Krytyczny autostereotyp Polaków w memach o nosaczu sundajskim
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.1/6Słowa kluczowe:
Janusz Nosacz Typowy Polak, charakter narodowy, autostereotyp, Polacy, memy, teoria postkolonialna, postkolonialna tożsamośćAbstrakt
Tematem artykułu jest autostereotyp Polaków zawarty w serii memów z nosaczem sundajskim (Janusz Nosacz Typowy Polak). Autor przedstawia krótko katalogi cech składających się na opisy „charakteru narodowego” i autostereotypów Polaków, powstałe w przeszłości, od XVI wieku do pierwszych dekad XXI wieku, po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Następnie autor przedstawia funkcje memów, w tym krytykę społeczną. Główna część artykułu jest poświęcona szczegółowej analizie próbki 354 memów z Januszem Nosaczem Typowym Polakiem: jego wartościom, zwyczajom, aktywnościom, przyjmowanym rolom społecznym, pracy, stylowi życia (w tym zachowaniom konsumenckim). Analizowany autostereotyp Polaków zawarty w memach z nosaczem sundajskim opisany został w kategoriach teorii postkolonialnej jako przypadek postkolonialnej tożsamości wywiedzionej z historycznych opisów „charakteru narodowego”, ale skoncentrowanej na cechach negatywnych, z praktycznie nieobecnymi cechami pozytywnymi, uważanymi wcześniej za prototypowe. To ogranicza krytyczny potencjał tego autostereotypu i jego wpływ na samoświadomość Polaków, konkluduje autor
Bibliografia
Antosz Mateusz. 2017. „Charakter narodowy Polaków w wybranych syntezach historii i w myśli politycznej Romana Dmowskiego”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia 24(2): 279–296. http://dx.doi.org/10.17951/k.2017.24.2.279.
Arciszewski Daniel. 2018. Jestem dumny z tego, że nosacz sundajski stał się memicznym symbolem Polaka. https://noizz.pl/opinie/czy-nosacz-sundajski-dobrze-odzwierciedlastereotypowego-janusza/66grq86 [dostęp: 10.12.2023].
Bakuła Bogusław. 2006. „Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki)”. Teksty Drugie 6(102): 11–33.
Barthes Roland. 2006. Retoryka obrazu. W: Ut pictura poesis. M. Skwara, S. Wysłouch (red.), 139–158. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Bhabha Homi. 2008. „Mimikra i ludzie. O dwuznaczności dyskursu kolonialnego”. Literatura na świecie 1–2: 184–195.
Błoński Jan. 1985. Kilka myśli co nie nowe. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Brylska Karolina, Tomasz Gackowski. 2017. Krytyka polityczna w memach internetowych – od dekonstrukcji po rekonfigurację. W: Memy, czyli życie społeczne w czasach kultury obrazu. Media początku XXI wieku, t. 32, T. Gackowski, K. Brylska, Z. Patera (red.), 25–49. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Buchowski Michał. 2008. „Widmo orientalizmu w Europie”. Recykling Idei 10: 98–107.
Burkacka Iwona. 2016. „Intertekstualność współczesnej komunikacji. Memy a teksty kultury”. Poznańskie Spotkania Językoznawcze 32: 75–91. https://doi.org/10.14746/psj.2016.32.6.
Bystroń Jan Stanisław. 1960. Komizm. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bystroń Jan Stanisław. 1995 (1935). Megalomania narodowa. Warszawa: Książka i Wiedza.
Cavanagh Clare. 2003. „Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii”. Teksty Drugie 2–3 (80–81): 60–71.
Cieślik Aleksandra. 2019. Memy z Januszem Nosaczem wciąż na topie. Czy to zwierciadło polskiego społeczeństwa? https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2019-07-10/memy-z-januszem-nosaczem-wciaz-na-topie-czy-to-zwierciadlo-polskiego-spoleczenstwa [dostęp: 10.12.2023].
Dąbrowski Kazimierz. 1980. „Charakter narodowy polski i jego perspektywy rozwojowe w świetle teorii dezintegracji pozytywnej”. Zdrowie psychiczne 2(21): 5–11.
Dąbrowski Kazimierz. 1981. „Tezy o charakterze Polaków i metodach jego przekształcania”.
Zdrowie psychiczne 2–3(23): 89–136.
Dziemidok Bohdan. 2011. O komizmie. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria
Dziennik Zachodni. 2022. Memy o Januszu Nosaczu. Zawsze na czasie. Zobaczcie najlepsze memy i pośmiejcie się. https://dziennikzachodni.pl/memy-o-januszu-nosaczu-zawsze-naczasie-zobaczcie-najlepsze-memy-i-posmiejcie-sie/ar/c1-16548069 [dostęp 10.12.2023].
Fanon Frantz. 1985. Wyklęty lud ziemi. Warszawa: PIW.
Fanon Frantz. 2020. Czarna skóra białe maski. Kraków: Karakter.
Giza Anna. 2013. Dwie Polski o dwóch Polskach. W: Gabinet luster. O kształtowaniu samowiedzy Polaków w dyskursie publicznym, A. Giza (red.), 105–145. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Godziński Bartosz. 2017. Nosacz a sprawa polska. Dlaczego małpy stały się tłem do popularnych memów o Polakach. https://natemat.pl/210833,co-ma-nosacz-do-polaka-malpa-zborneo-bohaterem-przesmiewczej-serii-memow [dostęp: 10.12.2023].
Grupa infomax. 2017. Memologia #2: Polak Polakowi memem. https://grupainfomax.com/blog/memologia-2-polak-polakowi-memem/ [dostęp: 10.12.2023].
Herrmann Marcin. 2010. Powody do dumy i wstydu dla Polaków. Komunikat z badań. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Jałowiecki Bohdan. 2013. Polskie granice: Na wschód od Zachodu i na zachód od Wschodu. W: Polska Wschodnia i orientalizm. T. Zarycki (red.), 44–50. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kaczerzewska Joanna. 2018. „Stabilność ekspresywna leksemu Janusz i jego jednostki derywowane”. Orbis linguarium 51: 85–119.
Kania Eliza. 2012. „Homo sovieticus – «jednowymiarowy klient komunizmu» czy «fenomen o wielu twarzach»?”. Przegląd Politologiczny 3: 157–170. https://doi.org/10.14746/pp.2012.17.3.12.
Kobierzycki Tadeusz. 2008. „Pojęcie charakteru narodowego i problem człowieczeństwa (w koncepcji Kazimierza Dąbrowskiego)”. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 14: 29–50.
Kochan Marek. 2017. Medialny konstrukt Polaka. W: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i technik badawczych. M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, J. Stachowiak (red.), 223–252. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Kochan Marek. 2021. Obraz Polaków w publikacjach portali internetowych. W: Medialne i transmedialne procesy narracyjne w identyfikacji postaw patriotycznych Polaków. M. Kawka, W. Prażuch, P. Płaneta (red.), 231–250. Kraków: Wydawnictwo Libron.
Kołowiecki Wiktor. 2012. „Memy internetowe jako nowy język internetu”. Kultura i Historia 21: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/pl/archives/3637 [dostęp: 15.01.2023].
Kowalska Anna. 2014. Memy jako gatunek folkloru internetowego. W: Bogactwo językowe i kulturowe
Europy w oczach Polaków i cudzoziemców 2. M. Gaze, K. Kubacka (red.), 217–224. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kurdyła Krzysztof. 2020. Nosacz sundajski jako typowy Polak + Najlepsze aplikacje do memów. https://antyweb.pl/nosacz-sundajski-jako-stereotypowy-polak-najlepsze-aplikacje-domemow [dostęp: 10.12.2023].
Lewandowski Edmund. 1995. Charakter narodowy Polaków i innych. Londyn–Warszawa: Aneks.
Loomba Ania. 2011. Kolonializm/Postkolonializm. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Łoziński Łukasz. 2014. „Memy-emblematy. Typowy Seba i typowy Mirek”. Polisemia 1(12): https://www.polisemia.com.pl/numery-czasopisma/numer-12014-12-kultura-literackakultura-audiowizualna/%C5%82ukasz-%C5%82ozi%C5%84ski-memy-emblematytypowy-seba-i-typowy-mirek [dostęp: 10.12.2023].
Niekrewicz Agnieszka. 2019. „Stereotypy narodowe i etniczne w memach internetowych”. Język. Religia. Tożsamość 1(19): 35–46.
Niewiara Aleksandra. 2009. Kształty polskiej tożsamości. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Niezależna.pl. 2018. Nosacz sundajski, czyli „typowy Polak”. Memy, które pokochał cały kraj. https://niezalezna.pl/235255-nosacz-sundajski-czyli-typowy-polak-memy-ktore-pokochalcaly-kraj [dostęp: 10.12.2023].
Nowak Jakub. 2013. Memy internetowe: Teksty (cyfrowej) kultury językiem krytyki społecznej. W: Współczesne media. Język mediów. I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), 227–238. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Nowicka-Franczak Magdalena. 2017. Perspektywa postkolonialna a społeczno-krytyczna wrażliwość badacza polskiego dyskursu publicznego. W: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i technik badawczych. M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, J. Stachowiak (red.), 253–268. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Nowości Dziennik Toruński LN. 2021. Janusz nosacz memy. Żartobliwie o przywarach Polaków. Zobacz! https://nowosci.com.pl/janusz-nosacz-memy-zartobliwie-o-przywarachpolakow-zobacz/ar/c2-15398804 [dostęp: 10.12.2023].
Piskorz Krzysztof. 2013. Internetowe memy – hieroglify XXI. W: Współczesne media. Język mediów. I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), 227–237. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pytanie na śniadanie. 2020. Dzięki memom z „typowym Polakiem” możemy pomóc nosaczom? https://pytanienasniadanie.tvp.pl/48226568/dzieki-memom-z-typowym-polakiem-mozemypomoc-nosaczom [dostęp 10.12.2023].
Rawski Tomasz. 2020. Między śmiechem a mową nienawiści. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Roguska Beata. 2011. Stereotyp Polaka i Europejczyka A.D. 2011. Komunikat z badań. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Rose Gillian. 2010. Interpretacja materiałów wizualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Said Edward W. 2005. Orientalizm. Poznań: Zysk i S-ka.
Said Edward W. 2009. Kultura i imperializm. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
SJP.PL. (b.d.). Janusz. W: Słownik SJP.PL. https://sjp.pl/Janusz [dostęp: 15.01.2023].
Skórczewski Dariusz. 2006. „Postkolonialna Polska – projekt (nie)możliwy”. Teksty Drugie 1/2(97/98): 100–112.
Stoczewska Barbara. 2019. Charakter narodowy Polaków. Refleksje nad jego postrzeganiem w myśli społeczno-politycznej kilku ostatnich dziesięcioleci. W: Europa Środkowa i Bałkany: Konteksty historyczne i politologiczne: Narody, mniejszości narodowe i religijne. Księga ofiarowana prof. dr hab. Irenie Stawowy-Kawce. M. Korzeniewska-Wiśniewska, A. Kastory, R. Woźnica (red.), 413–431. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Szarota Tomasz. 1984. „Polski autostereotyp w konfrontacji z doświadczeniami lat wojny i okupacji”. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1–2: 191–204.
Szmyd Jan. 1998. Charakter narodowy i duchowość wspólnoty. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
Sztompka Piotr. 2005. Socjologia wizualna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tarasiewicz Paweł. 2011. „Specyfika Polaków jako narodu”. Cywilizacja 37: 40–50.
Thompson Ewa. 2005. „Said a sprawa polska. Przeciwko kulturowej bezsilności peryferii”. Europa. Tygodnik Idei 65: 11.
Wójcik Stanisław. 2002. „Charakter narodowy Polaków czasu II wojny światowej”. Roczniki Nauk Społecznych 30(1): 93–110.
Wrzesiński Wojciech. 1999/2000. „Wokół wojennych rozważań o charakterze narodowym Polaków”. Annales Unversitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin-Polonia, Sectio F, Historia 54/55: 115–125.
Wysocki Artur. 2017. „Poczucie tożsamości narodowej Polaków w kontekście zachodnioeuropejskim”. Opuscula sociologica 21(3): 57–77. https://doi.org/10.18276/os.2017.3-05.
Zarycki Tomasz. 2013. Polskie dyskursy o „Wschodzie” wewnętrznym i zewnętrznym – próba analizy krytycznej. W: Polska Wschodnia i orientalizm. T. Zarycki (red.), 186–206. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zarycki Tomasz. 2017. Perspektywa kolonialna jako krytyka globalnych relacji władzy. Główne zagadnienia i polskie interpretacje. W: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i technik badawczych. M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, J. Stachowiak (red.), 211–221. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
