The principle of the secrecy of the ballot and the parliamentary elections combined with the nationwide referendum of October 15, 2023: on the ambiguity of activism for the protection of constitutionality of the electoral process

Authors

DOI:

https://doi.org/10.26485/SW/2025/39/2

Keywords:

the principle of the secrecy of the ballot, parliamentary elections of October 15, 2023, referendum of October 15, 2023

Abstract

The article analyses violations of the principle of ballot secrecy in the parliamentary elections and the referendum of October 15, 2023, highlighting their fundamental importance for the institution of democratic elections. Voting secrecy is guaranteed by the Polish Constitution and the Electoral Code. During the 2023 parliamentary elections, held simultaneously with the nationwide referendum, an important constitutional issue arose concerning the procedure for registering each fact of a referendum ballot not being collected by a particular voter, which could reveal his/her political preferences. Experts on electoral law criticised the use of a single register of voters in this case, pointing out that this could violate the secrecy of the vote. The State Electoral Commission and the Supreme Court rejected these criticisms, finding that the procedure itself did not violate the relevant constitutional principle. Taking into account the fact that significant controversy in the doctrine concerns the interpretation of the very concept of ballot secrecy – including the question of whether it is only a voter’s right or also a voter’s duty – the author points to the broader historical context and contemporary organisational challenges relating to elections, emphasising that ballot secrecy is an indispensable element for the protection of democratic electoral processes, especially in view of the intensity of contemporary political conflicts and potential pressures exerted on voters.

References

Banaszak Bogusław. 2008. Prawo konstytucyjne. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

Banaszak Bogusław. 2015. Kodeks wyborczy. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

Buczkowski Jerzy. 1998. Podstawowe zasady prawa wyborczego III Rzeczypospolitej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Chmaj Marek. 2018. Zasada tajności głosowania w Kodeksie wyborczym (Wykłady im. prof. dr. Wacława Komarnickiego). Toruń: Centrum Studiów Wyborczych.

Chmaj Marek, Skrzydło Wiesław. 2014. System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.

Garlicki Lech. 2020. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.

Gorazdowski Maciej. 2018. „Tajność głosowania w prawie wyborczym wybranych państw Europy Środkowej”. Studia Iuridica 76: 171–198.

Kodeks dobrej praktyki w sprawach wyborczych. Wytyczne i raport wyjaśniający. 2002. Wenecja: Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo.

Piotrowski Ryszard. 2018. Prawo konstytucyjne. Kompendium. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

Safjan Marek, Bosek Leszek. 2016. Konstytucja RP, t. 2: Komentarz do art. 87–243. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

Sarnecki Paweł. 2013. Prawo konstytucyjne RP. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

Skotnicki Krzysztof. 2020. System wyborczy do Sejmu i Senatu. W: Polskie prawo konstytucyjne, red. Dariusz Górecki. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.

Szymanek Jarosław. 2017. „Bezpieczeństwo procesów wyborczych (uwagi de lege lata i de lege ferenda na tle rozwiązań stosowanych w państwach demokratycznych)”. Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu 1: 9–40.

Urbaniak Krzysztof. 2023. Opinia prawna w sprawie realizacji zasady tajności w głosowaniu w referendum przeprowadzanym w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu i Senatu. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.

Zaćmiński Andrzej, Zaćmiński Michał. 2023. „Zasada tajności głosowania w wyborach do Sejmu PRL I kadencji z 26 października 1952 r.”. Przegląd Sejmowy 4: 179–205.

Ustawa z dnia 1 sierpnia 1952 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. 1952 nr 35 poz. 246).

Ustawa z dnia 24 października 1956 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. 1956 nr 47 poz. 210).

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. 2025 poz. 365).

Wyrok TK z dnia 20 lipca 2011 r., sygn. akt K 9/11, OTK-A ZU 2011, nr 6, poz. 61.

Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2023 r., sygn. akt I NSWR 2262/23, Dz.U. 2023 poz. 2748.

Postanowienie SN z dnia 1 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 49/19, LEX nr 2688324.

Postanowienie SN z dnia 19 listopada 2019 r., sygn. akt I NSW 170/19, LEX nr 2756169.

Postanowienie SN z dnia 6 października 2023 r., sygn. akt I NSW 71/23, OSNKN 2023, nr 4, poz. 25.

Horbaczewski Robert. 2023. Jeden spis wyborców na wybory, drugi na referendum. https://www.prawo.pl/samorzad/tajnosc-glosowania-w-referendum-ogolnokrajowym,522895.html (dostęp 24.07.2024).

Referendum 2023. Donald Tusk: Uroczyście unieważniam to referendum. PiS robi sobie kampanię za państwowe pieniądze, Dziennik Gazeta Prawna, 16.08.2023. https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9276158,referendum-2023-donald-tusk-uroczyscie-uniewazniam-to-referendum-pi.html (dostęp 24.07.2024).

RPO Marcin Wiącek w mediach o zasadach demokratycznych wyborów, Biuletyn Informacji Publicznej RPO. https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-media-zasady-demokratyczne-wybory (dostęp 24.07.2024).

Wyniki Referendum z 15.10.2023 r. przedstawione przez Państwową Komisję Wyborczą. https://referendum.gov.pl/referendum2023/pl/frekwencja/pl, https://sejmsenat2023.pkw.gov.pl/sejmsenat2023/ (dostęp 24.07.2024).

Published

2025-06-24

How to Cite

Cebula, A. (2025). The principle of the secrecy of the ballot and the parliamentary elections combined with the nationwide referendum of October 15, 2023: on the ambiguity of activism for the protection of constitutionality of the electoral process. Studia Wyborcze, 39, 23–35. https://doi.org/10.26485/SW/2025/39/2

Issue

Section

Articles