Znaczenie figur mitycznych Apolla i Dionizosa w twórczości Zbigniewa Herberta
DOI:
https://doi.org/10.26485/PP/2023/78/9Słowa kluczowe:
Zbigniew Herbert; Apollo; Dionizos; mit; mitokrytyka; figury mityczne; transpozycja mituAbstrakt
The article aims to fill in a research gap – the lack of a sufficiently comprehensive description of the transposition of myth in the works of Zbigniew Herbert. The pair of gods selected by Hejniak primarily serves as a symbolic representation of Herbert’s own attitude to reality. A chronological analysis of his works leads to a conclusion that the poet is more tender towards Dionysus. By contrast, Apollo is the god in whom Herbert placed the greatest hopes, and, paradoxically, it was through this mythical figure that he expressed his strong faith in modernity.
Bibliografia
Barańczak Stanisław. 1994. Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Bardzo potrzebna mi jest przyjaźń Pana – Zbigniew Herbert, Heinrich Kunstmann. Listy 1958–1970. 2018. Oprac. Marek Zybura. Kraków: Universitas.
Brzozowski Jacek. 1992. Antyk Herberta. W: Studia. Topika antyczna w literaturze polskiej XX wieku. Red. Alicja Brodzka-Wald. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. S. 89–108.
Czapliński Przemysław. 2005. Ironia mniejsza. Apokryfy mityczne Zbigniewa Herberta. W: Portret z początku wieku. Twórczość Zbigniewa Herberta – kontynuacje, rewizje. Studia. Red. Wojciech Ligęza. Lublin: Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej. S. 287–304.
Dedecius Karl. 1981. Uprawa filozofii. Zbigniew Herbert w poszukiwaniu tożsamości. „Pamiętnik Literacki”, nr 72/3. S. 217–252.
Durand Gilbert. 1986. Wyobraźnia symboliczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dzień Mirosław. 2000. Bogowie Herberta. „Teksty Drugie”, nr 3 (62). S. 157–167.
Eliade Mircea. 1988. Historia wierzeń i idei religijnych. T. 1. Przeł. Stanisław Tokarski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Elzenberg Henryk. 1991. Z filozofii kultury. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Eurypides. 2018. Tragedie. T. 2. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Fornari Francesca. 2015. Przygody z nieskończonością. O brulionach Zbigniewa Herberta. W: Nagła wyspa. Studia i szkice o pisarstwie Zbigniewa Herberta. Red. Paweł Próchniak. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”. S. 151–168.
Franaszek Andrzej. 1997. „A pod każdym liściem rozpacz”. „Teksty Drugie”, nr ½ (43/44). S. 245–268.
Franaszek Andrzej. 1998. Ciemne źródło (o twórczości Zbigniewa Herberta). Londyn: Wydawnictwo Puls.
Franaszek Andrzej. 2018. Herbert. Biografia. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Girard René. 1987. Kozioł ofiarny. Przeł. Mirosława Goszczyńska. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Graves Robert. 1982. Mity greckie. Przeł. Henryk Krzeczkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich. 1964. Wykłady o estetyce. T. 1. Przeł. Janusz Grabowski, Adam Landman. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Herbert Zbigniew. 1970. Jaskinia filozofów. W: Zbigniew Herbert. Dramaty. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. S. 5–50.
Herbert Zbigniew. 2001a. Ofiara – Dionizos. W: Zbigniew Herbert. Król mrówek. Prywatna mitologia. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 120–123.
Herbert Zbigniew. 2001b. Ofiara. W: Zbigniew Herbert. Król mrówek. Prywatna mitologia. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 94.
Herbert Zbigniew. 2008a. Apollo i Marsjasz. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 247–249.
Herbert Zbigniew. 2008b. Białe oczy. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 14.
Herbert Zbigniew. 2008c. Czarnofigurowe dzieło Eksekiasa. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 629.
Herbert Zbigniew. 2008d. Dedal i Ikar. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 68–69.
Herbert Zbigniew. 2008e. Do Apollina. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 20–21.
Herbert Zbigniew. 2008f. Do Henryka Elzenberga w stulecie Jego urodzin. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 585–586.
Herbert Zbigniew. 2008g. Fragment. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 250.
Herbert Zbigniew. 2008h. Uprawa filozofii. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 46–47.
Herbert Zbigniew. 2008i. W drodze do Delf. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 202.
Herbert Zbigniew. 2008j. Wersety panteisty. W: Zbigniew Herbert. Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5. S. 50.
Homer. 1804. Iliada. Warszawa: Drukarnia Xięży Piarów.
Hübner-Urbaniak Irena. 2004. Dedal i Ikar – metamorfozy bohaterów. W: Dlaczego Herbert. Wiersze, komentarze, interpretacja. Red. Marzena Woźniak-Łabieniec, Jerzy Wiśniewski. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. S. 39–55.
Jakubowska-Ożóg Alicja. 2012. Zbigniew Herbert – motywy antyczne. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Filologicznego. Seria Filologiczna”, z. 72. S. 71–81.
Jasionowicz Stanisław. 1999. Roland Barthes – Gilbert Durand. Wizje pluralizmu kultury. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.
Jung Carl Gustav. 2011. Archetypy i nieświadomość zbiorowa. Przeł. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Karwowska Marzena. 2015. Antropologia wyobraźni twórczej w badaniach literackich. Świat wyobrażony Brunona Schulza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Karwowska Marzena. 2020. Świadomość rodząca obrazy. Studia z antropologii literatury. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kerényi Karl. 1997. Dionizos. Archetyp życia niezniszczalnego. Przeł. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
Kleszcz Leszek. 2002. Nietzsche – Elzenberg – Herbert. W: Nietzsche i polscy pisarze. Red. Wojciech Kunicki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. S. 249–267.
Klik Marcin. 2016. Teorie mitu. Współczesne literaturoznawstwo francuskie (1969–2010). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kopciński Jacek. 2008. Nasłuchiwanie. Sztuki na głosy Zbigniewa Herberta. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
Kornhauser Julian. 2000. „Struna światła”. Między ocaleniem a niepokojem. „Teksty Drugie”, nr 3(62). S. 20–27.
Kornhauser Julian. 2001. Uśmiech Sfinksa. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kozdęba-Murray Halina. 2016. Wątki nietzscheańskie w wybranych wierszach Herberta oraz dramacie „Jaskinia filozofów”. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia”, z. XIII. S. 97–113.
Kreyser Krystyna. 1992. Śladami mitów starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Łukasiewicz Jacek. 2001. Herbert. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Maciąg Włodzimierz. 1986. O poezji Zbigniewa Herberta. Wrocław: Ossolineum.
Mikołajczak Małgorzata. 2004. „W cieniu heksametru”. Interpretacje wierszy Zbigniewa Herberta. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Mizińska Jadwiga. 2001. Herbert – Odyseusz. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Mojsik Tomasz. 2001. „Czarnofigurowe dzieło Eksekiasa”: scholia disiecta czyli varietas rationis albo imaginationis redundantia. W: Herbert i znaki czau. Colloquia Herbertiana (I). T. I. Red. Elżbieta Felisiak. Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. S. 47–60.
Nietzsche Fryderyk. 2012. Narodziny tragedii. Niewczesne rozważania. Przeł. Paweł Pieniążek, Małgorzata Łukasiewicz. Łódź: Wydawnictwo Officyna.
Okopień Krzysztof. 2001. Dlaczego to nie Apollo, lecz Dionizos jest patronem filozofii. „Teksty Drugie” 2001, nr 5. S. 151–164.
Opacka-Walasek Danuta. 2001. Czytając Herberta. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Palingeneza mitu w literaturze XX i XXI wieku. 2014. Red. Marcin Klik, Justyna Zych. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Pawlak Janusz. 2002. Herbert a Elzenberg. Kultura cierpienia w aspekcie aksjologicznym. W: Herbert. Poetyka, wartości i konteksty. Red. Eugeniusz Czaplejewicz. Warszawa: Wydawnictwo DiG. S. 143–152.
Potęga świata wyobrażeń, czyli archetypologia według Gilberta Duranda. 2002. Red. Krystyna Falicka. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Poznawanie Herberta. 1998. T. 1. Wyb. Andrzej Franaszek. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
„Prace Polonistyczne”. 2019, seria LXXIV: Literatura polska XX wieku w świetle mitoanalizy. Red. Marzena Karwowska.
Ruszar Józef Maria. 2008. Apollo i Dionizos. Źródła mądrości poezji i filozofów. „Kwartalnik Polonistyczny”, R. 1, nr 4. S. 25–42.
Siemaszko Piotr. 1998. Mit a współczesność w poezji Zbigniewa Herberta. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Filologiczne. Filologia Polska”, z. 44. S. 167–188.
Szturc Włodzimierz, Dybizbański Marek. 2007. Mitoznawstwo porównawcze. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Szymborska Wisława, Herbert Zbigniew. 2018. Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie. Korespondencja 1955–1996. Oprac. Ryszard Krynicki. Kraków: Wydawnictwo a5.
Tatarkiewicz Władysław. 1981. Historia filozofii. T. 1. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Wiśniewski Jerzy. 1998. Lira i struna w poezji Zbigniewa Herberta. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 1. S. 109–126.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
