MIĘDZY NADMIAREM A DEFICYTEM. MEANDRYCZNA HISTORIA RECEPCJI IMAŻYZMU W POLSCE / Between Abundance and Deficit. The Meandering History of the Reception of Imagism in Poland
DOI:
https://doi.org/10.26485/PP/2020/75/5Keywords:
Imagism; Imaginism; haiku-image; reception; misunderstandingAbstract
The article examines the century-long history of Polish reception of Imagism. The author focuses on terminological twists, which are conspicuous in the fact that five different names of the movement can be found in Polish critical and academic works, and reconstructs reasons for various misunderstandings in reception. The abundance of names has resulted in the deficit of knowledge – i.e. Imagism has constantly been confused with the Russian Imaginism. One of the questions addressed in the article is the problem of the actual connections between the Anglo-American movement and the Russian one. The author also discusses transcultural similarities between the poetic and metaliterary output of Polish interwar and postwar authors (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Tadeusz Peiper, Stanisław Grochowiak) and the works of Ezra Pound, Amy Lowell, and Richard Aldington.
References
Baran Bogdan. 2003. Postmodernizm i końce wieku. Kraków: Inter Esse. ISBN: 83-89448-01-7.
Bartczak Kacper. 2009. Świat nie scalony. Estetyka, poetyka, pragmatyka. Wrocław: Biuro Literackie. ISBN: 978-83-62006-44-1.
Bartczak Kacper. 2014. Pragmatystyczne napięcie w amerykańskiej poezji modernistycznej: przypadek Williamsa. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 24. ISSN: 1233-8680. S. 43–53.
Beasley Rebecca. 2020. Russomania. Russian Culture and the Creation of British Modernism 1881–1922. Oxford: Oxford University Press. ISBN-13: 978-0198802129.
Borowy Wacław. 1923. Ruch literacki w czasopismach (Kronika). „Przegląd Warszawski”, nr 17. S. 267.
Dyboski Roman. 1945. Odrodzenie poezji w Ameryce XX wieku. „Twórczość”, nr 1. S. 122–145.
Dyboski Roman. 1958. Wielcy pisarze amerykańscy. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Dworniczak Agnieszka. 2000. Stanisław Grochowiak. Poznań: Rebis. ISBN: 83-71209-14-2.
Eliot T.S. 1978. To Criticize the Critic and Other Writings. London: Faber. ISBN: 0571108741.
Engelking Leszek. 1985. Twórczość Ezry Pounda w Polsce. „Literatura na Świecie”, nr 1. ISSN: 0324-8305. S. 227–264.
Engelking Leszek. 2016. Posłowie. W: Leszek Engelking, Andrzej Szuba. Obraz i wir. Antologia anglo-amerykańskiego imagizmu. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN – Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”. ISBN: 978-83-938702-2-6. S. 483–522.
Engelking Leszek, Szuba Andrzej. 2016. Obraz i wir. Antologia anglo-amerykańskiego imagizmu. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN – Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”. ISBN: 978-83-938702-2-6.
Ezra Pound [numer monograficzny]. 1985. „Literatura na Świecie”, nr 1. ISSN: 0324-8305.
Fik Ignacy. 1939. 20 lat literatury polskiej (1918–1938). Kraków: Czytelnik.
Gazda Grzegorz. 2000a. Imażynizm. W: Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN: 83-01-13181-0. S. 192–194.
Gazda Grzegorz. 2000b. Imażyzm. W: Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN: 83-01-13181-0. S. 194–198.
Gazda Grzegorz. 2003. Stereotypy i awangarda. W: Stereotypy w literaturze (i tuż obok).
Red. Włodzimierz Bolecki, Grzegorz Gazda. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN. ISBN:
-89348-02-0. S. 173–184.
Gazda Grzegorz. 2005. Imażyzm a imażynizm (glosa komparatystyczna). W: Między słowem a obrazem. Księga pamiątkowa dla uczczenia jubileuszu Profesor Eweliny Nurczyńskiej- Fidelskiej. Red. Małgorzata Jakubowska, Tomasz Kłys, Bronisława Stolarska. Kraków: Rabid. ISBN: 978-83-88668-88-3. S. 471–477.
Giżycki Marcin. 2002. Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki drugiej połowy XX wieku. Gdańsk: słowo/obraz terytoria. ISBN: 83-88560-54-9.
Głowiński Michał. 1976a. Imagizm [hasło]. W: Słownik terminów literackich. Red. Janusz Sławiński. Wrocław: Ossolineum. ISBN: 83-04-01787-3. S. 163.
Głowiński Michał. 1976b. Imażynizm [hasło]. W: Słownik terminów literackich. Red. Janusz Sławiński. Wrocław: Ossolineum. ISBN: 83-04-01787-3. S. 163.
Głowiński Michał. 2000. Imagizm [hasło]. W: Słownik terminów literackich. Red. Janusz Sławiński. Wyd. 3 poszerz. i popr. Wrocław: Ossolineum. ISBN: 83-04-04417-X. S. 210.
Grochowiak Stanisław. 1978. Haiku-images. Warszawa: PIW.
Grodecka Aneta. 2009. Wiersze o obrazach. Studium z dziejów ekfrazy. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. ISBN: 978-83-232-2016-9.
Helsztyński Stanisław. 1929. Liryka angielska XX wieku. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
Helsztyński Stanisław. 1931. Ezra Pound i T.S. Eliot. „Wiadomości Literackie”, nr 10. S. 2.
Helsztyński Stanisław. 1939. Poeci amerykańcy XX wieku. W: Od Szekspira do Joyce’a. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”. S. 278–297.
Helsztyński Stanisław. 1948. Poeci amerykańcy XX wieku. W: Od Szekspira do Joyce’a. Wyd. II. Warszawa: Stanisław Cukrowski. S. 269–287.
Hough Graham. 1960. Image and Experience Studies in Literary Revolution. London: Duckworth. ISBN-13: 978-0715601846.
Hutnikiewicz Artur. 1997. Od Czystej Formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX stulecia. Wyd. VII. Warszawa: Wiedza Powszechna. ISBN: 83-214-1035-9.
Imaginism [hasło]. W: Encyclopaedia Britannica [online]. Protokół dostępu: https://www.britannica.com/art/Imaginism (20.10.2019).
Imaginista [hasło]. W: Słownik języka polskiego. 1958–1969. Red. Witold Doroszewski. Warszawa: PWN [online]. Protokół dostępu: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/imaginista;5434338.html (1.06.2020).
Imaginistyczny [hasło]. W: Słownik języka polskiego. 1958–1969. Red. Witold Doroszewski. Warszawa: PWN [online]. Protokół dostępu: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/imaginistyczny;5434339.html (1.06.2020).
Imagizm [hasło]. W: Glosbe.com [online]. Protokół dostępu: https://pl.glosbe.com/pl/pl/imagizm (23.06.2020).
Imagizm [hasło]. 2018. W: Wikipedia [online]. Protokół dostępu: https://pl.wikipedia.org/wiki/Imagizm (23.06.2020).
Imagizm, imaginizm [hasło]. W: Słownik języka polskiego PWN [online]. Protokół dostępu: https://sjp.pwn.pl/sjp/imagizm;2561228.html (23.06.2020).
Imaginizm [hasło]. W: Słownik języka polskiego. 1958–1969. Red. Witold Doroszewski. Warszawa: PWN [online]. Protokół dostępu: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/imaginizm;5434340.html (1.06.2020).
Imażinizm [hasło]. W: Słownik języka polskiego. 1958–1969. Red. Witold Doroszewski. Warszawa: PWN [online]. Protokół dostępu: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/imazinizm;5434347.html (1.06.2020).
Imażyzm. W: Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego (wersja testowa) [online]. Protokół dostępu: http://www.nfjp.pl/lemma/ima%C5%BCyzm (15.04.2020).
Irzykowski Karol. 1935. Jeszcze raz: ucieczka w kontekst, „Pion”, nr 19. Przedr. w: Sylwia Panek. 2018. Spór o „niezrozumialstwo” w dwudziestoleciu międzywojennym. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk [seria: Polemika Krytycznoliteracka w Polsce. Red. Sylwia Panek, Agata Stankowska. T. 9]. ISBN: 978-83-7654-399-4. S. 309–319.
Jakubowicz Tadeusz. 1924. Współczesna literatura rosyjska (dokończenie). „Nowa Ziemia Lubelska” (19 IV), nr 109. S. 8.
K.W.Z. [Karol Wiktor Zawodziński]. 1922. Z ruchu literackiego w Rosji. „Przegląd Warszawski”, nr 9. S. 460–467.
Krawczyk Anna. 2012. „Widzialny porządek” czy „ukryty wymiar”? „Haiku-images” Stanisława Grochowiaka. „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1. ISSN: 1898-1593. S. 197–214.
Młodzi poeci Lwowa. Wieczór autorski [tekst niepodpisany]. 1929. „Chwila”, nr 3835 (z dnia 27 XI 1929). S. 9.
Nawiasem [tekst niepodpisany]. 1935. „Czas” [Warszawa], nr 313 (z dnia 14 XI 1935). S. 7.
ob.. 1931. Co słychać w świecie literackiem. „Głos Poranny. Dodatek Społeczno- -Literacki”, nr 120 (z dnia 3 V 1931). S. 3.
Panek Sylwia. 2018. Spór o „niezrozumialstwo” w dwudziestoleciu międzywojennym. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk [seria: Polemika Krytycznoliteracka w Polsce. Red. Sylwia Panek, Agata Stankowska. T. 9]. ISBN: 978-83-7654-399-4.
Pawlikowska-Jasnorzewska Maria. 1997. Poezje zebrane. T. 1. Zebrał i oprac. Aleksander Madyda. Wstęp Krzysztof Ćwikliński. Toruń: Algo. ISBN: 83-903520-7-9.
„petals on a wet black bough”. Poezja imagistyczna angielskiego modernizmu. 2002. Red. i przeł. Sławomir Wącior. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej. ISBN: 83-227-2005-X.
Piskor Stanisław, Paźniewski Włodzimierz. 1975. W poszukiwaniu siebie. Haiku, czyli poemat trzech linijek. „Poezja”, nr 1. ISSN: 0032-2237. S. 38–44.
Poezje imagistów. 1985. Przeł. Leszek Engelking, Andrzej Szuba. „Literatura na Świecie”, nr 1. ISSN: 0324-8305. S. 124–142.
Pomer Stefan. 1938. Literatura polska w okresie niepodległości. Udział Żydów w twórczości literackiej. „5-ta Rano. Pismo Codzienne Żydowsko-Polskie”, nr 316 (z dnia 12 XI 1938). S. 6.
Pound Ezra. 1960. Maska i pieśń. Antologia poezji. Przeł. Jerzy Niemojowski. Monachium: Nakładem Elisabeth Kottmeier i Igora J. Kosteckiego.
Pound Ezra. 1970. Lustra. Przeł. Jerzy Niemojowski. „Poezja”, nr 3. ISSN: 0032-2237. S. 66–77.
Pound Ezra. 1973. De Aegypto. Lament strażnika granic. Ryba i cień. Threnos. Wyspa na jeziorze. Przeł. Jarosław Marek Rymkiewicz. „Twórczość”, nr 4. ISSN: 0041-4727. S. 5–8.
Pound Ezra. 1975a. Alba. Rozstanie z przyjacielem. Przeł. Anna Bartkowicz. „Kierunki”, nr 35, ISSN: 0450-240X. S. 8.
Pound Ezra. 1975b. Dalsze instrukcje. Wytchnienie. Liu Ch’e. Simulacra. Albatre. Sklep z herbatą. Według Ch’u Yuan’a. Imerró. Przeł. Jerzy Niemojowski. Ortus. Przeł. Piotr Kajewski. „Odra”, nr 7–8. ISSN: 0472-5182. S. 63–65.
Pound Ezra. 2016. Rzut oka za siebie. Przeł. Leszek Engelking. W: Leszek Engelking, Andrzej Szuba. Obraz i wir. Antologia anglo-amerykańskiego imagizmu. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN – Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”. ISBN: 978-83-938702-2-6. S. 417–434.
Pratt William. 1963. Introduction. W: The Imagist Poem. Red. William Pratt. New York: Plume. ISBN-13: 978-0525471264.
Promiński Marian. 1939. Świat w stylach literackich. „Skamander”, z. CII–CIV. S. 48–49.
Przyboś Julian. 1967. Sens poetycki. W: Sens poetycki. T. 1. Wyd. II powiększone. Kraków: Wydawnictwo Literackie. S. 43–53.
Rosenzweig Benedykt. 1923. Nowy tom Hatkuty (dokończenie). „Chwila. Dziennik dla Spraw Politycznych, Społecznych i Kulturalnych”, nr 1682 (z 16 XI). S. 4.
Salska Agnieszka. 2003. Przełom modernistyczny w poezji. Czas eksperymentalnego entuzjazmu. W: Historia literatury amerykańskiej XX wieku. Red. Agnieszka Salska. T. 1. Kraków: Universitas. ISBN: 83-242-0297-8. S. 89–113.
Samobójstwo poety [tekst niepodpisany]. 1930. „Kurjer Wileński”, nr 98 (z dnia 29 IV 1930). S. 2.
[Sawicki Mieczysław]. 1939a. Trzydzieści lat futuryzmu. „Polska Zbrojna”, nr 114 (z dnia 25 IV 1939). S. 5 (tekst drukowany bez podania nazwiska autora).
Sawicki Mieczysław. 1939b. 30 lat futuryzmu. „Rewia Ilustrowana Tygodniowa” (specjalny dodatek „Głosu Porannego”) z dnia 21 V 1939. S. 4.
[Schweid Eliezer]. Bavli (Rashgolski), Hillel [hasło]. W: Encyclopaedia Judaica. Cyt. za: Encyclopedia.com [online]. Protokół dostępu: https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/bavli-rashgolski-hillel (15.07.2020).
Sebyła Władysław. 1936. Liryka. „Rocznik Literacki” [za rok] 1935. Red. Zofia Szmydtowa. S. 12–52. Protokół dostępu: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/25309/edition/22387/content (30.05.2020).
Sheppard Richard. 2004. Problematyka modernizmu europejskiego. Przeł. Paweł Wawrzyszko. W: Odkrywanie modernizmu. Red. i wstęp Ryszard Nycz. Kraków: Universitas. ISBN: 83-242-0348-6. S. 71–140.
Słownik języka polskiego. 1978. Red. Mieczysław Szymczak. T. I. Warszawa: PWN.
Sprusiński Michał. 1967. [Rec. Artur Hutnikiewicz. Od Czystej Formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX stulecia]. „Pamiętnik Literacki”, z. 2. ISSN: 0031-0514. S. 625–633.
Stawar Andrzej. 1930. W lamusie idealizmu. „Miesięcznik Literacki”, nr 4. S. 174.
Stawiczak Barbara [Stanisław Barańczak]. 1978. Bóg błogosławi małomównym? „Tygodnik Powszechny”, nr 43. S. 6.
Szuba Andrzej. 1974. De mortuis nil nisi bene. „Poezja”, nr 2. ISSN: 0032-2237. S. 38–44.
Śniecikowska Beata. 2016. Haiku po polsku. Genologia w perspektywie transkulturowej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. ISBN: 978-83-231-3724-5.
Śniecikowska Beata. 2017. „Nuż w uhu”? Koncepcje dźwięku w poezji polskiego futuryzmu. Wydanie 2 popr. i uzupeł. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. ISBN: 978-83-231-3864-8.
Świerkocki Maciej. 2016. Imagizm i jego obrazy. „Odra”, nr 10. ISSN: 0472-5182. S. 110–112.
Tchórzewski Andrzej. 1975. Między pierwszym a drugim Poundem. „Poezja”, nr 1. ISSN: 0032-2237. S. 48–54.
Thacker Andrew. 2010. The Imagist Poets. Tavistock: Northcote – British Council. ISBN: 978-0-7463-1002-1.
Trubikhina Julia. 1998. Imagists Rejected: Vengerova, Pound and a Few Do’s and Don’ts of Russian Imaginism, „Paideuma”, t. 27, nr 2/3. ISSN: 0090–5674. S. 129–151.
Understanding Misunderstanding. 2020. Red. Tamara Brzostowska-Tereszkiewicz, Magdalena Rembowska-Płuciennik, Beata Śniecikowska. T. 1–2. Berlin: Peter Lang. ISBN: 978-3-631-78807-3, 978-3-631-78555-3.
Wat Aleksander. 1930. Wspomnienia o futuryzmie. „Miesięcznik Literacki”, nr 2. S. 75.
Wącior Slawomir. 2002. Imagizm. źródła, inspiracje, twórcy. W: „petals on a wet black bough”. Poezja imagistyczna angielskiego modernizmu. Red. i przeł. Sławomir Wącior. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej. ISBN: 83-227-2005-X. S. 9–29.
Welsch Wolfgang. 1998. Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury. Przeł. Berenika Susła, Jacek Wietecki. W: Filozoficzne konteksty rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Cz. 2. Red. Roman Kubicki. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora Poznań. ISBN: 83-7112-045-1. S. 195–222.
Welsch Wolfgang. 2004. Tożsamość w epoce globalizacji – perspektywa transkulturowa. Przeł. Krystyna Wilkoszewska. W: Estetyka transkulturowa. Red. Krystyna Wilkoszewska. Kraków: Universitas. ISBN: 83-242-0424-5. S. 31–43.
Wróbel Łukasz. 2012. Słowa i obrazy. „Kultura Liberalna”, nr 39 [online]. Protokół dostępu: http://kulturaliberalna.pl/2012/09/25/wrobel-slowa-i-obrazy-o-poezji-ezrypounda/ (30.06.2020). ISSN 2081-027X.
Wyspy na jeziorze. William Butler Yeats, Ezra Pound, Thomas Stearns Eliot i imagiści. 1988. Przeł. Krzysztof Boczkowski, Leszek Engelking, Andrzej Szuba. Kraków: Miniatura.
Z.R. 1930. Kronika literacka. „Kurier Warszawski”, nr 37. S. 8.
