Contrast and Analogy in Parabolic Reportage
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2022/65.3/2Keywords:
literary reportage, parable, contrast, analogyAbstract
The paper focuses on various examples of Polish literary reportage which draw upon parable, that is, a didactic story aimed at conveying moral, religious, philosophical, or existential principles by means of allegory, symbolism, and metaphor. The main purpose of the research is to examine the way in which contemporary reporters make use of contrast and analogy as tools for transferring documented facts to a universal level. In the article, the mechanism of parabolization shaped by both these devices is considered first in terms of content of reportage publication, and then with reference to the structure of journalistic narrative. The initial study includes parabolic parallels and antithesis in non-fiction books by Wojciech Jagielski and Katarzyna Surmiak-Domańska. The latter part discusses selected works by Mariusz Szczygieł and Witold Szabłowski regarding transcending literal meanings through the specific segmentation of body text. This dual analysis conducted in the paper is preceded by an introduction, in which the authoress argues the symbiotic relation between the notion of parable, the poetics of contrast, and the principle of analogy. She also presents the origins and development of parabolic reportage in twentieth-century Poland. A special emphasis is placed here on the so-called Aesopian language, which enabled reporters to pass the Communist censorship thanks to hidden political allusions and other features typical of parable. In the conclusion, the parabolic tendency is recognized as still valid in today’s Polish reportage, though different in significance and strictly associated with literary techniques of contrast and analogy.
Downloads
References
Adamczewska Izabella (2017), Granice kreatywności w reportażu, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” z. 1.
Bełtkiewicz Dorota (2018), Kontrast jako koncept. Opozycje w bajkach dawnych i najnowszych, „Studia Pedagogiczne. Problemy społeczne, edukacyjne i artystyczne” t. 32.
Gołębiewska Maria (2017), Koncepcje metafory i metaforyzacji a pojęcie komentarz do stanu badań, „Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” t. 29, nr 2.
Horodecka Magdalena (2007), Narracja w „Cesarzu” Ryszarda Kapuścińskiego, „Pamiętnik Literacki” z. 3.
Horodecka Magdalena (2015), Afekty i emocje w reportażu literackim. Perspektywa genologiczna i antropologiczna [w:] Kultura afektu afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Jagielski Wojciech (2004, wyd. I 2002), Modlitwa o deszcz, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Jagielski Wojciech (2012), Wypalanie traw, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Jeziorska-Haładyj Joanna (2013), Tekstowe wykładniki fikcji. Na przykładzie reportażu i powieści autobiograficznych, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Kapuściński Ryszard (1978), Cesarz, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
Kapuściński Ryszard (1982), Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
Krąpiec Mieczysław Albert (b.r.), Analogia, www.ptta.pl/pef/pdf/a/analogia.pdf [dostęp: 31.03.2022].
Krzanowski Jerzy (2013), Analogia w służbie realizmu metafizyki i antropologii, „Tarnowskie Studia Teologiczne” t. 32, nr 2.
Ligęza Wojciech (1978), Parabole Mrożka [w:] W kręgu przemian polskiej prozy XX w., red. T. Bujnicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Martuszewska Anna (1991), Ezopowy język [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Martuszewska Anna (1997), Pozytywistyczne parabole, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Michalski Maciej (2002), Parabola filozoficzna w prozie polskiej XX wieku, „Pamiętnik Literacki” z. 2.
Nasiłowska Anna (1992a), Alegoria, alegoryczność [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Nasiłowska Anna (1992b), Parabola, paraboliczność [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Nowacka Beata (2004), Magiczne dziennikarstwo. Ryszard Kapuściński w oczach krytyków, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Owczarz Ewa (1996), Parabola i parabolizacja wobec mimesis [w:] Mimesis w dyskursie literackim, red. C. Niedzielski, J. Speina, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Perelman Chaim (1971), Analogia i metafora w nauce, poezji i filozofii, „Pamiętnik Literacki” z. 3.
Piechota Magdalena (2015), Bohater „małego realizmu” zwykły człowiek w reportażach Małgorzaty Szejnert („My, właściciele Teksasu”), „Zeszyty Naukowe KUL” nr 2.
Piechota Magdalena (2019), W poszukiwaniu zrozumienia. O niedookreśleniu w twórczości reportażowej Ewy Winnickiej, „Teksty Drugie” nr 6.
Podraza-Kwiatkowska Maria (1992), Symbolizm [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Sosin Beata Klaudia (2003), Metafora w reportażu lat 70. Polskie paradoksy?, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” t. 3.
Strzelecki Jarosław (2013), Semantyczna czy formalna teoria analogii Józefa M. Bocheńskiego?, „Filo-Sofija” nr 21.
Surmiak-Domańska Katarzyna (2012), Mokradełko, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Szabłowski Witold (2014), Tańczące niedźwiedzie. Reportaże z transformacji, Agora, Warszawa.
Szczygieł Mariusz (2010, wyd. I 2006), Łowca tragedii [w:] M. Szczygieł, Gottland, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Tatar Anna (2014), Paraboliczne opowieści o ukrywaniu się w szafie: „Ta z Hamburga” Hanny Krall i „Daleko od okna” Jana Jakuba Kolskiego, „Rocznik Komparatystyczny” t. 5.
Wańkowicz Melchior (1969), O poszerzenie konwencji reportażu [w:] M. Wańkowicz, Od Stołpców po Kair, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zaremba Maciej (2009), Dziennikarz jest świadkiem, przeł. G. Sokół, „Tygodnik Powszechny” nr 23 [dod. „Festiwal Conrada 2009”].