The use of palaeozoological methods in palaeoenvironment research of the Pomeranian Lakeland
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2024/114/4Keywords:
North Poland, palaeozoology, palaeoenvironment, biogenic sediment, Cladocera, Mollusca, Chironomidae, TestaceaAbstract
The paper summarises the results of palaeozoological analyses from sites in the Pomeranian Lakeland. The paper focuses on palaeozoological studies of biogenic sediments dating from the end of Odra Glaciation’s Warta Stadial to modern times. In the history of palaeoecological studies on the Pomerania Lakeland area, a significant role has been played by palaeobotanic analyses (mainly palynological) of the biogenic sediment. Palaeozoological analysis has included Cladocera, molluscs (Mollusca), testate amoebae (Testacea) and chironomids (Chironomidae). Sites were compared in terms of chronology of sediments, methods, resolution and location on different geological surface sediments. The paper draws attention to gaps in research into the palaeoenvironment of the Pomeranian Lakeland in the context of palaeozoological methods.
References
Alexandrowicz W. 2013. Late Glacial and Holocene Molluscan Assemblages in Deposits Filling Palaeolakes in Northern Poland. Studia Quaternaria 30 (1): 5-17.
Błaszkiewicz M. 2005. Późnoglacjalna i wczesnoholoceńska ewolucja obniżeń jeziornych na Pojezierzu Kociewskim (wschodnia część Pomorza). Geographical Studies 201, Polska Akademia Nauk, Warszawa.
Błaszkiewicz M. 2007. Geneza i ewolucja mis jeziornych na młodoglacjalnym obszarze Polski – wybrane problemy. Studia Limnologica et Telmatologica 1: 5-16.
Błaszkiewicz, M., Krzymińska J. 1992. The late-glacial lake stage in the Wierzyca Valley. Przegląd Geograficzny 64: 369-380.
Bogaczewicz-Adamczak B. 1990. Paleolimnologia jezior Borów Tucholskich w świetle badań kopalnych okrzemek. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, Rozprawy i monografie 150, Gdańsk.
Czerniak L., Pędziszewska A., Święta-Musznicka J., Goslar T., Matuszewska A., Niska M., Podlasiński M., Tylmann W. 2023. The Neolithic ceremonial centre at Nowe Objezierze (NW Poland) and its biography from the perspective of the palynological record. Journal of Anthropological Archaeology 72: 1-14.
Filbrandt-Czaja A. 2009. Studia nad historią szaty roślinnej i krajobrazu Borów Tucholskich. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Gąsiorowski M., Szeroczyńska K. 2004. Abrupt changes in Bosmina (Cladocera, Crustacea) assemblages during the history of the Ostro-wite Lake (northern Poland). Hydrobiologia 526: 137-144.
Grzelakowska E., Balwierz Z. 1985. Przyczynek do problematyki dynamiki osadnictwa w okolicach Leśna w Borach Tucholskich. Acta Universitatis Lodziensis – Folia Archaeologica 7: 3-13.
Hjelmroos-Ericsson M. 1981. Holocene development of Lake Wielkie Gacno area, Norwestern Poland. University of Lund, Lund.
Hjelmroos-Ericsson M., Bogaczewicz-Adamczak B., Miotk G. 1990. The human impact in Bory Tucholskie, North Poland. A Polish--Swedish palaeoecological research project. Acta Universitatis Lodziensis – Folia Archaeologica 13: 3-11.
Kępczyński K. 1958. Roślinność i historia torfowiska Siwe Bagno w Borach Tucholskich. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze 2: 87-116.
Kondracki J. 1946. Regiony geograficzne Polski. Czasopismo Geograficzne 17: 281-286.
Kowalewski G. 2007. Analiza makroszczątkowa w badaniach paleolimnologicznych. Studia Limnologica et Telmatologica 1 (1): 67-82.
Kowalewski G. 2014. Alogeniczne i autogeniczne składowe zarastania jezior: hipoteza wahań poziomu wody. Studia Limnologica et Telmatologica, Monographie 1. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Kramkowski M., Filbrand-Czaja A., Zawisza E., Rzodkiewicz M., Kotrys B., Mirosław-Grabowska J., Błaszkiewicz M., Szewczyk K., Słowiński M. 2023. Preboreal oscillation in the light of multiproxy analyses – Early Holocene in Lake Jelonek (North Poland). The Holocene 33(8): 998-1011.
Lamentowicz M. 2005. Geneza torfowisk naturalnych i seminaturalnych w Nadleśnictwie Tuchola. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Lamentowicz M., Obremska M. 2010. A rapid response of testate amoebae and vegetation to inundation of a kettle hole mire. Journal of Paleolimnology 43: 499-511.
Lamentowicz M., Obremska M., Mitchell A.D. 2006. Historia rozwoju dwóch torfowisk mszarnych w Borach Tucholskich. Przegląd Geologiczny 54 (1): 76-80.
Lamentowicz M., Cedro A., Gałka M., Goslar T., Miotk-Szpiganowicz G., Mitchell A.D., Pawlyta J. 2008. Last millennium palaeoenvironmental changes from a Baltic bog (Poland) inferred from stable isotopes, pollen, plant macrofossils and testate amoebae. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 265 (1–2): 93-106.
Lamentowicz M., Jęśko M., Miotk-Szpiganowicz G., Goslar T. 2010. Paleohydrologia torfowiska bałtyckiego Stążki (Pojezierze Kaszubskie) w okresie 5300 BC – 950 AD – rozwój torfowiska i zmiany klimatyczne. Studia Limnologica et Telmatologica 4 (1): 13-27.
Lamentowicz M., Gałka M., Lamentowicz Ł., Obremska M., Kühl N., Lücke A., Jassey V.E.J. 2015. Reconstructing climate change and ombrotrophic bog development during the last 4000 years in northern Poland using biotic proxies, stable isotopes and trait-based approach. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 418: 261-277.
Lamentowicz M., Kołaczek P., Mauquoy D., Kittel P., Łokas E., Słowiński M., Jassey V.E.J., Niedziółka K., Kajukało-Drygalska K., Marcisz K. 2019. Always on the tipping 53 point – A search for signals of past societies and related peatland ecosystem critical transitions during the last 6500 years in N Poland. Quaternary Science Reviews 225: 1-21.
Leszczyk A. 2023. Paleogeographical development of a small lake basin in Ostrowite based on subfossil chironomid analysis. Maszynopis pracy magisterskiej. Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Makowiecki D. 2003. Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Poznań.
Makowiecki D., Stach A. 2007. Ssaki wolno żyjące w holocenie Polski – aspekty środowiskowe i gospodarcze. W: M. Makohonienko, D.
Makowiecki, Z. Kurnatowska Z. (red.) Studia interdyscyplinarne nad środowiskiem i kulturą w Polsce, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 155-170.
Marks L. 2012. Timing of the Late Vistulian (Weichselian) glacial phases in Poland. Quaternary Science Reviews 44: 81-88.
Marks L., Gałązka D., Woronko B. 2016. Climate, environment and stratigraphy of the last Pleistocene glacial stage in Poland. Quaternary International 420: 259-271.
Marks L., Ber A., Gogołek W., Piotrowska K. 2006. Mapa geologiczna Polski 1:500 000, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Mielczarek K., Brykalski W. 1931. Analiza pyłkowa torfowiska w Iwcu (Bory Tucholskie). Sprawozdania Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności 65: 107-112.
Milecka K., Szeroczyńska K. 2002. Tymczasowa informacja o paleoekologii i paleolimnologii jeziora Ostrowite na podstawie głębokowodnego rdzenia (z SW części Zbiornika). W: J. Banaszak, K. Tobolski (red.), Park Narodowy „Bory Tucholskie”, Homini: 61-74.
Milecka K., Szeroczyńska K. 2005. Changes in macrophytic flora and planktonic organisms in Lake Ostrowite, Poland, as a response to climatic and trophic fluctuations. The Holocene 15(1): 74-84.
Milecka K., Bogaczewicz-Adamczak B. 2006. Zmiany żyzności trofii w ekosystemach miękko-wodnych jezior Borów Tucholskich. Przegląd Geologiczny 54 (1): 81-86.
Milecka K., Bogaczewicz-Adamczak B., Bubak I. 2002. Przeszłość jeziora Nierybno i jego otoczenia w późnym glacjale i starszym holocenie na podstawie analizy pyłkowej i okrzemek kopalnych. W: J. Banaszak, K. Tobolski (red.) Park Narodowy Bory Tucholskie na tle projektowanego rezerwatu biosfery. Homini: 75-98.
Milecka K., Kowalewski G., Szeroczyńska K. 2011. Climaterelated changes during the Late Glacial and early Holocene in northern Poland, as derived from the sediments of Lake Sierzywk. Hydrobiologia 676: 187-202.
Miotk G. 1986. Badania palinologiczne osadów z północnego obrzeża jeziora Godziszewskiego koło Tczewa (woj. gdańskie). Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. A: Geografia Fizyczna 36: 123-136.
Miotk-Szpiganowicz G. 1992. The history of the vegetation of Bory Tucholskie and the role of man in the light of palynological investigations. Acta Paleobotanica 32 (1): 39-122.
Niska M., Mirosław-Grabowska J. 2015. Eemian environmental changes recorded in lake deposits from Rzecino (NW Poland): Cladocera, isotopic and selected geochemical data. Journal of Paleolimnology 53: 89-105.
Paszewski A. 1934. Uwagi o historii lasów na Pomorzu w świetle analizy pyłkowej. Acta Societatis Botanicorum Polonide 11: 263-284.
Pleskot K., Apolinarska K., Kołaczek P., Suchora M., Fojutowski M., Joniak T., Kotrys B., Kramkowski M., Słowiński M., Woźniak M., Lamentowicz M. 2020. Searching for the 4.2 ka climate event at Lake Spore, Poland, Catena 191: 1-13.
Pleskot K., Apolinarska K.E., Cwynar, L.C., Kotrys, B., Lamentowicz, M.G. 2022. The late Holocene relationship between peatland water table depth and summer temperature in northern Poland, Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology: 1-8.
Płóciennik M. 2005. Zastosowanie subfosylnych szczątków ochotkowatych (Diptera: Chirono-midae) w badaniach nad paleoklimatem i rekonstrukcją zmian w środowisku. Kosmos 54: 401-406.
Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M. 2021. Regionalna geografia fizyczna Polski. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Słowiński M., Zawiska I., Ott F., Noryśkiewicz A.M., Plessen B., Apolinarska K., Rzodkiewicz M., Michczyńska D.J., Wulf S., Skubała P., Kordowski J., Błaszkiewicz M., Brauer A. 2017. Differential proxy responses to late Allerød and early Younger Dryas climatic change recorded in varved sediments of the Trzechowskie palaeolake in Northern Poland, Quaternary Science Reviews 158: 97-106.
Solon J. 2019. Rozwój poglądów Jerzego Kondrackiego na temat regionalizacji fizycznogeograficznej. W: R. Wiśniewski, E. Regulska (red.) Tradycja i współczesność geografii w Polsce. Przegląd Geograficzny. Państwowa Akademia Nauk, Warszawa: 51-59.
Szeroczyńska K. 2006. The significance of subfossil Cladocera in stratigraphy of Late Glacial and Holocene. Studia Quaternaria 23: 37-45.
Szeroczyńska K., Zawisza E. 2011. Records of the 8200 cal BP cold event reflected in the composition of subfossil Cladocera in the sediments of three lakes in Poland. Quaternary International 233: 185-193.
Thomaschewski M. 1933. Historia lasów na Pomorzu w świetle analizy pyłkowej, Roczniki Nauk Rolniczych i Leśnych 29: 19-44.
Tobolski K. 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. PWN , Warszawa.
Tylmann K., Uścinowicz S. 2022. Timing of the last deglaciation phases in the southern Baltic area inferred from Bayesian age modelling, Quaternary Science Reviews 287: 1-11.
Van Geel B. 2001. Non-pollen palynomorphs. W: J.P. Smol, H.J.B. Birks, W.M. Last (red.) Tracking environmental change using lake sediments 3: Terrestrial, Algal and Siliceous indicators. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht: 1-17.
Wojciechowski A. 1995. Holocene deposits and molluscan assemblages in Lake Lebsko, Gardno-Leba Plain. W: K. Rotnicki (red.) Polish Coast: Past, Present and Future. Journal of Coastal Research 22: 237-243.
Wojciechowski A. 1999. Late Glacial and Holocene lake-level fluctuations in the Kórnik-Zaniemyśl lakes area, Great Poland Lowland. Quaternary Studies in Poland 16: 81-101.
Wojciechowski A. 2008. Ewolucja jezior przybrzeżnych Niziny Gardzieńsko-Łebskiej na tle rozwoju środkowego wybrzeża Bałtyku w świetle badań malakologicznych. Landform Analysis 7: 154-171.
Wojciechowski A. 2012. Malacofauna of the Late Glacial freshwater sediments in the Orzechowo cliff. W: W. Florek (red.) Geologia i geomorfologia Pobrzeża południowego Bałtyku 9: 219-229.
Wysota W., Molewski P. 2011. Chronologia i zasięgi nasunięć lądolodu na obszarze lobu Wisły podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Przegląd Geologiczny 59 (3): 214-225.
Zawisza E. 2008. Zapis holoceńskich zmian ekologicznych i klimatycznych w składzie zespołów Cladocera w osadach jezior północnej Polski. Maszynopis pracy doktorskiej. Instytut Nauk Geologicznych PAN, Warszawa.
Zawisza E., Filbrandt-Czaja A., Correa-Metrio A. 2016. Subfossil Cladocera and pollen as indicators of natural and anthropogenic trophic changes of Lake Jelonek (Tuchola Forest, N Poland) during the Holocene, Advances in Oceanography and Limnology 7 (2): 157-170.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
