Palaeogeographical conditions of the functioning of the fossil channel in the Koźmin-Głowy site; Warta River valley, Koło Basin
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2024/116/5Keywords:
alluvia, gyttja, Late Vistulian, Holocene, Central PolandAbstract
The article presents environmental changes recorded in sediments filling the fossil channel in the Warta River valley. Basic sedimentological analysis, pollen analysis, plant macrofossils, Cladocera and geochemical analysis were carried out, and the age of the sediments was determined using the radiocarbon method. The research results allowed a determination of the onset of the palaeochannel’s infilling with organic sediments to the Older Dryas, and its completion in the Preboreal period. The oxbow lake was influenced by fluvial processes, which were particularly intense during the Older Dryas and the Younger Dryas/Preboreal transition. Later, the flow in the channel was activated, the channel meandered, with strong aggradational tendencies.
References
Alexandrowicz W.P. 2013. Late Glacial and Holocene molluscan assemblages in deposits filling palaeolakes in Northern Poland. Studia Quaternaria 30(1): 5-17.
Alexandrowicz W.P. 2021. Natural and anthropogenic changes in the environment during the Holocene at the Kraków region (Southern Poland) from study of mollusc assemblages. Geological Quarterly 65: 9.
Antczak-Orlewska O., Okupny D., Pawłowski D., Kotrys B., Krąpiec M., Luoto T.P., Peyron O., Płóciennik M., Stachowicz-Rybka R., Wacnik A., Szmańda J.B., Szychowska-Krąpiec E., Kittel P. 2023. The environmental history of the oxbow in the Luciąża River valley – Study in the specific microclimate during Allerød and Younger Dryas in central Poland. Quaternary International 644-645: 175-195.
Berglund B.E., Ralska-Jasiewiczowa 1986. Pollen analysis and pollen diagrams. W: B.E. Berglund (red.) Handbook of Holocene Palaeo-ecology and Palaeohydrology. Wiley&Sons Ltd., Chichester, New York: 455-484.
Borówka R.K. 1992. Przebieg i rozmiary denudacji w obrębie śródwysoczyznowych basenów sedymentacyjnych podczas późnego vistulianu i holocenu. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, seria Geografia 54.
Bronk Ramsey C. 2009. Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon 51(1): 337-360.
Cieśla A., Marciniak B. 1982. Rozwój późnoglacjalnych zbiorników jeziornych z Niechorza (Pomorze Zachodnie) w świetle analizy diatomologicznej i geochemicznej. Kwartalnik Geologiczny 26(1): 191-215.
Enters D., Kirilova E., Lotter A.F., Lucke A., Paplies J., Jahns S., Kuhn G., Zolitschka B. 2010. Climate change and human impact at Sacrower See (NE Germany) during the past 13,000 years: a geochemical record. Journal of Palaeolimnology 43: 719-737.
Faegri K., Kaland P.E., Krzywiński K. 1989. Textbook of pollen analysis. IV ed. Wiley&Sons Ltd., Chichester-Singapore.
Folk R.L., Ward W. 1957. Brazos river bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology 27: 3-26.
Forysiak J. 2005. Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu Warty. Acta Geographica Lodziensia 90.
Forysiak J. 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99.
Forysiak J. 2018. The diversity of geomorphological features of peatland basins in Central Poland and its paleoecological significance – a review. Bulletin of the Geological Society of Finland 90: 175-184.
Forysiak J., Kloss M., Obremska M., Żurek S. 2014. Późnoglacjalne i holoceńskie osady wybranych torfowisk dolinnych regionu łódzkiego w nawiązaniu do zmian paleośrodowiskowych. Folia Quaternaria 82: 5-30.
Frey D.G. 1986. Cladocera Analysis. W: B.E. Berglund (red.) Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology. The Blackburn Press, Caldwell, Nowy Jork: 667-692.
Gałka M., Lewandowska A., Niedzielski P., Sim T.G., Swindles G.T., Szczurek G. 2020. Late Glacial and early Holocene development of an oxbow lake in Central Europe (Poland) based on plant macrofossil and geochemical data. The Holocene 30(1): 178-189.
Gryguc G., Kisielienė D., Stančikaitė M., Šeirie-nė V., Skuratovič Ž., Vaitkevičius V., Gaida-mavičius A. 2013. Holocene sediment record from Briaunis palaeolake, Eastern Lithuania: history of sedimentary environment and vegetation dynamics. Baltica 26(2): 121-136.
Juggins S. 2007. C2 Software for ecological and palaeoecological data analysis and visualisation. User guide. Version 1.5. Newcastle University, Newcastle upon Tyne (UK).
Kabata-Pendias A., Pendias H. 1993. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa.
Kaiser K., Lorenz S., Germer S., Juschus O., Kuster M., Libra J., Bens O., Huttl R.F. 2012. Late Quaternary evolution of rivers, lakes and peatlands in northeast Germany reflecting past climatic and human impact – an overview. E&G Quaternary Science Journal 61(2): 103-132.
Kasse C., Bohncke S., Vandenberghe J. 1995. Climatic change and fluvial dynamics of the Maas during the late Weichselian and Early Holocene. Paläoklimaforschung 14: 123-150.
Kozarski S., Rotnicki K. 1978. Problemy późnowurmskiego i holoceńskiego rozwoju den dolinnych na Niżu Polskim. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej 29.
Kulesza P., Suchora M., Pidek I.A., Alexandrowicz W.P. 2011. Chronology and directions of Late Glacial paleoenvironmental changes: A multi-proxy study on sediments of Lake Słone (SE Poland). Quaternary International 238: 89-106.
Lisek M. 2017. Interpretacja sedymentologiczna osadów doliny Warty w okolicach Koźmina (maszynopis pracy magisterskiej). Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Lisek M., Petera-Zganiacz J. 2017. Cechy uziarnienia vistuliańskich aluwiów w dolinie Warty, Kotlina Kolska. Acta Geographica Lodziensia 106: 225-241.
Maciaszek P., Chomiak L., Wachocki R., Widera M. 2019. The interpretative significance of ripple-derived sedimentary structures within an upper Neogene fluvial succession of central Poland. Geologos 25(1): 1-13.
Mangerud J., Andersen S.T., Berglund B.E., Donner J.J. 1974. Quaternary stratigraphy of Norden, a proposal for terminology and classification. Boreas 4: 109-128.
Manikowska B. 1985. O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej. Acta Geographica Lodziensia 52.
Markowski S. 1980. Struktura i właściwości podtorfowych osadów jeziornych rozprzestrzenionych na Pomorzu Zachodnim jako podstawa ich rozpoznawania i klasyfikacji. W: Kreda jeziorna i gytia. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi. Gorzów–Zielona Góra: 44-55.
Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red.). 2022. Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
Mendyk Ł., Markiewicz M., Bednarek R., Świtoniak, Gamrat W.W., Krześlak I., Sykuła M., Gersztyn L., Kupniewska A. 2016. Environmental changes of a shallow kettle lake catchment in a young glacial landscape (Sumowskie Lake catchment), North-Central Poland. Quaternary International 418: 116-131.
Mirosław-Grabowska J., Obremska M., Zawisza E., Stańczak J., Słowiński M., Mulczyk A. 2020. Biological and geochemical indicators of climatic oscillations during the Last Glacial Termination, the Kaniewo palaeolake (Central Poland). Ecological Indicators 144: 106301.
Moore P.D., Webb J.A., Collinson M.E. 1991. Pollen analysis. Second edition. Blackwell Scientific Publications, Oxford.
Mycielska-Dowgiałło E. 1995. Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.) Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 29-105.
Nalepka D., Walanus A. 2003. Data processing in pollen analysis. Acta Palaeobotanica 43: 125-134.
Okupny D. 2023. Geochemical characteristics of Late Glacial and Holocene biogenic sediments in central Poland and implications for reconstructing the palaeoenvironment. Acta Geographica Lodziensia 113: 47-76.
Okupny D., Pawłowski D. 2021. Elemental composition of biogenic sediments reveals palaeoclimatic changes during the Late Weichselian in a Central European river valley: A statistical approach. Catena 200: 105188.
Okupny D., Rzepecki S., Borówka R.K., Fory-siak J., Twardy J., Fortuniak A., Tomkowiak J. 2016. Factors influencing temporal changes in chemical composition of biogenic deposits in the middle Tążyna River Valley (Kuyavian Lakeland, central Poland). Geologos 22(2): 121-136.
Pawłowski D., Kowalewski G., Milecka K., Płóciennik M., Woszczyk M., Zieliński T., Okupny D., Włodarski W., Forysiak J. 2015. A reconstruction of the palaeohydrological conditions of a flood-plain: a multi-proxy study from the Grabia River valley mire, central Poland. Boreas 44(3): 543-562.
Petera J. 2002. Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia 83.
Petera-Zganiacz J., Andrzejak K. 2014. Uwarunkowania rozprzestrzenienia i właściwości serii organicznej zawierającej szczątki lasu z młodszego dryasu w Kotlinie Kolskiej. Acta Geographica Lodziensia 102: 39-51
Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D.A., Twardy J., Pawłowski D., Płóciennik M., Lutyńska M., Kittel P. 2015. Younger Dryas flood events: A case study from the middle Warta River valley (Central Poland). Quaternary International 386: 55-69.
Piechocki A., Wawrzyniak-Wydrowska B. 2016. Guide to Freshwater and Marine Mollusca of Poland. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Pinta M. 1977. Absorpcyjna spektrometria atomowa. Zastosowanie w analizie chemicznej. PWN, Warszawa.
Płochniewski Z., Pich J. 1966. Żelazo i mangan w wodach podziemnych różnych środowisk hydrogenicznych. Kwartalnik Geologiczny 10: 3: 871-884.
Reille M. 1992. Pollen et spores d’Europe et d’Afrique du Nord. Laboratoire de Botanique historique et Palynologie URA CNRS 1152.
Reimer P.J., Austin W.E.N., Bard E., Bayliss A., Blackwell P.G., Bronk Ramsey C., Butzin M., Cheng H., Edwards R.L., Friedrich M., Grootes P.M., Guilderson T.P., Hajdas I., Heaton T.J., Hogg A.G., Hughen K.A., Kromer B., Manning S.W., Muscheler R., Palmer J.G., Pearson C., Van Der Plicht J., Reimer R.W., Richards D.A., Scott E.M., Southon J.R., Turney C.S.M., Wacker L., Adolphi F., Büntgen U., Capano M., Fahrni S.M., Fogtmann-Schulz A., Friedrich R., Köhler P., Kudsk S., Miyake F., Olsen J., Reinig F., Sakamoto M., Sookdeo A., Talamo S. 2020. The IntCal20 Northern Hemisphere Radiocarbon Age Calibration Curve (0–55 cal kBP). Radiocarbon 62(4): 725-757.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2): 143-170.
Stachowicz-Rybka R., Obidowicz A. 2013. The development and genesis of a small thaw lake filling the Skaliska Basin during the Late Glacial and Holocene. Acta Palaeobotanica 53(1): 69-91.
Starkel L. 1991. The Vistula River Valley: a case study for Central Europe. W: L. Starkel, K.J. Gregory, J.B. Thornes (red.). Temperate Palaeohydrology. Wiley&Sons: 171-188.
Starkel L., Michczyńska D.J., Krąpiec M., Margielewski W., Nalepka D., Pazdur A. 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of Polish territory. Geochronometria 40(1): 1-21.
Szeroczyńska K., Sarmaja-Korjonen K. 2007. Atlas of subfossil Cladocera from central and northern Europe. Friends of Lower Vistula Society, Świecie.
Turkowska K. 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57.
Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G. 2004. A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland). Quaestiones Geographicae 23: 83-107.
Twardy J., Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Forysiak J., Milecka K., Okupny D., Rudna M., Stachowicz-Rybka R., Skoczylas-Śniaz S. 2024. Etapy rozwoju holoceńskiego koryta w dolinie Warty, stanowisko Koźmin--KN. Acta Geographica Lodziensia 116: 99--120.
Twardy J., Żurek S., Forysiak J. 2010. Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Wójcicki K.J. 2010. The valley-fill deposits of the Kłodnica River (southern Poland): environmental drivers of facies changes from the Late Vistulian trough the Holocene. Geochronometria 35: 49-66.
Wójcicki K.J., Marynowski L. 2012. The organic and mineral matter contents in deposits infilling floodplain basins: Holocene alluviation record from the Kłodnica and Osobłoga river valleys, southern Poland. Geomorphology 159–160: 15-29.
Zieliński T. 2014. Sedymentologia. Osady rzek i jezior. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Żurek S. 1990. Związek procesu zatorfienia z elementami środowiskami przyrodniczego wschodniej Polski. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria D, Monografie 220: 1-174.
Żurek S. 2010. Metody badań osadów bagiennych. Landform Analysis 12: 137-148.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
