Geochemical characteristics of Late Glacial and Holocene biogenic sediments in central Poland and implications for reconstructing the palaeoenvironment
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2023/113/3Słowa kluczowe:
geochemistry, mires, palaeolakes, palaeogeography, the postglacial period, statistical analysis, Polish LowlandsAbstrakt
The chemical composition of lake and mire sediments can be used as proxies of past changes in different accumulation environments. Here, I present these proxies that can be used to reconstruct the palaeoenvironment of the past 16,000 years for many mineral-biogenic series from central Poland and establish regional similarities and differences. Past geochemical studies of biogenic sediments from this region were usually carried out in the context of the genesis of: individual accumulation reservoirs, the development of the relief of river valleys and watersheds; they were also used in combination with other methods of palaeoecological research also reconstruct climatic changes in individual phases of the Late Glacial and Holocene. However, due to the complexity of matter circulation in the lithological and hypsometrical diverse transitional zone between the belts of the Polish Uplands and the Polish Lowlands, an analysis was made to determine the relationship between the conditions of biogenic sedimentation at individual sites using selected statistical analyses. In addition to its description of the geochemical variability of biogenic sediments, this analysis was supplemented by its reference to the spatial differentiation in the relationships between geochemical landscapes and the landforms of various orders. In turn, the method of lithogeochemical facies used for several profiles along the transect from the west to the east of the region made it possible to determine: the origin of water supplying the studied biogenic accumulation reservoirs, the range of individual zones of their supply and the conditions of inflow of allochthonous mineral matter.
Bibliografia
Adamek D.A., Mareczka P., Jucha W., Musielak S., Okupny D. 2021. Geochemical analyses of recent sediments from Lake Morzycko against selected physiographic parameters of the Słubia River catchment (Western Poland). Acta Geographica Lodziensia 111: 71-87.
Adumitroaei M.V., Iancu G.O., Rățoi B.G., Doru C.S., Sandu C.M. 2018. Spatial distribution and geochemistry of major and trace elements from Mohoș peatland, Harghita Mountains, Romania. The Holocene 28(12): 1936--1947.
Aleksander-Kwaterczak U., Kostka A. 2011. Lead in the environment of Lake Wigry (NE Po-land). Limnological Review 11(2): 59-68.
Andrzejewski L., Krzemień K., Zwoliński Z. 2018. Outline of natural and anthropogenic determinants for the evolution of valley and river channel systems in Poland. Landform Analysis 37: 17-51.
Antczak-Orlewska O., Okupny D., Pawłowski D., Kotrys B., Krąpiec M., Luoto T.P., Peyron O., Płóciennik M., Stachowicz-Rybka R., Wacnik A., Szmańda J.B., Szychowska-Krąpiec E., Kittel P. 2023. The environmental history of the oxbow in the Luciąża River valley – Study on the specific microclimate during Allerød and Younger Dryas in central Poland. Quaternary International 644/645: 178-195.
Apolinarska K., Woszczyk M., Obremska M. 2012. Late Weichselian and Holocene pa- laeoenvironmental changes in northern Poland based on the Lake Skrzynka record. Boreas 41: 292-307.
Bezkowska G. 1997. The geocomplex of closed depressions near Zduńska Wola. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 1: 89-107.
Białczak A., Forysiak J. 2012. Diversity of the infillings of Holocene oxbow lakes of the Warta River in Uniejów. Acta Geographica Lodziensia 100: 21-34.
Björck S., Walker M., Cwynar L., Johnsen S., Knudsen K.L., Lowe J., Wohlfarth B. and INTIMATE Members. 1998. An event stratigraphy for the last Termination in the North Atlantic region based on the Greenland ice-core record: a proposal by the INTIMATE group. Journal of Quaternary Science 13: 238-292.
Błaszkiewicz M. 2007. Geneza i ewolucja mis jeziornych na młodoglacjalnym obszarze Polski – wybrane problemy. Studia Limnologica et Telmatologica 1(1): 5-16.
Bojakowska I., Sokołowska G. 1997. Akumulacja pierwiastków śladowych w osadach jeziornych w zależności od strefy ich sedymentacji. Przegląd Geologiczny 45(5): 505-508.
Bojakowska I., Lech D. 2008. Variance of trace elements contents in peats occurred in Poland area. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Górnictwo 285: 1-10.
Bojakowska I., Tołkanowicz E. 2015. Variability of trace element concentrations in the deposits of the Otalżyno, Huczwa and Stoczek peat bogs. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 464: 5-16.
Borowiec J. 1990. Torfowiska Regionu Lubelskiego. PWN, Warszawa.
Borówka R.K. 1990. Late Vistulian and Holocene denudation magnitude in morainic plateaux: case studies in the zone of maximum extent of the last ice sheet. Quaternary Studies in Poland 9: 5-31.
Borówka R.K. 1992. The pattern and magnitude of denudation in intraplateau sedimentary basins during the Late Vistulian and Holocene. Seria Geografia 54. Wyd. UAM, Poznań.
Borówka R.K. 2007. Geochemiczne badania osadów jeziornych strefy umiarkowanej. Studia Limnologica et Telmatologica 1(1): 33-42.
Borówka R.K., Tomkowiak J. 2010. Skład chemiczny osadów z profilu torfowiska Żabieniec. In: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (eds) Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 163-172.
Borówka R.K., Forysiak J., Bieniek B., Kloss M., Obremska M., Pawłowski D., Kulikowski M., Witkowski A., Kierzek A., Żurek S. 2011. Zapis zmian warunków środowiskowych w dolinie dolnej Widawki na podstawie analizy utworów biogenicznych torfowiska Korzeń. In: J. Forysiak, M. Ziułkiewicz (eds) Torfowiska dorzecza Widawki. Wybrane problemy i przykłady. UŁ, Starostwo Powiatowe Bełchatów, Łódź-Bełchatów: 75-92.
Borówka R.K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J., Bieniek B. 2014a. Chemical composition of biogenic sediments from the fossil river valley Balin-Chropy (Wilczków peatland, Warsaw-Berlin Glacial Valley). Folia Quaternaria 82: 31-50.
Borówka R.K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J. 2014b. Chemical composition of biogenic sediments from the Ner River valley (Mianów peatland, Łask Elevation). Folia Quaternaria 82: 51-69.
Borówka R.K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J. 2015a. Chemical composition of biogenic sediments from the river valley Luciąża (Bęczkowice peatland in the Piotrków Plain). Folia Quaternaria 83: 5-23.
Borówka R.K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J. 2015b. Chemical composition of biogenic sediments from the Rawka river valley (Kopanicha patland, Łowicz-Błonie Plain). Folia Quaternaria 83: 25-44.
Borówka R.K., Sławińska J., Okupny D., Osóch P., Tomkowiak J. 2022. Mercury in the sediments of selected peatlands in Małopolska region. Acta Geographica Lodziensia 112: 61-76.
Boryczka J., Wicik B. 1983. Holocene cycles of climate in central Poland on the basis of statistical analysis of lake sediments. Przegląd Geofizyczny 28(3–4): 291-302.
Brisset E., Guiter F., Miramont C., Revel M., Anthony E.J., Delhon C., Arnaud F., Malet E., de Beaulieru J.L. 2015. Lateglacial/Holocene environment changes in the Mediterranean Alps inferred from lacustrine sediments. Quaternary Science Reviews 110: 49-71.
Burchard J., Maksymiuk Z. 1997. Springs of the Widawka drainage basin. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 2: 133-151.
Cieśla A., Stupnicka E. 1980. Wpływ osadnictwa na skład chemiczny osadów jeziornych. Archeologia Polski 24(1): 7-17.
Cook J.M., Gardner M.J., Griffiths A.H., Jessep M.A., Ravenscroft J.E., Yates R. 1997. The comparability of sample digestion techniques for the determination of metals in sediments. Marine Pollution Bulletin 34(8): 637--644.
Czarnowska K. 1996. Total content of heavy metals in parent rocks as reference background levels of soils. Soil Science Annual 47: 43-50.
Davis R.B., Anderson D.S. 1991. The eccentric bogs of Maine: a rare wetland type in the United States. Augusta: Maine State Planning Office, Critical Areas Program. Planning Report 93: 1-151.
Dembek W., Piórkowski H., Rycharski M. 2000. Mokradła na tle regionalizacji fizycznogeograficznej Polski. Biblioteczka Wiadomości IMUZ 97: 1-131.
Dietze E., Słowiński M., Zawiska I., Veh G., Brauer A. 2016. Multiple drivers of Holocene lake level changes at a lowland lake in north-eastern Germany. Boreas 45(4): 828-845.
Dobrowolski R., Ziułkiewicz M., Okupny D., Forysiak J., Bałaga K., Alexandrowicz W.P., Buczek A., Hałas S. 2017. Origin and Neoholocene evolution of spring-fed fens in Wardzyń, Łódź Upland, central Poland. Geological Quarterly 61(2): 413-434.
Domińczak P., Okupny D. 2010. Spatial variability of selected physicochemical properties of biogenic sediments in the Kopanicha peatland near Skierniewice. Prace Geograficzne IGiGP UJ 123: 99-110.
Dörfler W., Feeser I., Hildebrandt-Radke I., Rzodkiewicz M. 2023. Environment and settlement – A multiproxy record of holocene palaeoenvironmental developmant from Lake Wonieść, Greater Poland. Vegetation History and Archaeobotany 32: 187-204.
Drwal J. 1975. Zagadnienie bezodpływowości na obszarach młodoglacjalnych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego 3: 7-26.
Dylik J. 1948. Ukształtowanie powierzchni i podział na krainy podłódzkiego obszaru. Acta Geographica Universitatis Lodziensis 1: 1-46.
Dzieduszyńska D. 2017. Usefulness of a set of radiocarbon dates for the reconstruction of changes in the environment of the Vistulian decline in Central Poland. Acta Geographica Lodziensia 106: 117-127.
Dzieduszyńska D. 2019. Timing of environmental changes of the Weichselian decline (18.0–11.5 ka cal BP) using frequency distribution of 14C dates for the Łódź region, Central Poland. Quaternary international 501: 135-146.
Dzieduszyńska D., Forysiak J. 2013. Signals of environmental changes of the Late Vistulian (Weichselian late glacial) in biogenic sediments of the Łódź Region. Acta Geographica Lodziensia 101: 37-48.
Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Roman M. 2020. Vistulian periglacial and glacial environments in central Poland: an overview. Geological Quarterly 64(1): 54-73.
Enters D., Kirilova E., Lotter A.F., Lucke A., Parplies J., Jahns, S., Kuhn G., Zolitschka B. 2010. Climate change and human impact at Sacrower See 9NE Germany) during the past 13,000 years: a geochemical record. Journal of Palaeolimnology 43: 719-737.
Ewing H.A., Nater E.A. 2003. Use of scanning electron microscopy to investigate records of soil weathering preserved in lake sediment. The Holocene 13(1): 51-60.
Falkowska E. 2009. Glacial morphogenesis of uplands of the Warta Glaciation in Poland as a control on heavy metal distribution in deposits. Geological Quarterly 53(3): 293-304.
Forysiak J. 2012. Record of changes in the natural environmental of the Late Weichselian and Holocene preserved in the sediments of peatlands of the Lódź Region. Acta Geographica Lodziensia 90: 1-116.
Forysiak J. 2013. Limnic past of petalands in the Lodź Region. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 12: 3-15.
Forysiak J., Twardy J. 2010. Budowa geologiczna i paleogeografia torfowiska Żabieniec i jego otoczenia. In: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (eds) Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 17-42.
Forysiak J., Twardy J. 2012. Development of human-induced geomorphological processes in the vicinity of peatlands of Central Poland. In: J. Forysiak, L. Kucharski, M. Ziułkiewicz (eds) Peatlands in semi-natural landscape – their transformation and the possibility of protection. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 85-99.
Forysiak J., Okupny D., Fortuniak A., Żurek S. 2011. Charakterystyka geologiczna i geomorfologiczna rejonu Wawrzkowizna-Rząsawa oraz przykłady zabagnień w starorzeczach doliny Rakówki. In: J. Forysiak, M. Ziułkiewicz (eds) Torfowiska dorzecza Widawki. Wybrane problemy i przykłady. UŁ, Starostwo Powiatowe Bełchatów, Łódź-Bełchatów: 35-41.
Forysiak J., Borówka R.K., Kloss M., Obremska M., Okupny D., Żurek S. 2012a. Geological and geomorphological features of the Rąbień peatland and preliminary results of investigations of biogenic sediments. Acta Geographica Lodziensia 100: 65-76.
Forysiak J., Kloss M., Żurek S. 2012b. Preliminary geological and palaeobotanical description of the Wilczków mire. Studia Limnologica et Telmatologica 6(2): 95-101.
Forysiak J., Majecka A., Marks L., Tołoczko-Pasek A., Okupny D. 2017. Lithological features of the infillings of selected closed depressions in the Łódź Upland. Acta Geographica Lodziensia 106: 195-210.
Forysiak J., Okupny D., Obremska M., Antczak-Orlewska O., Płóciennik M., Pawłowski D., Baradyn D., Kotrys B., Luoto T.P., Nevalainen L., Borówka R.K. 2023. Changes in habitat conditions in a Late Glacial fluviogenic lake in response to climatic fluctuations (Warta River valley, central Poland). Geological Quarterly 67: 1. doi:10.7306/gp.1672
Geoprtal (Polish Spatial Information Infrastructure). 2023. Online: https://geoportal.gov.pl (accessed 01.03.2023)
Gałka M., Lewandowska A., Niedzielski P., Sim T.G., Swindles G.T., Szczurek G. 2020. Late Glacial and early Holocene development of an oxbow lake in Central Europe (Poland) based on plant macrofossil and geochemical data. The Holocene 30(1): 178-180.
Gałuszka A. 2007. A review of geochemical background concepts and an example using data from Poland. Environmental Geology 52: 861-870.
Gawlik H. 1969. Wydmy w Kotlinie Szczercowskiej. In: R. Galon (ed) Procesy i formy wydmowe w Polsce. Prace Geograficzne, Instytut Geografii Polskiej Akademii Nauk 75: 249-287.
Gilewska S. 1986. The geomorphological subdivision of Poland. Przegląd Geograficzny 58(1–2): 15-40.
Goździk J. 1991. Sedimentological record of aeolian processes from the upper Plenivistulian at the turn of Pleni- and Late Vistulian in Central Poland. Zeitschrift für Geomorphologie, Supplementband 9: 51-60.
Goździk J. 1995. Vistulian sediments in the Bełchatów opencast mine, Central Poland. Quaternary Studies in Poland 13: 13-26.
Goździk J., Konecka-Betley K. 1992. Late-Vistulian carbonateous formations in outflow-closed depressions of the Bełchatów brown coal strip mine. Part II. Chemical and mineral composition. Soil Science Annual 43(4–3): 113-124.
Grobelny R., Mikulski T. 1981. Chemia analityczna dla geologów. Cz. I. Analiza jakościowa. Wyd. UW, Wrocław: 1-188.
Hildebrandt-Radke I., Spychalski W., Lutyńska M. 2011. Regionalne wymowa procesów antropogenizacji regionu środkowej Obry na podstawie badań osadów jeziora Wonieść. Landform Analysis 16: 92-97.
Hinderer M. 2001. Late Quaternary denudation of the Alps, valley and lake fillings and modern river loads. Geodinamica Acta 14: 231-263.
Hirsch F., Schneider A., Nicolay A., Błaszkiewicz M., Kordowski J., Noryśkiewicz A.M., Tyszkowski S., Raab A., Raab T. 2015. Late Quaternary landscape development at the margin of the Pomeranian phase (MIS 2) near Lake Wygonin (Northern Poland). Catena 124: 28-44.
Jokiel P. 2016. Seasonality to river outflow in Central Poland and its variability over a multiannual period revealed by mass diagram curves and half outflow terms. Przegląd Geograficzny 88(1): 53-74.
Jokiel P., Stanisławczyk B. 2012. The maximum and minimum annual runoffs in river basins of the Oder and the Vistula in the multiannual period. Czasopismo Geograficzne 83(3): 133-143.
Jokiel P., Tomalski P. 2015. Hydrological seasons in the rivers of central Poland. Przegląd Geograficzny 87(1): 71-93.
Jokiel P., Bartnik A. 2020. Ner. Monografia hydrologiczna niekochanej rzeki. Wyd. Naukowe UŁ, Łódź.
Juśkiewicz W., Gierszewski P. 2022. Toxic metal pollution of aquatic ecosystems of European Union nature protection areas in a region of intensive agriculture (Lake Gopło, Poland). Aquatic Sciences 84: 52.
Kaczmarska I. 1973. Late-Glacial diatom flora at Knapówka near Włoszczowa (South Poland). Acta Palaeobotanica 14(3): 179-193.
Kalińska-Nartiša E., Gałka M. 2018. Sand in Early Holocene lake sediments – a microscopic study from Lake Jaczno, northeastern Poland. Estonian Journal of Earth Sciences 67(2): 122-132.
Kalisz B., Łachacz A. 2008. Morphology and classification of mude soils in Omulew and Rozoga River valleys in Kurpie Plain. Soil Science Annual 59(3/4): 89-96.
Kanbar H.J., Le T.T., Olajos F., Englund G., Holmboe M. 2021. Tracking mineral and geochemical characteristics of Holocene lake sediments: the case of Hotagen, west-central Sweden. Journal of Soils and Sediments 21: 3150-3168.
Karasiewicz T.M. 2019. The kettle-hole mire as archives of postglacial changes in biogenic sedimentation (Tuchola Forest, north-central Poland). Catena 176: 26-44.
Kittel P., Sikora J., Antczak O., Brooks S.J., Elias S., Krąpiec M., Luoto T.P., Borówka R.K., Okupny D., Pawłowski D., Płóciennik M., Rzodkiewicz M., Stachowicz-Rybka R., Wacnik A. 2018. The palaeoecological development of the Late Medieval moat – multiproxy research at Rozprza, Central Poland. Quaternary International 482: 131- -156.
Kittel P., Mazurkevich A., Alexandrovskiy A., Dolbunova E., Krupski M., Szmańda J., Stachowicz-Rybka R., Cywa K., Mroczkowska A., Okupny D. 2020. Lacustrine, fluvial and slope deposits in the wetland shore area in Sertaya, Western Russia. Acta Geographica Lodziensia 110: 103-124.
Klatkowa H. 1964. Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 19: 1-142.
Klatkowa H. 1997. Closed depressions in Central Poland and a significance of their fillings to the palaeogeographical interpretation. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 1: 23-45.
Kłapyta P., Zasadni J., Pociask-Karteczka J., Gajda A., Franczak P. 2016. Late Glacial and Holocene paleoenvironmental records in the Tatra Mountains, East-Central Europe, based on lake, peat bog and colluvial sedimentary data: A summary review. Quaternary International 415: 126-144.
Kondracki J. 1991. Typologia i regionalizacja środowiska przyrodniczego Polski. In: L. Starkel (ed) Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa: 561-572.
Konecka-Betley K., Czępińska-Kamińska D. 1979. Typology of soils developed from shallow silty formations of the Skierniewicka Upland. Soil Science Annual 30(2): 95-110.
Konecka-Betley K., Czępińska-Kamińska D., Nalepka-Paperz D., Wasylikowa K. 1996. Changes of natural environment in late Pleistocene and Holocene at the Kampinoski National Park – case study of the Wilków (Polesie Stare) peat-bog. Soil Science Annual 47: 103-112.
Kordowski J., Gamrat W., Gierszewski P., Kubiak-Wójcicka K., Szmańda J.B., Tyszkowski S., Solarczyk A. 2014. Record of fluvial and biogenic sedimentation processes in sediments of the Lower Vistula Valey floor. Landform Analysis 25: 77-93.
Krajewski K. 1977. Poziomy terasowe w pradolinie warszawsko-berlińskiej między Wartą a Wzgórzami Domaniewickimi. Acta Universitatis Lodziensis. Seria II: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze 5: 99-108.
Krąpiec M., Barniak J., Goslar T., Korzeń K., Kittel P., Michczyński P., Rybka R., Okupny D., Szychowska-Krąpiec E. 2020a. Allerød subfossil trees from Kwiatków site (central Poland). Dendrochronology and multiproxy analysis of peat deposits. In: A. Sobczyk, U. Ratajczak-Skrzatek, M. Kasprzak, A. Kotowski, A. Marciszak, K. Stefaniak (eds) 2020. Materiały konferencyjne INQUA SEQS „Quaternary Stratigraphy – palaeoenvironment, sediments, palaeofauna and human migrations across Central Europe”. University of Wrocław, Polish Geological Society: 66.
Krąpiec M., Szychowska-Krąpiec E., Barniak J., Goslar T., Kittel P., Michczyńska D.J., Michczyński A., Piotrowska N., Rakowski A., Wiktorowski D. 2020b. A Tree-Ring chronology from Allerod-YD transition from Koźmin (Central Poland). Geochronometria 47(1): 101-111.
Kruk M. 1987. The influence of the mire proportion in a drainageless catchment area on the trophic status of mire waters. Ekologia Polska 35(3–4): 679-698.
Kruk M. 1991. The significance of peatlands in cycling of mineral elements in landscape. Wiadomości Ekologiczne 37(2): 79-96.
Krzemiński T. 1989. The relationships of central Polish valley form to water cycle in small drainage basins. Acta Geographica Lodziensia 59: 95-119.
Kwiatkowski A. 1971. Inorganic components of peat. Biuletyn Informacyjny Torf 4: 31-43.
Lamentowicz M., Balwierz Z., Forysiak J., Płóciennik M., Kittel P., Kloss M., Twardy J., Żurek S., Pawlyta J. 2009. Multiproxy study of antropogenic and climatic changes in the last two from a small mire in central Poland. Hydrobiologia 631: 213-230.
Latałowa M. 2004. Late Glacial. In: M. Ralska-Jasiewiczowa, M. Latałowa, K. Wasylikowa, K. Tobolski, E. Madeyska, H.E. Wright Jr., C. Turner (eds) Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland on isopollen maps. Wyd. Instytutu Botaniki im. W. Szafera, PAN, Kraków: 385-391.
Lenz M., Savalieva L., Frolova L., Cherezova A., Moros M., Baumer M.M., Gromig R., Kostromina N., Nigmatullin N., Kolka V., Wagner B., Federov G., Melles M. 2021. Lateglacial and Holocene environmental history of the central Kola region, northwestern Russia revealed by a sediment succession from Lake Imandra. Boreas 50: 76-100.
Lipka K., Stabryła J., Zając E. 2008. Peat cover and water resources of peat deposits in the upper Warta basin. Infrastructure and Ecology of Rural Areas 5: 63-70.
Lis J., Pasieczna A. 2001. Geochemical background and anomalies in the earth’s surface environments in Poland. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Górnictwo 248: 123-128.
Maciak F., Liwski S. 1996. Ćwiczenia z torfoznawstwa. Wyd. SGGW-AR. Warszawa.
Majecka A., Forysiak J., Okupny D., Petera-Zganiacz J. 2014. Osady kopalnego starorzecza Warty z późnego vistulianu w odkrywce Koźmin-Głowy. In: K. Pochocka-Szwarc (ed) Dynamika lądolodów plejstoceńskich na obszarze Sokólszczyzny i Równiny Augustowskiej. XXI Konferencja "Stratygrafia plejstocenu Polski", Augustów, 1-5.09.2014 r. Materiały. Wyd. PIG-PIB, Warszawa.
Majecka A., Balwierz Z., Forysiak J., Twardy J. 2018. Eemian and Vistulian (Weichselian) development of the meltout depression on the watershed between the Mroga and Mrożyca Rivers (Central Poland) based on lithological and pollen analysis. Quaternary International 467: 79-95.
Maksymiuk Z. 1970. Formy alimentacji rzek i ich rola w bilansie wodnym na przykładzie dorzecza Widawki. Acta Geographica Lodziensia 42: 1-119.
Maksymiuk Z. 1980. Formy alimentacji rzek i ich rola w bilansie wodnym na przykładzie dorzecza Widawki. Acta Geographica Lodziensia 42: 1-119.
Manikowska B. 1995. Aeolian differentiation in the area of Poland during the period 20-8 BP. Biuletyn Peryglacjalny 34: 125-164.
Manikowska B. 1999. Fossil soils and pedogenetic periods in the evolution of central Poland environment after the Wartian Glaciation. Acta Geographica Lodziensia 76: 41-100.
Markowski S. 1980. Struktura i właściwości podtorfowych osadów jeziornych rozpowszechnionych na Pomorzu Zachodnim jako podstawa ich rozpoznawania i klasyfikacji. In: Kreda jeziorna i gytie (vol. 2.). Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Gorzów-Zielona Góra: 44-55.
Marszelewski W. 2005. Changes of the abiotic conditions in the lakes on north-east Poland. Wyd. Naukowe UMK, Toruń.
Mendyk Ł., Markiewicz M., Bednarek R., Świtoniak M., Gamrat W.W., Krześlak I., Sykuła M., Gersztyn L., Kupniewska A. 2016. Environmental changes of shallow kettle lake catchment in a young glacjal landscape (Sumowskie Lake catchment), North-Central Poland. Quaternary International 418: 116- -131.
Migoń P., Kasprzak M. 2014. Wetlands on the elevated plateau of the Stołowe Mountains in the light of surface parametrization using Topographic Wetness Index. Studia Limnologica et Telmatologica 8(1): 57-68.
Mirosław-Grabowska J., Obremska M., Zawisza E., Radzikowska M., Stańczak J. 2020. Towards dystrophic lake: The history of Smolak Lake (northern Poland) on the basis of geochemical and biological data. Catena 187: 104262.
Moniewski P. 2004. Źródła okolic Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 87.
Moszczyńska J. 1986. Hydrologia dorzecza Wolbórki. Acta Geographica Lodziensia 46.
Müller D., Yjallingii R., Płóciennik M., Luoto T.P., Kotrys B., Plessen B., Ramisch A., Schwab M.J., Błaszkiewicz M., Słowiński M., Brauer A. 2021. New insights into lake response to rapid climate change: the Younger Dryas in Lake Gościąż, central Poland. Boreas 50: 535-555.
Myślińska E. 1999. Physical properties of peats and evaluation of methods of their determination. Przegląd Geologiczny 47: 676-682.
Myślińska E. 2003. Classification of organic soils for engineering geology. Geological Quarterly 47(1): 39-42.
Okruszko H. 1969. Development of muds and mud soils. Soils Science Annual 20(1): 25-49.
Okruszko H. 1977. Kinds of hydrogenic soil-forming sites as well as soil formations and soils developed from them. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 186: 15-35.
Okruszko H. 1983. Zróżnicowanie warunków hydrologicznych mokradeł w aspekcie ich melioracji. Wiadomości IMUZ 15(1): 13-31.
Okruszko H., Duch J. 1957. Charakterystyka gleb murszowo-torfowych Zakładu Naukowo-Badawczego Topola-Błonie. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 10: 151-165.
Okupny D. 2009. The features and origin of peatlands in the southern part of the Koło Basin (Kotlina Kolska) with geomorphological conditions as background. In: R. Machowski, M.A. Rzętała (eds) Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko 10: 71-85.
Okupny D., Jucha W. 2020. Significance of geological and geomorphological conditions for development and the contemporary state of peatlands in the Nida Basin. Przegląd Geologiczny 68(2): 135-144.
Okupny D., Pawłowski D. 2021. Elemental composition of biogenic sediments reveals palaeoclimatic changes during the Late Weichselian in a Central European river valley: A statistical approach. Catena 200: 105188.
Okupny D., Fortuniak A., Tomkowiak J. 2013. Denudation features of the Late Vistulian (Weischelian Late Glacial) preserved in the geochemical analysis of the biogenic depostis of the Łódź Region. Acta Geographica Lodziensia 101: 89-99.
Okupny D., Borówka R.K., Fortuniak A., Tomkowiak J. 2014a. Chemical composition of organic sediments from the site Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia 102: 71-86.
Okupny D., Żurek S., Forysiak J. 2014b. Spatial pattern of mire distribution of the Lodz region. Studia Limnologica et Telmatologica 8(2): 81-91.
Okupny D., Borówka R.K., Cedro B., Sławińska J., Tomkowiak J., Michczyński A., Kozłowska D., Kowalski K., Siedlik K. 2020. Geochemistry of a sedimentary section at the Wąwelnica archaeological site, Szczecin Hills (Western Pomerania). Acta Geographica Lodziensia 110: 169-186.
Okupny D., Borówka R.K., Forysiak J., Twardy J., Kloss M., Żurek S. 2021. The relationship between the catchment composition and lithology of Late Glacial and Holocene biogenic deposits of the Żabieniec mire (Central Poland). Geological Quarterly 65: 11.
Oonk S., Slomp C.P., Huisman D.J. 2009. Geochemistry as an aid in archaeological prospection and site interpretation: current issues and research directions. Archaeological Prospection 16: 35-51.
Oświt J., Żurek S., Liwski S. 1980. Soil conditions in the Ślina River valley against the background of water conditions. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 234: 159-194.
Owsianny P.M., Nowaczyk B., Sobczyński T. 2011. Stratygraficzne zróżnicowanie wybranych cech geochemicznych osadów równin akumulacji biogenicznej przylegających do jezior Kuźniczek, Kuźnik Mały i Kuźnik Duży w Rezerwacie Przyrody Kuźnik. Landform Analysis 16: 139-147.
Parker A.J., Milan D.J., McEwen L.J. 2022. Correlating floodplain geochemical profiles with archival historical mining records to establish depositional chronologies of river sediment. Catena 218: 106532.
Pasieczna A. 2012. Atlas geochemiczny Polski w skali 1: 2500000. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
Pawłowski D. 2017. The usefulness of subfossil Cladocera remains in Younger Dryas climatic reconstruction in central Poland. Acta Geologica Polonica 67(4): 567-584.
Pawłowski D., Okupny D., Włodarski W., Zieliński T. 2014. Spatial variability of selected physicochemical parameters within peat deposits in small valley mire: a geostatistical approach. Geologos 20(4): 269-288.
Pawłowski D., Kowalewski G., Milecka K., Płóciennik M., Woszczyk M., Zieliński M., Okupny D., Włodarski W., Forysiak J. 2015a. A reconstruction of the palaeohydrological conditions of a flood-plain: a multi-proxy study from the Grabia River valley mire, central Poland. Boreas 44(3): 543-562.
Pawłowski D., Milecka K., Kittel P., Woszczyk M., Spychalski W. 2015b. Palaeoecological record of natural changes and human impact in a small river valley in Central Poland. Quaternary International 370: 12-28.
Pawłowski D., Borówka R.K., Kowalewski G.A., Luoto T.P., Milecka K., Nevalainen L., Okupny D., Tomkowiak J., Zieliński T. 2016a. Late Weichselian and Holocene record of the paleoenvironmental changes in a small river valley in Central Poland. Quaternary Science Reviews 135: 24-40.
Pawłowski D., Borówka R.K., Kowalewski G., Luoto T.P., Milecka K., Nevalainen L., Okupny D., Płóciennik M., Woszczyk M., Zieliński T., Tomkowiak J. 2016b. The response of flood-plain ecosystems to the Late Glacial and Early Holocene hydrological changes: a case study from a small Central European river valley. Catena 147: 411-428.
Perelman A.I. 1971. Geochemia krajobrazu. PWN, Warszawa.
Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D. 2007. Palaeogeographical significance of subfossil tree trunks in the Late Vistulian sediments. Acta Geographica Lodziensia 93: 57-66.
Petera-Zganiacz J., Andrzejak K. 2014. Determinations of spread and proporties of the organic series containing remains of the Younger Dryas forest. Acta Geographica Lodziensia 102: 39-51.
Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D.A., Milecka K., Okupny D., Słowiński M., Michczyńska D.J., Forysiak J., Twardy J. 2022. Climate and abiotic landscape controls of Younger Dryas environmental variability based on a terrestrial archive (the Żabieniec mire, Central Poland). Catena 219: 106611.
Petera-Zganiacz J., Milecka K., Płóciennik M., Dzieduszyńska D., Forysiak J., Twardy J., Michczyńska D.J., Słowiński M., Okupny D. 2023. Aspekty paleogeografii schyłku vistulianu w stanowisku Wolskie Bagno. In: M. Kramkowski, M. Okoniewska, Kaczmarek H. (eds) Książka abstraktów XIII Sesji Paleolimnologicznej, 23-24.03.2023r. Bydgoszcz: 17-18.
Pietrucień C. 1988. Analiza rozmieszczenia obszarów podmokłych w Polsce na tle występowania torfowisk, łąk i pastwisk. In: Z. Churski (ed) Naturalne i antropogeniczne przemiany jezior i mokradeł w Polsce. Rozprawy UMK, Toruń: 205-220.
Pleskot K., Tjallingii R., Makohonienko M., Nowaczyk B., Szczuciński W. 2018. Holocene palaeohydrolopgical reconstruction of Lake Strzeszyńskie (western Poland) and its implications for the European climatic transition zone. Journal of Palaeolimnolgy 59: 443-459.
Płóciennik M., Kruk A., Forysiak J., Pawłowski D., Mianowicz K., Elias S., Borówka R.K., Kloss M., Obremska M., Coope R., Krąpiec M., Kittel P. 2015. Fen ecosystem response to water-level fluctuations during the early and middle Holocene in central Europe: a case study from Wilczków, Poland. Boreas 44(4): 721-740.
Płóciennik M., Kittel P., Borówka R.K., Cywa K., Okupny D., Obremska M., Pawłowski D., Stachowicz-Rybka R., Szperna R., Witkowski A. 2016. Palaeoecological and palaeohydrological patterns of the Kolonia Bechcice subfossil oxbow in the mid-Ner River valley. Acta Geographica Lodziensia 105: 107-124.
Płóciennik M., Jakiel A., Forysiak J., Kittel P., Płaza D.K., Okupny D., Pawłowski D., Obremska M., Brooks S.J., Kotrys B., Luoto T.P. 2021. Multi-proxy inferred hydroclimatic conditions at Bęczkowice (Central Poland); the influence of fluvial processes and human activity in the Stone Age. Acta Geographica Lodziensia 111: 135-157.
Płóciennik M., Mroczkowska A., Pawłowski D., Wieckowska-Lüth M., Kurzawska A., Rzodkiewicz M., Okupny D., Szmańda J., Mazur-kevich A., Dolbunova E., Luoto T.P., Kotrys B., Nazarova L., Syrykh L., Krąpiec M., Kittel P. 2022. Summer temperature drives the lake ecosystem during the Late Weichselian and Holocene in Eastern Europe: A case study from East European Plain. Cate-na 214: 106206.
Pinta M. 1977. Absorpcyjna spektrometria atomowa. Zastosowanie w analizie chemicznej. PWN, Warszawa.
Płaza D.K., Forysiak J., Borówka R.K., Okupny D., Marosik P., Obremska M., Michczyńska D.J. 2013/2015. Settlement activity of mesolithic groups on the area of dunes at Aleksandrów and its record in the sediment of the nearby mire at Rąbień. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 46: 229-250.
Podstawczyńska A. 2010. Temperatura powietrza i opady atmosferyczne w regionie łódzkim w ostatnim stuleciu. In: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (eds) Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 63-73.
Ramisch A., Tjallingii R., Hartmann K., Diekmann B., Brauer A. 2018. Echo of the Younger Dryas in Holocene Lake Sediments on the Tibetan Plateau. Geophysical Research Letters 45(20): 11154-11163.
Rdzany Z. 2009. Rekonstrukcja przebiegu zlodowacenia warty w regionie łódzkim. Rozprawy habilitacyjne Uniwersytetu Łódzkiego. Wyd. Naukowe UŁ, Łódź.
Rdzany Z., Kasprzak M., Okupny D., Szmidt A. 2021. Współczesne przemiany rzeźby strefy staroglacjalnej Niżu Polskiego. In: A. Kostrzewski, K. Krzemień, P. Migoń, L. Starkel, M. Winowski (eds) Współczesne przemiany rzeźby Polski. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 415-482.
Roman M. 2016. Eemian lakeland: remarks on origin and decline of the post-glacial lakes in Central Poland. Acta Geographica Lodziensia 105: 11-25.
Rudna M., Wojewódka-Przybył M., Forysiak J., Milecka K., Okupny D. 2023. Cladocera responses to the climate-forced abrupt environmental changes to the Late Glacial/Holocene transition. Water 15(2): 348.
Rychalski M., Piórkowski H. 2001. The influence of geology and relief on wetland differentiation in selected mesoregions of an old-glacial morphological zone. Water–Environment–Rural Areas 1(3): 23-36.
Rydelek P. 2013. Origin and composition of mineral constituents of fen peats from Eastern Poland. Journal of Plant Nutrition 36(6): 911- -928.
Rzepecki P. 1983. Klasyfikacja i główne typy litologiczne osadów jeziornych. Zeszyty Naukowe AGH. Seria: Geologia 9(1): 73-94.
Sobczyński T., Siepak J. 1998. Specjacja metali ciężkich w osadach dennych jezior. In: J. Siepak (ed) Analiza specjacyjna metali w próbkach wód i osadów dennych. Wyd. Naukowe UAM, Poznań: 67-78.
Sobkowiak-Tabaka I., Milecka K., Kubiak-Martens L., Pawłowski D., Kurzawska A., Janczak-Kostecka B., Kostecki R., Hildebrandt-Radke I., Apolinarska K., Goslar T. 2022. The persistent place at Lubrza: a small paradise for hunter-gatherers? Multi-disciplinary studies of Late Palaeolithic environment and human activity in the Łagów lake district (Western Poland). Vegetation History and Archaeobotany 31: 447-465.
Sojka M., Jaskuła J., Barabach J., Ptak M., Zhu S. 2022. Heavy metals in lake surface sediments in protected areas in Poland: concentrations, pollution, ecological risk, sources and spatial distribution. Scientific Reports 12: 15006.
Sołowiej D., 1976. Hydrotopic changeability of area taken as criterion for elimination of geochemic landscapes, on the example of the surroundings of the Czeszewo Lake (Mogilno Lake District). Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A: Geografia Fizyczna 29: 125-138.
Sołowiej D. 1986. The structure of elementary landscapes at test sites in the Odolanów basin and the adjacent area. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A: Geografia Fizyczna 36: 165-200.
Sołowiej D. 1987. Aims and methods of classification of pedohydrotopes as basic fields for the evaluation of natural environment for agricultural purposes. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A: Geografia Fizyczna 37: 129-141.
Sołowiej D., Stryjakiewicz T. 1987. Analysis of principal components of lithogeochemcial parameters for the Odolanów Basin. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A: Geografia Fizyczna 37: 143-161.
Starkel L. 1997. The evolution of fluvial systems in the Upper Vistulian and Holocene in the territory of Poland. Landform Analysis 1: 7-18.
Stępień E., Forysiak J. 2017. Importance of geomorphological features for origin and the contemporary situation of selected peatlands in the middle Widawka river valley. Landform Analysis 34: 51-61.
Szwarczewski P., Smolska E. 2013. Geochemical features of slope and fluvial sediments from NW Mazovia. Prace i Studia Geograficzne UW 51: 105-123.
Tobolski K. 2004. Geological criteria in the studies of biogenic accumulation basins. Regionalny Monitoring Środowiska Przyrodniczego 5: 119-126.
Tomczyk A., Bednorz E. 2022. Atlas klimatu Polski (1991–2020). Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Turkowska K. 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57.
Turkowska K. 1997. The state of knowledge of valley evolution in non-glaciated regions of the Polish plain during the transition period from Pleistocene to Holocene. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 1: 67-87.
Turkowska K. 2006. Geomorofologia regionu łódzkiego. Wyd. Naukowe UŁ, Łódź.
Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G. 2000. Morfogeneza powierzchni Kotliny Kolskiej w okolicach Koźmina. Acta Geographica Lodziensia 78: 98-134.
Twardy J. 2013/2015. Response of abiotic components of the environment of central Poland to human impact and climatic changes in the Middle Ages. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 46: 311-333.
Twardy J., Forysiak J., Kittel P. 2014. Evolution of vegetation, relief and geology in Central Poland under anthroporessure. In: E. Kobojek, T. Marszał (eds) Origin of relief of Central Poland and its anthropogenic transformation in Łódź University geographical research. Wyd. Naukowe UŁ, Łódź: 57-94.
Wachecka-Kotkowska L. 2004. Changes of the environment of the lower Luciąża river valley in Holocene. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 6: 47-70.
Wachecka-Kotkowska L. 2013. Geological structure of the glacimarginal forms of the Przedbórz Highland, selected samples. Biuletyn Państwowego Instytut Geologicznego 454: 103-120.
Walanus A. 2000. Statistical significance of inferences from quantitative analysis as applied to Upper Quaternary. Geologia, Kwartalnik AGH 26(4): 1-59.
Wasylikowa K. 1964. Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biuletyn Peryglacjalny 13: 261-417.
Wibig J., Radziun W. 2019. Precipitation in the Łódź Voivodeship in the period 1961–2015. Acta Geographica Lodziensia 109: 29-47.
Wicik B. 1972. Pasowość zjawisk hipergenicznych na obszarach Wysoczyzny Rawskiej i Równiny Błońskiej. Prace i Studia Geograficzne UW 10.
Wicik B. 1984. The Tatra lake deposits and their accumulation stages. Prace i Studia Geograficzne UW 5: 55-69.
Wicik B. 1992a. The structure and functioning of landscape-geochemical systems of Central Masovia. Prace i Studia Geograficzne UW 13: 91-102.
Wicik B. 1992b. The geochemical-landscape outline of central Masovia to the west of Warsaw. Prace i Studia Geograficzne UW 14: 57--66.
Wicik B. 1997. Chemical characteristics of Kampinoski National Park. Prace i Studia Geograficzne UW 21: 215-232.
Wicik B., Więckowski K. 1991. Sediments of the „Na Jazach” Lakes in the Płock valley – conditions of their accumulation and their role in reconstruction and forecasting of transformations of the natural environment. Przegląd Geograficzny 43(1/2): 57-76.
Wojciechowski A. 1990. Lithofacies analysis of Lake Gardno deposits. Wyd. Nauk. UAM, Seria Geografia 49: 1-120.
Woszczyk M. 2011. Paleolimnologiczna interpretacja krzemionki biogenicznej – dyskusja na przykładzie wybranych jezior Niżu Polskiego. Badania Fizjograficzne. Seria A: Geografia Fizyczna 62: 165-179.
Woszczyk M., Spychalski W. 2013. Fractionation of metals in the Sa1/2 sediment core from Lake Sarbsko (northern Poland) and its palaeolimnological implications. Chemical Speciation & Bioavailability 25(4): 235-246.
Woszczyk M., Cieśliński R., Spychalski W. 2009. Geochemistry of surface sediments of a coastal Lake Sarbsko (northern Poland). Studia Quaternaria 26: 41-53.
Wójcicki K.J. 2010. The valley-fill deposits of the Kłodnica river (southern Poland): environmental drivers of facies changes from the Late Vistulian through the Holocene. Geochronometria 35: 49-66.
Zander P.D., Żarczyński M., Vogel H., Tylmann W., Wacnik A., Sanchini A., Grosjean M. 2021. A high-resolution record of Holocene primary productivity and water-column mixing from the varved sediments of Lake Żabińskie, Poland. Science of the Total Environment 755: 143713.
Zawiska I., Apolinarska K., Woszczyk M. 2019. Holocene climate vs. catchment forcing on a shallow eutrophic lake in eastern Poland. Boreas 48: 166-178.
Zgłobicki W. 2010. Geochemical and radiochemical methods in studies on hillslope processes dynamics. Prace i Studia Geograficzne UW 45: 105-124.
Zgłobicki W., Ryżak M., Bieganowski A. 2011. Changes in textural and geo-chemical features of alluvia in the western part of the Lublin Upland over the past 1000 years. Quaestiones Geographicae 30(1): 123-132.
Ziułkiewicz M., Okupny D., Forysiak J., Fortuniak A. 2012. Conditions of functioning of springfed bogs in the southern part of the Łódź Hills. Czasopismo Geograficzne 83(3): 175-196.
Żurek S. 1981. Charakterystyka złóż surowców mineralnych – torfy. In: L. Wielgomas (ed) Surowce mineralne województwa częstochowskiego. Wyd. Geologiczne, Warszawa: 135-154.
Żurek S. 1986. Accumulation rate of peats and gyttjas in the profile of peatlands and lakes of Poland (as a based on the radiocarbon dating). Przegląd Geograficzny 58(3): 459-477.
Żurek S. 1987. The peat deposits of Poland against the peat zones of Europe. Dokumentacja Geograficzna Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 4: 1-84.
Żurek S. 1990. Interrelation between the peat-forming process and the elements of natural environment eastern Poland. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria: D – Monografie 220: 1-173.
Żurek S. 1993. Palaeohydrological changes in the wetlands. Przegląd Geograficzny 64(1–2): 75-95.
Żurek S. 1999. Geosystemy bagienne strefy przybałtyckiej. In: R.K. Borówka, Z. Młynarczyk, A. Wojciechowski (eds) Ewolucja geosystemów nadmorskich południowego Bałtyku. Bogucki Wyd. Naukowe. Poznań-Szczecin: 187-198.
Żurek S. 2001. The peatlands of the Sandomierz Basin. Water–Environment–Rural Areas 1(1): 67-81.
Żurek S., Okupny D. 2015. Peatlands of the Łódź region. Studia Limnologica et Telmatologica 9(2): 59-69.
