Spójność społeczna i jej wymiar lokalny. Redefinicja pojęcia
Abstrakt
Artykuł prezentuje redefinicję pojęcia spójności społecznej, ukierunkowaną na stworzenie pojęcia wolnego od wartościowania i przydatnego do badania spójności w wymiarze lokalnym. Przedstawiono w nim socjologiczne korzenie rozważań na temat spójności społecznej oraz przykłady definicji operacyjnych. Perspektywa definicyjna, którą przyjęto w artykule, różni się od definicji spójności społecznej występujących w polityce społecznej i polityce spójności. Zredefiniowane pojęcie na zasadzie kontrastu zestawiono z terminami „społeczeństwo obywatelskie” i „kapitał społeczny”, stosowanymi wymiennie do opisu jakości więzi społecznych. Zasygnalizowano potrzebę rozwijania badań nad lokalną spójnością społeczną, obejmujących porównanie wzorów spójności z innymi cechami zbiorowości terytorialnych.
Bibliografia
Alexander Jeffrey C., Bernhard Giesen, Richard Münch, Neil J. Smelser (red.). 1987. The micro-macro link. Los Angeles: University of California Press.
Amin Ash. 2002. “Ethnicity and the multicultural city: Living with diversity”. Environment and Planning A: Economy and Space, 34(6), 959–980. DOI: 10.1068/a3537.
Archer Margaret. 2013. Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, tłum. Agata Dziuban. Kraków: ZW Nomos.
Archer Margaret. 1996. “Social integration and system integration: Developing the distinction”.m Sociology 30(4): 679–699.
Arneil Barbara. 2006. Diverse communities. The problem with social capital. Cambrigde MA : Cambridge University Press.
Banfield Edward C. 1958. The moral basis of a backward society. Glencoe IL: The Free Press.
Beauvais Caroline, Jane Jenson. 2002. Social cohesion: Updating the state of the research. CPRN Discussion Paper No. F|22, Ottawa: Canadian Policy Research Networks.
Beck Ulrich, Anthony Giddens, Scott Lash. 2009. Modernizacja refleksyjna, tłum. Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bellah Robert N. 1995/1996. “Community properly understood: A defense of democratic communitarianism”. The Responsive Community 6(1): 49–54.
Bernard Paul. 1999/2000, Social cohesion: A dialectical critique of a quasi-concept. Paper SRA-491. Ottawa: Strategic Research and Analysis Directorate, Department of Canadian Heritage.
Boehnke Klaus, Adriana Berrueto, Georgi Dragolov, Paloma Ocampo Villegas. 2019. “Are value preferences and social cohesion interconnected? The case of Mexico”. Acta de investigación psihológica 9(2): 35–45.
Botterman Sarah, Marc Hooghe, Tim Reeskens. 2012. “«One size fits all»? An empirical study into the multidimensionality of social cohesion indicators in Belgian local communities”. Urban Studies 49(1): 185–202.
Bourdieu Pierre, Löic J.D. Wacquant. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. Anna Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Castiglione Dario, Jan W. van Deth, Guglielmo Wolleb (eds.) 2008. The handbook of social capital. New York: Oxford University Press.
Chan Joseph, Ho-Pong To, Elaine Chan. 2006. “Reconsidering social cohesion: Developing a definition and analytical framework for empirical research”. Social Indicators Research 75: 273–302. Cheong Pauline H., Rosalin Edwards, Harry Goulbourne, John Solom. 2007. “Immigration, social cohesion and social capital: A critical review”. Critical Social Policy 27(1): 24–49.
Chesi Antonio M. 2004. Social cohesion and related concepts. In: Advances in sociological knowledge. Over half a century, N. Genov (eds.), 205–219. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
Chimiak Galia. 2014. Nieodkryty wymiar III sektora. Badania niezinstytucjonalizowanych przejawów społecznikostwa – przegląd literatury. W: Nieodkryty wymiar III sektora. Wprowadzenie do badań nad nowym społecznikostwem, S. Mocek (red.), 81–107. Warszawa: Collegium Civitas i CWAL CAL.
Clegg Steward R., Cynthia Hardy, Thomas B. Lawrence, Walter R. Nord (eds.). 2006. The Sage handbook of organization studies, 2nd ed. London: SAGE.
Comte Auguste. 2009. Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej, tłum. J.K. Warszawa: Hachette Polska.
Cooley Charles H. (red.). 1909. Social organization: A study of the larger mind. New York, NY: Charles Scribner’s Sons.
Coser Lewis A. 2009. Funkcje konfliktu społecznego, tłum. S. Burdziej. Kraków: ZW Nomos.
Czapiński Janusz, Tomasz Panek (red.). 2015. Diagnoza społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
Deineko Oleksandra O. 2021. “Social cohesion in decentralized Ukraine: From old practices to new order”. Studia Socjologiczne 1(240): 117–138.
Delhey Jan, Georgi Dragolov. 2016. “Happier together. Social cohesion and subjective wellbeing in Europe”. International Journal of Psychology 51(3): 163–176.
Delhey Jan, Klaus Boehnke, Georgi Dragolov, Zsófiá S. Ignácz, Mandi Larsen, Jan Lorenz,
Michael Koch. 2018. “Social cohesion and its correlates: A comparison of Western and Asian Societies”. Comparative Sociology 17(3–4): 426–455.
DiMaggio Paul J., Walter W. Powell. 1983. “The iron cage revisited. Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields”. American Sociological Review 48(2): 147–160.
Dragolov Georgi, Zsófiá S. Ignacz, Jan Lorenz, Jan Delhey, Klaus Boehnke. 2013. “Social cohesion radar. Measuring common ground”. An international comparison of social cohesion. Codebook. Gütersloh: Bertelsmann Foundation.
Dragolov Georgi, Zsófia S. Ignácz, Jan Lorenz, Jan Delhey, Klaus Boehnke, Kai Unzicker.
Social cohesion in the Western World. What holds societies together: Insights from the social cohesion radar. Cham: Springer.
Durkheim Emile. 2011. Samobójstwo, tłum. K. Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Durkheim Emile. 1999. O podziale pracy społecznej, tłum. K. Wakar. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Działek Jarosław. 2011. „Kapitał społeczny – ujęcie teoretyczne i praktyka badawcza”. Studia Regionalne i Lokalne 3(45): 100–118.
Dziembala Małgorzata. 2017. „Spójność społeczna w krajach i regionach Unii Europejskiej w świetle wskaźnika postępu społecznego”. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy 51(3): 142-154. DOI: 10.15584/nsawg.2017.3.12.
Etzioni Amitai. 2004. The common good. Cambridge: Polity Press.
Evans-Pritchard Edward. 1940. The Nuer: A description of the modes of Livelihood and political institutions of a Nilotic people. Oxford: Clarendon Press.
Fligstein Neil. 2001. “Social skill and theory of fields”. Social Theory 19(2): 105–125.
Fligstein Neil, Doug McAdam. 2012. A theory of fields. New York: Oxford University Press.
Fonseca Xavier, Stephan Lukosch, Frances Brazier. 2019. “Social cohesion revisited: a new definition and how to characterize it”. Innovation. The European Journal of Social Science Research 32(2): 231–253. DOI: 10.1080/13511610.2018.1497480.
Friedkin Noah E. 2004. “Social cohesion”. Annual Review of Sociology 30(1): 409–425.
Gambetta Diego. 2009. Mafia sycylijska – prywatna ochrona jako biznes, tłum. J. Kutyła. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Gellner Ernst. 1994. Conditions of liberty. Civil society and its rivals. London: Hamish Hamilton.
Giddens Anthony. 2003. Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, tłum. Stefan Amsterdamski. Poznań: Zysk i Ska.
Giddens Anthony. 1998. Trzecia droga. Odnowa socjaldemokracji, tłum. H. Jankowska. Warszawa: Książka i Wiedza.
Golinowska Stanisława. 2011. „O spójności i kapitale społecznym oraz europejskiej i polskiej polityce spójności”. Polityka Społeczna 5–6: 13–21.
Golinowska Stanisława, Ewa Kocot. 2013. Spójność społeczna. Stan i perspektywy rozwoju społecznego kraju w przekrojach regionalnych. Warszawa: Scholar.
Granovetter Mark S. 1973. “The strength of weak ties”. American Journal of Sociology 78(6): 1360–1380.
Greenwood Royston, Christine Oliver, Thomas B. Lawrence, Renate E. Mayer (eds.). 2017. The SAGE handbook of organizational studies. Second edition. London: SAGE.
Grewiński Mirosław. 2009. Wielosektorowa polityka społeczna: O przeobrażeniach państwa socjalnego. Warszawa: WSP TWP.
GU S 2019. Regionalne zróżnicowanie jakości życia w 2018 r. Wyniki Badania spójności społecznej 2018. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
GU S 2020. Jakość życia i kapitał społeczny w Polsce. Wyniki badania spójności społecznej 2018. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Habermas Jürgen. 2002. Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego. Teoria działania komunikacyjnego, tom 2, tłum. A.M. Kaniowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hausner Jerzy, Bob Jessop, Stanisław Mazur (red.). 2017. Governance. Wybór tekstów klasycznych. Warszawa: Scholar.
Häuberer Julia. 2011. Social capital theory: Towards a methodological foundation. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
Hechter Michael (ed.). 1983. The microfoudations of macrosociology. Philadelphia: Temple University Press.
Hofstede Geert. 2001. Culture’s consequences: Comparing values, behaviors, institutions, and organizations across nations. Thousand Oaks CA: SAGE.
Homans George C. 1968. The human group. London: Routledge & Paul Kagan.
Hornsey Matthew J., Michael A. Hogg. 2000. “Assimilation and diversity: An integrative model of subgroup relations”. Personality and Social Psychology Review 4(2): 143–156.
Huntington Samuel P. 2004. Who are we? The challenges to America’s national identity. London: Simon and Schuster.
Jacher Władysław. 1973. Teoria więzi społecznej w socjologii Emila Durkheima. Lublin: TN KUL.
Jacher Władysław. 1971. „Źródła i czynniki integracji społecznej i socjalizacji w socjologii Emila Durkheima”. Roczniki Filozoficzne 19(2): 133–165.
Jasnosz Karolina. 2020. „Kształtowanie się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce po 1989 roku i jego obecna kondycja”. Rocznik Administracji Publicznej 6: 177–202.
Jenson Jane. 2010. Defining and measuring social cohesion. London: Commonwealth Institute and United Nations Research Institute for Social Development.
Jenson Jane, Denis Saint-Martin. 2003. “New routes to social cohesion. Citizenship and the social investment state”. The Canadian Journal of Sociology 28(1): 77–99.
Karwacki Arkadiusz. 2009. „Spójność – kluczowe pojęcie dla współczesnej polityki społecznej (inspiracje, tropy, wyzwania)”. Studia Socjologiczne 1(192): 9–51.
Kołodziejski Marek. 2022. Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna. Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej. Bruksela: Parlament Europejski. https://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/93/spojnosc-gospodarcza-spoleczna-i-terytorialna [dostęp: 27.06.2022].
Komisja Europejska. 2022. Spójność w Europie do 2050 roku. Ósmy raport na temat spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej.
Lawrence Thomas B., Roy Suddaby. 2006. Institutions and Institutional Work. In: Sage handbook of organization studies, 2nd edition, S.R. Clegg, C. Hardy, Th.B. Lawrence, W.R. Nord (eds.), 215–254. London: SAGE.
Lepsius Karl. 1997. Institutionalisierung und Deinstitutionalisierung von Rationalitätskriterien. In: Institutionenwandel, G. Göhler (eds.), 55–69. Leviathan: Zeitschrift für Sozialwissenschaft, Sonderheft 16. Opladen: Westdeutscher Verlag.
Letki Natalia. 2008. “Does diversity erode social cohesion? Social capital and race in British neighbourhoods”. Political Studies 56(1): 99–126.
Lindenberg Siegwart. 2006. Prosocial behavior, solidarity and framing processes. In: Solidarity and prosocial behavior. An integration of sociological and psychological perspectives, D. Fetchenhauer, A. Flache, A.P. Buunk, S. Lindenberg (eds.), 23–43. New York: Springer.
Lin Nan. 2001. Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge MA : Cambridge University Press.
Linton Ralph. 2000. Kulturowe podstawy osobowości, tłum. A. Jasińska-Kania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lloyd Christopher, Matti Hannikainen (eds.) 2022. Social cohesion and welfare states. From fragmentation to social peace. London: Routledge.
Lockwood David. 1964. Social integration and system integration. In: Explorations in social change, G.K. Zollschan, W. Hirsch (eds.), 244–257. London: Routledge.
Lockwood David. 1999. Civic integration and social cohesion. In: Capitalism and social cohesion. Essays on exclusion and integration, I. Gough, G. Olofsson (eds.), 63–84. New York: Macmillan Press Ltd.
Luhmann Niklas. 1994. Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego, tłum. G. Skąpska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lukes Steven M. 2006. Władza w ujęciu radykalnym. W: Współczesne teorie socjologiczne, A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), t. 1, 502–511. Warszawa: Scholar.
Łucka Daria. 2011. „Marzenie o wspólnocie: Retrospektywna fikcja czy wizja przyszłości? Komunitariańska koncepcja wspólnoty”. Studia Socjologiczne 4(203): 27–45.
Marody Mirosława. 2005. Społeczeństwo poobywatelskie? W: Kręgi integracji i rodzaje tożsamości.
Polska. Europa. Świat, W. Wesołowski, J. Włodarek (red.), 211–220. Warszawa: Scholar.
Messner Steven F., Helmut Thome, Richard Rosenfeld. 2008. “Institutions, anomie and violent crime: Clarifying and elaborating institutional-anomie theory”. International Journal of Conflict and Violence 2(2): 163–181.
Merton Robert K. 2002. Teoria socjologiczna i struktura społeczna, tłum. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Middleton John, David Tait (eds.). 1958. Studies in African segmentary systems. London: Routledge.
Misztal Wojciech, Artur Kościański (red.). 2019. Falująca obywatelskość. Stare wzory i nowe tendencje. Warszawa: IFIS PAN.
Moreno Jakob, Hellen H. Jennings. 1938. “Statistics of social configurations”. Sociometry 1: 342–374.
Mouzelis Nicos. 1999. Differentiation and marginalization in late modernity. In: Capitalism and social cohesion. Essays on exclusion and integration, I. Gough, G. Olofsson (eds.), 191–207. London: Macmillan Press Ltd.
Mouzelis Nicos. 1997. “Social and system integration: Lockwood, Habermas, Giddens”. Sociology 31(1): 111–119.
Novy Andreas, Daniela C. Swiatek, Frank Moulaert. 2012. “Social cohesion: A conceptual and political elucidation”. Urban Studies 49(9): 1873–1889.
OECD. 2006. Society at a glance. OECD social indicators. Paris: OECD Publishing.
Parsons Talcott. 2009. System społeczny, tłum. M. Kaczmarczyk. Kraków: ZW Nomos.
Pawlak Mikołaj. 2015. “From sociological vacuum to horror vacui: How Stefan Nowak’s thesis is used in analyses of Polish society”. Polish Sociological Review 1(189): 5–27.
Pietrzyk-Reeves Dorota. 2022. „Rethinking theoretical approaches to civil society in Central and Eastern Europe: Toward a dynamic approach”. East European Politics and Societies: and Cultures XX(X): 1–20.
Piróg Tomasz. 2012. „Wokół mglistej koncepcji. Kapitał społeczny w badaniach socjologicznych”. Studia Humanistyczne AGH, 11(3): 199–204.
Piróg Tomasz. 2018. „Lokalna polityka społeczna jako pole instytucjonalne”. Studia Socjologiczne 4(231): 7–23
Podemski Krzysztof. 2014. „Społeczeństwo obywatelskie w Polsce 25 lat po wielkiej zmianie”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny (76)2: 89–108.
Polanyi Karl. 2010. Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. M. Zawadzka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Portes Alejandro, Patricia Landolt. 1996. “The downside of social capital”. The American Prospect 26: 18–22.
Putnam Robert D. 1995. Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, tłum. J. Szacki. Kraków: Znak.
Putnam Robert D. 2008. Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, tłum. P. Sandura, S. Szymański. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Raczkowska Małgorzata. 2017. „Spójność społeczna na obszarze Unii Europejskiej”. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 475: 258–270.
Rada Europy. 2005. Concerted development of social cohesion indicators. Methodological guide. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
Ratcliffe Peter, Newman Ines (eds.). 2011. Promoting social cohesion: Implications for policy and evaluation. Bristol: Bristol University Press, Policy Press.
Rychard Andrzej. 2000. Przestrzeń instytucjonalna. W: Strategie i system. Polacy w obliczu zmiany społecznej, A. Giza-Poleszczuk, M. Marody, A. Rychard (red.), 167–204. Warszawa: IFiS PAN.
Rymsza Marek. 2013. Aktywizacja w polityce społecznej. W stronę rekonstrukcji europejskich welfare states? Warszawa: IFiS PAN.
Salamon Lester M., Wojciech S. Sokołowski, Megan A. Haddock. 2017. Explaining civil society development: A social origin approach. Baltimore: John Hopkins University Press.
Schiefer David, Jolanda van der Noll. 2017. “The essentials of social cohesion: A literature review”. Social Indicators Research 132(2): 579–603.
Scott W. Richard. 2014. Institutions and organizations. Ideas, Interests, and Identities, 4th ed. Thousand Oaks & London: SAGE.
Scott W. Richard. 2008. Institutions and organizations. Ideas and interests. Los Angeles & London: SAGE.
Simmel Georg. 2005. Socjologia, tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Skrzypczak Bohdan. 2015. (Proto)instytucje społecznościowe. Przejawy i formy deinstytucjonalizacji aktywności obywatelskiej i społecznej. W: Efekt motyla. Scenariusze rozwoju sektora społecznościowego w Polsce, R. Krenz, S. Mocek, B. Skrzypczak (red.), 171–195. Warszawa: Collegium Civitas i CWAL CAL.
Social Cohesion. 2004. Sixth Report of Session 2003–04. Volume I: Report. House of Commons.
Solow Robert. 1999. Notes on social capital and economic performance. In: Social capital. A multifaceted
perspective, P. Dasgupta, I. Serageldin (eds.), 6–10. Washington DC: World Bank.
Stone Melissa M., Jodi R. Sandfort. 2009. “Building a policy fields framework to inform
research on nonprofit organizations”. Nonprofit and Volutary Sector Quarterly 38(6): 1054–1075.
Swianiewicz Paweł, Jan Herbst, Marta Lackowska, Adam Mielczarek. 2008. Szafarze darów europejskich. Kapitał społeczny i realizacja polityki regionalnej w polskich województwach. Warszawa: Scholar.
Szczepański Jan. 1972. Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Śpiewak Paweł (red.). 2004. Komunitarianie. Wybór tekstów. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Theiss Maria. 2007. Krewni – znajomi – obywatele. Kapitał społeczny a lokalna polityka społeczna. Warszawa: Wyd. Adam Marszałek.
Theiss Maria. 2013. „Perspektywa sieci społecznych w badaniach lokalnej polityki społecznej”. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje 22(3): 99–114.
Trompenaars Fons, Charles Hampden-Turner. 2002. Siedem wymiarów kultury: Znaczenie różnic kulturowych w działalności gospodarczej, tłum. B. Nawrot. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
Trutkowski Cezary, Sławomir Mandes. 2005. Kapitał społeczny w małych miastach. Warszawa: Scholar.
Walesiak Marek, Grażyna Dehnel. 2020. “The measurement of social cohesion at province level in Poland using metric and interval-valued data”. Sustainability 12(18): 1–19. DOI:10.3390/su12187664.
Walzer Michael. 1971. Obligations, essays on disobedience, war and citizenship. New York: Simon & Schuster.
Warren Mark E. 2001. Democracy and association. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
Załęski Paweł S. 2012. Neoliberalizm i społeczeństwo obywatelskie. Toruń: Wyd. UMK.
