Ewolucja postwarciańskiego zagłębienia bezodpływowego w Kochanowie (Polska Środkowa)
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1997/36/5Słowa kluczowe:
zagłębienie wytopiskowe, osady jeziorne, osady stokowe, zjawiska peryglacjalneAbstrakt
Tytuł oryginalny: Evolution de la depression fermee a Kochanów (Pologne Centrale).
Opisano osady wypełniające zagłębienie utworzone w czasie deglacjacji lądolodu stadiału Warty. Zagłębienie jest podłużną ekstraglacjalną formą z przegłębieniem po wytopionym martwym lodzie, w którym powstało jezioro. Analizowano osady, które wypełniły nieckę jeziorną i uchodzącą do niej boczną, suchą dolinę. W obrębie wypełnienia wydzielono siedem jednostek stratygraficznych, według składu granulometrycznego, mineralogicznego i chemicznego oraz cech obróbki mechanicznej osadów. Na podstawie pozycji stratygraficznej, charakteru szczątków malakofauny, cech genetycznych sedymentów i ich porównania z osadami datowanymi metodą radiowęglową w innych stanowiskach w regionie, określono wiek poszczególnych części osadów wypełniających zagłębienie.
W interglacjale eemskim jezioro miało kilkanaście metrów głębokości i zapełniało się (I) gytią wapienną, a następnie (li) kredą jeziorną. W obrębienie formacji vistuliańskiej wydzielono (III) piaszczysto-żwirowy osad litoralny, (IV) osad stokowy drobnoziarnisty, piaszczysto-mułowy, (V) osad stokowy gruboziarnisty, (VI) eoliczny osad pokrywowy, piaszczysty i piaszczysto-pylasty i wreszcie wyróżniono (VII) osad deluwialny. Jezioro zaniknęło całkowicie w plenivistulianie górnym (ok. 20- 15 ka BP). Stwierdzono dwuetapowość rozwoju zjawisk peryglacjalnych, która jest podstawą koncepcji dwucykliczności ewolucji środowiska w vistulianie w Polsce Środkowej.
Bibliografia
Alexandrowicz, S. W., 1997 - Malacofauna of the Eemian Interglacial in Kochanów (Middle Poland). Biul. Peryglacjalny, 36; p. 11-28.
Balwierz, Z., 1995 - Vegetation of Upper Vistulian cold phases in Central Poland. Biul. Peryglacjalny, 34; p. 21-36.
Baraniecka, M.D., 1980 - Osady stadiału Warty i młodsze osady plejstoceńskie w odsłonięciu kopalni węgla brunatnego Bełchatów (summary: Warta Stadiał and younger Pleistocene deposits exposed at Bełchatów brown coal opencast mine). Kwartalnik Geol., 24; p. 841-856.
Cailleux, A., Tricart, J., 1959 - Initiation à l'étude des sables et des galets. CDU, Paris; 376 pp.
Chmielewska, M., Chmielewski, W., 1960 - Stratigraphie et chronologie de la dune de Witów, distr. Łęczyca. Biul. Peryglacjalny, 8; p. 133-141.
Dylik, J., 1955 - Peryglacjalne osady stokowe rytmicznie warstwowane (Rhythmically, stratified periglacial slope deposits). Biul. Peryglacjalny, 2; p. 15-32.
Dylikowa, A., 1964 - Les dunes de la Pologne Centrale et Ieur importance pour la stratigraphie du Pléistocène tardif. Raport of the VIth INQUA Congress, Warsaw 1961, Vol IV, Łódź; p. 67-80.
Dylikowa, A., 1969 - Le problèm des dunes intérieures en Pologne à la lumière des études de structure. Biul. Peryglacjalny, 20; p. 45-80.
Goździk, J., 1980a - Zastosowanie morfoskopii i graniformamatrii do badań osadów w kopalni węgla brunatnego Bełchatów. Studia Regionalne, 4(9); p. 101-114.
Goździk, J., 1980b - Würmskie osady peryglacjalne w Łodzi-Teofilowie (Periglacial sediments of the Würm period in Łódź-Teofilów). Zesz. Nauk. Uniw. Łódzkiego. Nauki Mat.Przyr. 2, 22; p. 3-19.
Goździk, J., 1981 - Les changements de processus éoliens dans la Pologne Centrale au cours du Vistulian (Würm). Recherches Géogr. Strasbourg, 16-17; p. 115-119.
Goździk, J., 1991 - Sedimentological records of aeolian processus from the Upper Vistulian in Central Poland. Ztschr. f. Geomorph., N.F. Suppl.-Bd., 90; p. 51-60.
Goździk, J., 1995 - Vistulian sediments in the Bełchatów open cast mine, Central Poland. Quaternary Stud. in Poland, 13; p. 13-26.
Jastrzębska-Mamełka, M., 1985 - Interglacjał eemski i wczesny vistulian w ZgierzuRudunkach na Wyżynie Łódzkiej (summary: The Eemian Interglacial and Early Vistulian at Zgierz-Rudunki in the Łódź Plateau). Acta Geogr. Lodziensia, 53; p. 1-75.
Klajnert, Z., 1978 - Zanik lodowca warciańskiego na Wysoczyźnie Skierniewickiej i jej północnym przedpolu (summary: Waning of the Warta ice-sheet on the Skierniewice Interfluve and its northern foreland). Acta Geogr. Lodziensia, 38; p. 1-149.
Klatkowa, H., 1965 - Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi (résumé: Vallons en berceau et vallons séches aux environs de Łódź). Acta Geogr. Lodziensia, 19; p.1-142
Klatkowa, H., 1972 - Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego (résumé: Paléogéographie du Plateau de Łódź et terrain avoisinant pendant la glaciation de Warta). Acta Geogr. Lodziensia, 28; p. 1-220.
Klatkowa, H., 1994 - Evaluation du rôle de l'agent périglaciare en Pologne Centrale. Biul. Peryglacjalny, 33; p. 79-100.
Kozarski, S., 1988 - Time and dynamics of the Last Scandinavian Ice Sheet Retreat from northwestern Poland. Quaternary Stud. in Poland, 2; p. 21-35.
Krajewski, K., 1977 - Późnoplejstoceńskie i holoceńskie procesy wydmotwórcze w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej w widłach Warty i Neru (summary: Late Pleistocene and Holocene dune forming processes in the Warsaw-Berlin Pradolina). Acta Geogr. Lodziensia, 39; p. 1-87.
Krajewski, K., Balwierz, Z., 1977 - Stanowisko Böllingu w osadach wydmowych schyłku Vistulianu w Roślu Nowym k/Dąbia (summary: The site of Bölling in the dune sediments of the Vistulian decline near Dąbie). Acta Geogr. Lodziensia, 50; p. 93-109.
Łydka, K., 1985 - Petrologia skał osadowych. Wyd. Geol., Warszawa; pp. 286.
Manikowska, B., 1966 - Gleby młodszego plejstocenu w okolicach Łodzi (résumé: Les sols du Pléistocène supérieur aux environs de Łódź). Acta Geogr. Lodziensia, 22; p. 1-166.
Manikowska, B., 1985 - O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej (summary: On the fossil soils, stratigraphy and lithology of dunes in Central Poland). Acta Geogr. Lodziensia, 52; p. 1-137.
Manikowska, B., 1991 - Vistulian and holocene aeolian activity, pedostratigraphy and relief evolution in Central Poland. Ztschr. f. Geomorph., N.F. Suppl.-Bd. 90; p. 131-141.
Manikowska, B., 1992 - Ewolucja suchych dolin na terenie kopalni „Bełchatów" w plenivistulianie. Acta Univ. Lodziensis, Folia Geogr., 15; p. 115-130.
Manikowska, B., 1993 - Mineralogy and abrasion of sand grains due to Vistulian (Late Pleistocene) aeolian processes in Central Poland. Geologie en Mijnbouw, 72; p. 167-177.
Manikowska, B., 1995a - Aeolian activity differentiation in the area of Poland during the period 20-8 ka BP. Biul. Peryglacjalny , 34; p. 125-165.
Manikowska , B., 1995b - The apogee of Vistulian cold in the periglacial area of Central Poland - geological records. Quaternary Stud. in Poland, 13; p. 55-63.
Manikowska, B., 1996 - Dwucykliczność ewolucji środowiska peryglacjalnego w Polsce środkowej podczas vistulianu (summary: Bicyclic evolution of periglacial environment in Central Poland during the Vistulian period). Biul. Państw. Inst. Geol., 373; p. 97-106.
Mojski, J.E., 1995 - Pleistocene glacial events in Poland. In: Glacial deposits in North-East Europe. A. A. Balkema, Rotterdam, Brookfield; p. 287-292.
Mycielska-Dowgiałło, E., 1980 - Wstęp do sedymentologii (dla geografów). WSP w Kielcach, Kielce.
Ollier, C. D., 1984 - Weathering. Longman, London; pp. 304.
Tedrow, J. C. F., 1977 - Soils of the Polar Landscapes. Rutgers University Press, New Brunswick, New Jersey; pp. 638.
Turkowska, K., 1988 - Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie (résumé: évolution des valées fluviatiles sur le Plateau de Łódź au cours du Quaternaire tardif). Acta Geogr. Lodziensia, 57; p. 1-157.
Turkowska, K., 1994 - La morphogénèse périglaciaire dans les vallées fluviales du Plateau de Łódź et sa différentiation dans les temps et dans l'espace. Biul. Peryglacjalny, 33; p. 153-164.
Turkowska, K., (red), 1997 - Materiały konferencji „Środkowoplenivistuliańskie osady w małych dolinach rzecznych". Łódź.
Urbaniak-Biernacka, U., 1976 - Badania wydm Środkowej Polski z wykorzystaniem metod statystycznych (summary: Investigations of dunes in Central Poland with use of statistical methods). Politechnika Warszawska, Prace Naukowe, Geodezja, 17; p. 1-204.
Wieczorkowska, J., 1975 - Rozwój stoków Pagórków Romanowskich na tle paleogeografii obszaru (résumé: L'évolution des versants des collines de Romanów à la lumière de paléogéographie de la région). Acta Geogr. Lodziensia, 35; p. 1-118.
