Współczesne dylematy związane z podjęciem się roli opiekuna rodzinnego starszej osoby

Abstrakt

W ostatnich dekadach różne aspekty sprawowania opieki przez nieformalnych opiekunów rodzinnych nad starszymi członkami rodziny stały się przedmiotem wzrastającego zainteresowania ze strony badaczy. Obserwowane zmiany w strukturze i zasadach funkcjonowania współczesnej rodziny skłaniają do postawienia pytania o jej odpowiedzialność za sprawowanie opieki nad starszymi współmałżonkami, rodzicami i dziadkami. Szczególną uwagę zwracano na konsekwencje zdrowotne i psychospołeczne wynikające z negatywnych, stresujących doświadczeń związanych z trajektorią pełnienia tej roli. Zmianie uległy także koncepcje teoretyczne poświęcone zapewnieniu rodzinnej opieki – klasyczny model solidarności międzypokoleniowej został zastąpiony modelem ambiwalencji, który w ostatnim czasie został wyparty przez nowy model, koncentrujący się na znaczeniu indywidualnej decyzji o dokonaniu wyboru wejścia w rolę opiekuna rodzinnego, niezależnie od presji społecznej wynikającej z kulturowych norm i zobowiązań. Na podstawie przeglądu literatury przeanalizowano demograficzne i psychospołeczne uwarunkowania decyzji przyjęcia roli opiekuna rodzinnego i przedstawiono wyniki przeprowadzonego sondażu. Pytanie, czy pełnienie roli opiekuna rodzinnego jest wpisane w przyszły scenariusz życia osób niesprawujących aktualnie tej funkcji, zadane zostało 213 respondentom w wieku 35–65 lat. Uzyskane wyniki wskazują, że mniej niż połowa badanych rozważa przyjęcie w razie potrzeby takiej roli – przy czym wejście w przyszłości w rolę opiekuna było istotnie zależne od poczucia przynależności i więzi wewnątrzrodzinnych, ukształtowanych we wcześniejszych etapach życia rodziny. Istotne statystycznie różnice w planach życiowych dotyczących opieki odnotowano w zależności od wieku (częściej planowały takie działania osoby młodsze i aktywne zawodowo), natomiast nie potwierdzono istotnych różnic w zależności od płci badanych. Badani wyrażający gotowość przyjęcia roli opiekuna wiązali swoje przyszłe zadania z okazywaniem wsparcia emocjonalnego i spędzaniem czasu z osobą starszą, natomiast trudy codziennej instrumentalnej pomocy nie były przez nich w pełni brane pod uwagę.