doi.org/10.12740/PP/69660.
Gałuszka Mieczysław. 2013. „Medycyna i zdrowie w społeczeństwie konsumpcyjnym: makdonaldyzacja opieki zdrowotnej versus ryzyko zdrowotne”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 45: 35–49.
Goffman Ervin. 2005. Piętno. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Górna Krystyna, Krystyna Jaracz, Janusz Rybakowski. 2012. Pielęgniarstwo Psychiatryczne. Warszawa: PZWL.
Górski Karol. 2018. „Co pacjenci mogą robić z tabletkami? Studium przypadku osób cierpiących na zaburzenia lękowe”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne 46(1): 51–75. https://doi.org/10.4467/22999558.PE.18.003.8684.
Iniewicz Grzegorz, Anna Niebudek. 2020. Stres mniejszościowy – czynnika ryzyka i czynniki chroniące. W: Orientacja seksualna. Źródła i konteksty, W.Ł. Dragan, G. Iniewicz (red.), 85–96. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
International Advisory Group for the Revision of ICD-10 Mental and Behavioural Disorders. 2011. “A conceptual framework for the revision of the ICD-10 classification of mental and behavioral disorders”. World Psychiatry 10: 86–92.
Jarosz Marek. 1990. Lekarz psychiatra i jego pacjent. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Jarosz Mirosław J., Zofia Kawczyńska-Butrym, Anna Włoszczak-Szubzda. 2012. „Modele komunikacyjne relacji lekarz–pacjent–rodzina”. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 18(3): 212–218.
Jezierski Kamil. 2021. Postrzeganie dzieciństwa w biegu dorosłego życia. W: Psychologia narracyjna: O mądrości, miłości i cierpieniu, E. Dryll, A. Cierpka, K. Małek (red.), 247–277. Warszawa: Wydawnictwo Liberi Libri. https://doi.org/10.47943/lib.9788363487461.rozdzial12.
Kaczmarek Emilia. 2018. „Kiedy medycyna wykracza poza swoje właściwe granice?”. Filozofia w Praktyce 4: 1–5. https://filozofiawpraktyce.pl/kiedy-medycyna-wykracza-poza-swojewlasciwe-granice/ [dostęp: 19.04.2022].
Kulas Piotr. 2014. „Narracja jako przedmiot badań oraz kategoria teoretyczna w naukach społecznych”. Kultura i Społeczeństwo 4: 111–130. https://journals.pan.pl/dlibra/publication/132667/edition/115922/content/kultura-i-spoleczenstwo-2014-no-4-narracja-jako-przedmiot-badanoraz-kategoria-teoretyczna-w-naukach-spolecznych-kulas-piotr?language=pl [dostęp: 20.04.2022].
Lakdawala Paresh D. 2015. “Doctor–patient relationship in psychiatry”. Mens Sana Monographs 13(1): 82–90. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25838726/ [dostęp: 22.04.2022].
Lilleheie Ingvild, Jonas Debesay, Asta Bye, Astrid Bergland. 2020. “Informal caregivers’ views on the quality of healthcare services provided to older patients aged 80 or more in the hospital and 30 days after discharge”. BMC Geriatrics 20(1): 97. https://doi.org/10.1186/s12877-020-1488-1.
Lund Crick, Alison Breen, Alan J. Flisher, Ritsuko Kakuma, Joanne Corrigall, John A. Joska, Leslie Swartz, Vikram Patel. 2010. “Poverty and common mental disorders in low and middle-income countries: A systematic review”. Social Science and Medicine 71(3): 517–528. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2010.04.027.
Lynch Louise, Maggie Long, Anne Moorhead. 2018. “Young Men, Help-Seeking, and Mental Health Services: Exploring Barriers and Solutions”. American Journal of Men’s Health 12(1): 138–149. https://doi.org/10.1177/1557988315619469.
Łuszczuk Władysława. 2008. „Normatywny i interpretacyjny paradygmat w badaniach pedagogicznych”. Pedagogika 3: 13–26. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/25008/edition/22112/content [dostęp 20.04.2022].
Małus Aleksandra, Beata Galińska-Skok, Beata Konarzewska, Agata Szulc. 2018. “How do patients perceive ambulatory psychiatric care and what are their needs?”. Annals of Agricultural and Environmental Medicine 25(1): 90–94. https://doi.org/10.5604/12321966.1233559.
Medexpress. 2020. Wkrótce usługi psychologiczne będą tylko dla bogatych. https://www.medexpress.pl/wkrotce-uslugi-psychologiczne-beda-tylko-dla-bogatych/76420 [dostęp: 19.05.2022].
Medonet. 2022. Zasięg koronawirusa COVID-19. https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowiedla-kazdego,zasieg-koronawirusa-covid-19--mapa-,artykul,43602150.html [dostęp: 19.05.2022].
Murawiec Sławomir. 2017. „Rozpoznawanie i leczenie depresji w praktyce lekarza POZ – aspekty praktyczne”. Lekarz POZ 3(5): 338–343. https://www.termedia.pl/Rozpoznawanie-i-leczeniedepresji-w-praktyce-lekarza-POZ-aspekty-praktyczne,98,31165,1,0.html [dostęp: 19.04.2022].
Nowakowski Michał. 2015. Medykalizacja i demedykalizacja. Zdrowie i choroba w czasach kapitalizmu zdezorganizowanego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Ostrowska Antonina. 2009. Modele relacji pacjent–lekarz. W: Socjologia medycyny: podejmowane problemy, kategorie analizy, A. Ostrowska (red.), 235–258. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Polityka zdrowotna. 2020. Zdrowie w liczbach: Opieka psychiatryczna w Polsce po pandemii. https://www.politykazdrowotna.com/61496,zdrowie-w-liczbach-opieka-psychiatryczna-wpolsce-po-pandemii [dostęp 19.05.2022].
Pollock Kristian, Janet Grime. 2002. “Patients’ perceptions of entitlement to time in general practice consultations for depression: qualitative study”. BMJ 325(7366): 687.
Polska Rada Psychoterapii. bd. Prace nad ustawą o zawodzie psychoterapeuty. https://prp.org.pl/prace-nad-ustawa-o-zawodzie/ [dostęp: 18.03.2022].
Puls medycyny. 2021. Psychiatria dziecięca na Mazowszu załamała się? „Poświęcenie lekarzy ma swoje granice” https://pulsmedycyny.pl/psychiatria-dziecieca-na-mazowszu-zalamalasie-poswiecenie-lekarzy-ma-swoje-granice-1129346 [dostęp: 19.05.2022].
Sharma Verinder, Diane Whitney, Shahé S. Kazarian, Rahul Manchanda. 2000. “Preferred Terms for Users of Mental Health Services Among Providers and Recipients”. Psychiatric Services 51(2): 203–209. https://doi.org/10.1176/appi.ps.51.2.203.
Sixma Herman J., Jan J. Kerssens, Crétien van Campen, Loe Peters. 1998. “Quality of care from the patients’ perspective: From theoretical concept to a new measuring instrument”. Health Expectations 1(2): 82–95. https://doi.org/10.1046/j.1369-6513.1998.00004.x.
Skwierawska Justyna, Kinga Labunets, Weronika Ciećko, Ewa Bandurska. 2021. Receptomaty – lekarz czy maszyna? Powszechność pozyskiwania leków przez Internet w czasie pandemii. W: X Jubileuszowa Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa: Farmakoekonomika szansą na zbilansowanie wydatków systemu opieki zdrowotnej w Polsce: konferencja w formie on-line: 17–18 listopada 2022, 23–24. Poznań.
Sochańska-Frąckowiak Monika. 2019. Społeczne konstruowanie kategorii zdrowia, choroby i zaburzenia psychicznego w społeczeństwie późnej nowoczesności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UA M. https://doi.org/10.14746/amup.9788323236726.
Stanton Josephine, Patte Randal. 2016. “Developing a psychiatrist–patient relationship when both people are doctors: a qualitative study”. BMJ Open 6(5). https://doi.org/10.1136/bmjopen-2015-010216.
Storrie Kim, Kathy Ahern, Anthony Tuckett. 2010. “A systematic review: Students with mental health problems – A growing problem”. International Journal of Nursing Practice 16(1): 1–6. https://doi.org/10.1111/j.1440-172X.2009.01813.x.
Szasz Thomas. 2011. „Mit choroby psychicznej: 50 lat później”. The Psychiatrist 35: 179–182. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/175/original/7-15.pdf?1472562350 [dostęp: 18.03.2022].
Szasz Thomas. 1960. “The myth of mental illness”. American Psychologist 15: 113–118. https://depts.washington.edu/psychres/wordpress/wp-content/uploads/2017/07/100-Papers-in-Clinical-Psychiatry-Conceptual-issues-in-psychiatry-The-Myth-of-Mental-Illness.pdf [dostęp: 19.04.2022].
Tryjarska Barbara. 2006. Terapia rodzin. W: Psychoterapia. Praktyka. Podręcznik akademicki, L. Grzesiuk (red.), 74–141. Warszawa: ENETEIA Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
Trzebiński Jerzy. 2001. Narracyjne konstruowanie rzeczywistości. W: Narracja jako sposób widzenia świata, J. Trzebinski (red.), 17–42. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Tyszkowska Magdalena, Magdalena Podogrodzka, Marek Jarema. 2013. Stigmatization on the way to recovery in mental illness. The factors directly linked to psychiatric therapy. Psychiatria Polska 47(6): 1011–1022. https://doi.org/10.12740/PP/19016.
Ware Norma C., Tony Tugenberg, Barbara Dickey, Colleen A. McHorney. 1999. “An ethnographic study of the meaning of continuity of care in mental health services”. Psychiatric Services 50(3): 395–400. https://doi.org/10.1176/ps.50.3.395.
Wróblewski Michał. 2013. „Wyzwanie biomedykalizacji. Socjologia medycyny oraz socjologia zdrowia i choroby „podszyte” teorią aktora-sieci”. Przegląd Kulturoznawczy 1(5): 67–84. https://doi.org/10.4467/20843860PK.13.008.1273.
Zarządzenie nr 25/2006 z dnia 21 czerwca 2006 r. Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. 2006. https://www.nfz.gov.pl/zarzadzenia-prezesa/zarzadzenia-prezesa-nfz/zarzadzenie-nr-252006,2093.html [dostęp: 1.10.2022].
Zembala Anna. 2015. „Modele komunikacyjne w relacjach lekarz–pacjent”. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Ścisłe 11(2): 35–50.
