Zasada tajności głosowania w wyborach a wybory do sejmu i senatu połączone z ogólnokrajowym referendum z 15 października 2023 roku. O niejednoznaczności aktywizmu na rzecz ochrony konstytucyjności procesu wyborczego
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2025/39/2Słowa kluczowe:
zasada tajności głosowania, wybory parlamentarne z 15 października 2023 r., referendum z 15 października 2023 r.Abstrakt
W artykule przeanalizowano naruszenia zasady tajności głosowania w wyborach parlamentarnych i referendum z 15 października 2023 r., podkreślając ich fundamentalne znaczenie dla instytucji demokratycznych wyborów. Tajność głosowania jest gwarantowana przez Konstytucję RP oraz Kodeks wyborczy. Podczas wyborów parlamentarnych z 2023 r., odbywających się równocześnie z ogólnokrajowym referendum, problemem stała się procedura rejestrowania faktu niepobrania karty referendalnej przez wyborców, co mogło ujawniać ich polityczne preferencje. Eksperci zajmujący się prawem wyborczym krytykowali użycie w tym przypadku jednego spisu wyborców, wskazując, że może to naruszać tajność głosowania. Państwowa Komisja Wyborcza oraz Sąd Najwyższy odrzuciły te zarzuty, uznając, że sama procedura nie narusza odpowiedniej zasady konstytucyjnej. Uwzględniając fakt, że istotne kontrowersje w doktrynie dotyczą wykładni samego pojęcia tajności głosowania – w tym kwestii, czy jest to jedynie prawo wyborcy, czy także jego obowiązek – autor wskazuje na szerszy kontekst historyczny i współczesne wyzwania organizacyjne związane z wyborami, podkreślając, że tajność głosowania to niezbędny element ochrony demokratycznych procesów wyborczych, zwłaszcza w perspektywie intensywności współczesnych konfliktów politycznych i potencjalnych nacisków na wyborców.
Bibliografia
Banaszak Bogusław. 2008. Prawo konstytucyjne. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Banaszak Bogusław. 2015. Kodeks wyborczy. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Buczkowski Jerzy. 1998. Podstawowe zasady prawa wyborczego III Rzeczypospolitej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Chmaj Marek. 2018. Zasada tajności głosowania w Kodeksie wyborczym (Wykłady im. prof. dr. Wacława Komarnickiego). Toruń: Centrum Studiów Wyborczych.
Chmaj Marek, Skrzydło Wiesław. 2014. System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
Garlicki Lech. 2020. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
Gorazdowski Maciej. 2018. „Tajność głosowania w prawie wyborczym wybranych państw Europy Środkowej”. Studia Iuridica 76: 171–198.
Kodeks dobrej praktyki w sprawach wyborczych. Wytyczne i raport wyjaśniający. 2002. Wenecja: Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo.
Piotrowski Ryszard. 2018. Prawo konstytucyjne. Kompendium. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Safjan Marek, Bosek Leszek. 2016. Konstytucja RP, t. 2: Komentarz do art. 87–243. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Sarnecki Paweł. 2013. Prawo konstytucyjne RP. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Skotnicki Krzysztof. 2020. System wyborczy do Sejmu i Senatu. W: Polskie prawo konstytucyjne, red. Dariusz Górecki. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
Szymanek Jarosław. 2017. „Bezpieczeństwo procesów wyborczych (uwagi de lege lata i de lege ferenda na tle rozwiązań stosowanych w państwach demokratycznych)”. Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu 1: 9–40.
Urbaniak Krzysztof. 2023. Opinia prawna w sprawie realizacji zasady tajności w głosowaniu w referendum przeprowadzanym w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu i Senatu. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Zaćmiński Andrzej, Zaćmiński Michał. 2023. „Zasada tajności głosowania w wyborach do Sejmu PRL I kadencji z 26 października 1952 r.”. Przegląd Sejmowy 4: 179–205.
Ustawa z dnia 1 sierpnia 1952 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. 1952 nr 35 poz. 246).
Ustawa z dnia 24 października 1956 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. 1956 nr 47 poz. 210).
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. 2025 poz. 365).
Wyrok TK z dnia 20 lipca 2011 r., sygn. akt K 9/11, OTK-A ZU 2011, nr 6, poz. 61.
Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2023 r., sygn. akt I NSWR 2262/23, Dz.U. 2023 poz. 2748.
Postanowienie SN z dnia 1 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 49/19, LEX nr 2688324.
Postanowienie SN z dnia 19 listopada 2019 r., sygn. akt I NSW 170/19, LEX nr 2756169.
Postanowienie SN z dnia 6 października 2023 r., sygn. akt I NSW 71/23, OSNKN 2023, nr 4, poz. 25.
Horbaczewski Robert. 2023. Jeden spis wyborców na wybory, drugi na referendum. https://www.prawo.pl/samorzad/tajnosc-glosowania-w-referendum-ogolnokrajowym,522895.html (dostęp 24.07.2024).
Referendum 2023. Donald Tusk: Uroczyście unieważniam to referendum. PiS robi sobie kampanię za państwowe pieniądze, Dziennik Gazeta Prawna, 16.08.2023. https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9276158,referendum-2023-donald-tusk-uroczyscie-uniewazniam-to-referendum-pi.html (dostęp 24.07.2024).
RPO Marcin Wiącek w mediach o zasadach demokratycznych wyborów, Biuletyn Informacji Publicznej RPO. https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-media-zasady-demokratyczne-wybory (dostęp 24.07.2024).
Wyniki Referendum z 15.10.2023 r. przedstawione przez Państwową Komisję Wyborczą. https://referendum.gov.pl/referendum2023/pl/frekwencja/pl, https://sejmsenat2023.pkw.gov.pl/sejmsenat2023/ (dostęp 24.07.2024).
