Co ma wspólnego krokomierz z neoliberalizmem? – czyli o splocie healthismu i polityki neoliberalnej
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/5Słowa kluczowe:
healthism, neoliberalizm, self-tracking, krokomierz, kapitalizm kognitywnyAbstrakt
W artykule zaprezentowano analizę typu desk research, która ma na celu zbadanie powiązań między ideologią healthismu a ideologią neoliberalną. Osią analizy jest osadzona historycznie próba wydobycia z nich zbieżności w wizji jednostki. Celem artykułu jest również krytyczne spojrzenie na centralną pozycję zdrowia w dzisiejszych systemach wartości i zastanowienie się nad politycznymi implikacjami takiego stanu rzeczy. Kategoria zdrowia zostaje poddana analizie w kontekście urządzeń, które mają za zadanie mierzyć jej wartość. W artykule zaproponowano refleksję nad urządzeniami self-trackingowymi, które zdaniem wielu badaczy stanowią materialną manifestację omawianego splotu healthismu i neoliberalizmu. Jedno z powszechniejszych narzędzi tego rodzaju – krokomierz – zostało wybrane po to, aby unaocznić zagrożenia płynące z użytkowania urządzeń self-trackingowych, a także przypomnieć, że przedmioty nie są jedynie biernymi przekaźnikami ideologii. Omawiana tu analiza została również wpisana w ramy rozważań na temat kapitalizmu kognitywnego.
Bibliografia
A headband and mobile app to measure your focus by Melon. nd. Kickstarter. https://www.kickstarter.com/projects/806146824/melon-a-headband-and-mobile-app-to-measure-yourfo [access: 30.06.2022].
Althusser Louis. 2006. Ideologie i ideologiczne aparaty państwa. http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/althusser05.pdf [dostęp: 25.03.2022].
Beck Ulrich. 2002. Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bednarowska Zofia. 2015. „Desk research – wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i społecznych”. Marketing i Rynek 7: 18–26.
Bourdieu Pierre. 2005. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Borowiec Agnieszka, Izabella Lignowska. 2012. „Czy ideologia healthismu jest cechą dystynktywną klasy średniej w Polsce?”. Kultura i Społeczeństwo 3: 95–111. https://doi.org/10.2478/v10276-012-0025-1.
Brumberg Joan. 1998. The body project. An intimate history of American girls. New York: Random House.
Charles Nicole. 2013. “Mobilizing the self-governance of pre-damaged bodies: Neoliberal biological citizenship and HPV vaccination promotion in Canada”. Citizenship Studies 16(6–7): 770–784. https://doi.org/10.1080/13621025.2013.834128.
Chory na punkcie zdrowia, czyli jak kult zdrowia może stawać się niebezpieczny! 2019.
https://7play.pl/posts/chory-na-punkcie-zdrowia-czyli-jak-kult-zdrowia-moze-stawac-sieniebezpieczny [dostęp: 22.03.2022].
Contino Gianmarco. 2016. The medicalization of health and shared responsibility. The New Bioethics. A Multidisciplinary Journal of Biotechnology and the Body 22(1): 45–55. https://doi.org/doi:10.1080/20502877.2016.1151253.
Coraz więcej ofiar healthismu. Starania o zdrowy styl życia przybierają niebezpieczną formę. 2021. https://dziendobry.tvn.pl/zdrowie/healthism-definicja-zagrozenia-jak-sie-objawiada342346-5309119 [dostęp: 20.07.2022].
Crawford Robert. 1980. “Healthism and the medicalization of everyday life”. International Journal of Health Services 10(3): 365–388. https://doi.org/10.2190/3H2H-3XJN-3KAY-G9NY.
De Cesaris Alessandro. 2021. Quantified care: Self-tracking as a technology of the subject. In: The quantification of bodies in health: Multidisciplinary perspectives, B. Ajana, J. Braga, S. Guidi (eds.), 49–67. Bingley: Emerald Publishing Limited.
De Jong Michelle, Anthony Collins, Simone Plüge. 2019. “To be healthy to me is to be free”: How discourses of freedom are used to construct healthiness among young South African adults. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6493219/# [access: 15.03.2022].
Fit Ekonomik: Healthism. https://www.ceestahc.org/ [dostęp: 22.03.2022]
Floridi Luciano. 2014. The fourth revolution: How the Infosphere is reshaping human reality. Oxford: Oxford University Press
Foucault Michel. 2000a. Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Foucault Michel. 2000b. Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, wstęp: T. Komendant. Warszawa: Czytelnik.
Fortunati Leopoldina. 2007. “Immaterial labor and its machinization”. Ephemera: Theory & Politics in Organization 7(1): 139–157. https://doi.org/10.1002/9781405165518.wbeos1128.
Giddens Anthony. 2010. Nowoczesność i tożsamość , tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Halse Christine. 2009. Bio-citizenship: Virtue discourses and the birth of the bio-citizen. In: Biopolitics and the ‘obesity epidemic’: Governing bodies, J. Wright, V. Harwood (eds.), 45–59. New York: Routledge.
Hardt Michael, Antonio Negri. 2005. Imperium. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Hardt Michael, Antonio Negri. 2012. Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne, tłum. Praktyka Teoretyczna. Kraków: korporacja ha!art.
Harries Tim, Rettie Ruth. 2016. “Walking as a social practice: Dispersed walking and the organisation of everyday practices”. Sociology of Health & Illness 38(6): 874–883. https://doi.org/10.1111/1467-9566.12406.
Harvey David. 2008. Neoliberalizm. Historia katastrofy, tłum. J.P. Listwan. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Healthism. Psychodietetyczka Gdańsk – Gabinet dietetyczny w Trójmieście. https://psychodietetyczka.pl/ [dostęp: 22.03.2022].
Iwasiński Łukasz. 2017. “Quantified Self. Self-tracking a problem tożsamości”. Zagadnienia Informacji Naukowej – Studia Informacyjne 55(2): 126–136. https://doi.org/10.36702/zin.369.
Jacyno Małgorzata. 2007. Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jakubowska Honorata. 2009. Socjologia ciała. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kirk David, Derek Colquhoun. 1989. “Healthism and physical education”. British Journal of Sociology of Education 10(4): 417–434. https://doi.org/10.1080/0142569890100403.
Kłos Jan, Małgorzata Gromadecka-Sutkiewicz, Monika Zysnarska. 2014. „Medykalizacja – wyzwanie XXI wieku”. Hygeia Public Health 49(3): 382–388.
Kubińska Zofia, Anna Pańczuk, Anna Ławnik. 2016. „Postawy wobec zdrowia jako jeden z przejawów kompetencji zdrowotnych”. Rozprawy Społeczne 4(10): 73–79.
Knowler William C., Elisabeth Barrett-Connor, Sarah Fowler, Richard Hamman, John M. Lachin, Elizabeth A. Walker, David M. Nathan. 2002. “Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin”. North England Journal of Medicine 346(6): 393–403. https://doi.org/10.1056/NEJMoa012512.
Laurent Justine. 2015. “Healthscapes of self-quantification. Quantifying, knowing and improving one’s self: Transforming health”. Eä Journal 7(1): 107–124. https://issuu.com/eajournal/docs/6-laurent.
Laranjo Liliana, Ding Ding, Bruno Heleno, Baki Kocaballi, Juan C. Quiroz, Huong Ly Tong, Bahia Chahwan, Ana Luisa Neves, Elia Gabarron, Kim Phuong Dao, David Rodrigues, Gisela Costa Neves, Maria L. Antunes, Enrico Coiera, David W. Bates. 2021. “Do smartphone applications and activity trackers increase physical activity in adults? Systematic review, meta-analysis and metaregression”. British Journal of Sports Medicine 55(1): 422–432. http://dx.doi.org/10.1136/bjsports-2020-102892.
Lee I-Min. 2019. Association of step volume and intensity with all-cause mortality in older women. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31141585/ [access: 20.03.2022].
Lee I-Min. 2003. “Physical activity and cancer prevention – data from epidemiologic studies”. Medicine and Science in Sports and Exercise 35(11): 1823–1827. https://doi.org/10.1249/01.MSS.0000093620.27893.23.
Lupton Deborah. 2013. “Quantifying the body: Monitoring and measuring health in the age of health technologies”. Critical Public Health 23(4): 393–403. https://doi.org/10.1080/09581596.2013.794931.
Makowska Marta. 2013. Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Makowska Marta, Agnieszka Maj. 2019. „Monitoruję więc jestem… zdrowszy. Konsekwencje dynamicznego rozwoju self-trackingu dla zdrowia”. Konteksty Społeczne 2(14): 5–17. https://doi.org/10.17951/ks.2019.7.2.5-17.
Miller Maria, Piotr Supranowicz, Michał Targowski, Elżbieta Piechowiak-Modrzejewska. 2004. „Ocena jakości i dostępności materiałów edukacyjnych o zdrowiu. II. Opinie pacjentów”. Rocznik Państwowego Zakładu Higieny 2: 125–131.
Norman Moss. 2011. “Embodying the double-bind of masculinity: young men and discourses of normalcy, health, heterosexuality, and individualism”. Men and Masculinities 14(4): 430–449. https://doi.org/10.1177/1097184X11409360.
Ostrowska Antonia. 1998. „Nierówności w sferze zdrowia”. Kultura i Społeczeństwo XLII(2): 149–162.
Pal Sabely, Cheryl Cheng, Garry Egger, Colin Binns, Robert Donovan. 2009. Using pedometers to increase physical activity in overweight and obese women: A pilot study.
https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2458-9-309. [access: 23.03.2022].
Palley Thomas I. 2005. “From Keynesianism to neoliberalism: Shifting paradigms in economics”. Economía UNAM 2(4): 138–148.
Przegalińska Aleksandra. 2015. The melon app, quantified self, and the Internet of Things. In: Management in virtual environments. Case studies, G. Mazurek (ed.), 90–100. Warsaw: Kozminski University.
Pucher John, Ralph Buehler. 2010. “Walking and cycling for healthy cities”. Built Environment 36(5): 391–414. http://www.jstor.org/stable/23289966.
Ratajczak Mikołaj. 2015. „Wprowadzenie do teorii kapitalizmu kognitywnego: Kapitalizm kognitywny jako reżim akumulacji”. Praktyka Teoretyczna 1(15): 57–94. https://doi.org/10.14746/prt.2015.1.2.
Ruckenstein Minna. 2014. “Visualized and interacted life: Personal analytics and engagements with data doubles”. Societies 4(1): 68–84. https://doi.org/10.3390/soc4010068.
Schatzki Theodore R. 1996. “Practices and actions: A Wittgensteinian critique of Bourdieu and Giddens”. Philosophy of the Social Sciences 27(3): 283–308. https://doi.org/10.1177/004839319702700301.
“Self-tracking”, czyli jak dzięki aplikacjom zmierzyć swoje życie od A do Z. 2013. naTemat.pl. https://natemat.pl/70861,self-tracking-czyli-jak-dzieki-technologii-zmierzyc-swojezycie-od-a-do-z [dostęp: 15.03.2022].
Sharon Tamar. 2017. “Self-tracking for health and the quantified self: Re-articulating autonomy, solidarity, and authenticity in an age of personalized healthcare”. Philosophy & Technology 30(1): 93–121. https://doi.org/10.1007/s13347-016-0215-5.
Simpson Courtney, Suzanne Mazzeo. 2017. “Calorie counting and fitness tracking technology: Associations with eating disorder symptomatology”. Eating Behaviors 26: 89–92. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2017.02.002.
Skowron Radosław. 2021. „Zdrowizm. O nierównym traktowaniu w stosunkach pracy ze względu na tzw. zdrowy styl życia”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. 68(1): 119–135. https://doi.org/10.17951/g.2021.68.1.119-135.
Słońska Zofia, Małgorzata Misiuna. 1994. Promocja zdrowia. Słownik podstawowych terminów. Warszawa: Agencja Promo-Lider.
Spiller Keith, Kirstie Ball, Arosha Bandara, Maureen Meadows, Ciaran McCormick, Bashar Nuseibeh, Blaine Price. 2018. Data privacy: Users’ thoughts on quantified self personal data. In: Self-tracking: Empirical and philosophical investigations, A. Btihaj (ed.), 111–125. Cham: Palgrave Macmillan.
Stempień Jakub R. 2017. „Ideologia healthismu jako fons et origo mody na bieganie”. Kultura i Społeczeństwo 61(2): 125–152. https://doi.org/10.35757/KiS.2017.61.2.7.
System wartości Polaków w 2019 roku. 2020. https://www.cbos.pl/PL/publikacje/news/2020/02/newsletter.php [dostęp: 12.03.2022].
Swan Melanie. 2012. “Health 2050: The realization of personalized medicine through crowdsourcing, the quantified self, and the participatory biocitizen”. Journal of Personalized Medicine 2(3): 93–118. https://doi.org/10.3390/jpm2030093.
Szahaj Andrzej. 2014. „Kapitalizm kognitywny jako ideologia”. Etyka 48: 16–25.
Vercellone Carlo. 2007. “From formal subsumption to general intellect: Elements for a Marxist reading of the thesis of cognitive capitalism”. Historical Materialism 15: 13–36. https://doi.org/10.1163/156920607X171681.
What is quantified self?. nd. http://qsinstitute.com/about/what-is-quantified-self/ [access: 23.03.2022].
WHO. nd. World Health Organization. https://www.who.int [access: 23.03.2022].
Wieczorkowska Magdalena. 2015. „Medykalizacja wyglądu – nowy wymiar zdrowego ciała”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 55: 93–109. https://doi.org/10.18778/0208-600X.55.06.
Woynarowska Barbara. 2010. Edukacja zdrowotna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wright Jan, Lizette Burrows. 2004. “Being healthy: The discursive construction of health in New Zealand children’s responses to the National Education Monitoring Project”. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education 25(2): 211–230. https://doi.org/10.1080/01596300410001692157.
Wright Jan, Gabrielle O’Flynn, Doune Macdonald. 2006. “Being fit and looking healthy: Young women’s and men’s constructions of health and fitness. Sex Roles 54(9): 707–716. https://doi.org/10.1007/s11199-006-9036-9.
Wróblewski Michał. 2016. „Nowe szaty healthismu. Self-tracking, neoliberalizm i kapitalizm kognitywny”. Folia Sociologica 58: 5–23. https://doi.org/10.18778/0208-600X.58.01.
