Kontrola finansowania partii politycznych wykonywana przez Państwową Komisję Wyborczą
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2023/35/5Słowa kluczowe:
finansowanie partii politycznych, sprawozdanie finansowe, informacja finansowa, Państwowa Komisja WyborczaAbstrakt
Przedmiotem artykułu są metody weryfikacji prawidłowości gromadzenia i wydatkowania środków finansowych przez partie polityczne. W pierwszej kolejności przeanalizowano cele działalności partii politycznych, a także formy powstawania ich majątku. Następnie omówiono sposoby weryfikacji prawidłowości w zakresie finansowania partii politycznych. Uprawnienia kontrolne w tym zakresie zostały przyznane Państwowej Komisji Wyborczej, która rozstrzyga o przyjęciu lub odrzuceniu składanych przez partie polityczne informacji finansowych za dany rok kalendarzowy oraz sprawozdań o źródłach pozyskania środków finansowych.
Istotnym elementem rozważań są prawne konsekwencje odrzucenia informacji i sprawozdań, które mogą prowadzić do utraty prawa do uzyskiwania subwencji z budżetu państwa przez określony czas, co z kolei zagraża możliwości dalszego prowadzenia działalności statutowej przez partię polityczną. Na tym tle pojawiają się wątpliwości co do zgodności obowiązujących rozwiązań z Konstytucją RP.
Na podstawie przeprowadzonych badań, w tym zwłaszcza analizy uchwał PKW, przedstawione zostały kwestie wymagające, zdaniem autorów, zmian legislacyjnych, wraz ze sformułowaniem postulatów de lege ferenda.
Bibliografia
Bukowska Grażyna, Gendźwiłł Adam, Haman Jacek, Sawicki Adam, Zbieranek Jarosław. 2017. Finanse polskich partii. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Dębska Monika. 2013. Komentarz do ustawy o partiach politycznych. Warszawa: LEX/el.
Ferfecki Wiktor. 2021. „Wątpliwe ekstra pieniądze dla członków zarządu Razem”. Rzeczpospolita 11.10.2021. https://www.rp.pl/polityka/art19005131-watpliwe-ekstra-pieniadze-dla-czlonkowzarzadu-razem (dostęp 8.01.2023).
Gąsior Tomasz. 2013. „Problematyka finansowania partii politycznych w Polsce”. Przegląd Sejmowy 5(118): 9–31.
Gebethner Stanisław. 2000. „Konstytucyjna zasada jawności finansowania partii politycznych”. Konferencje i Seminaria. Finansowanie Partii Politycznych. Biuletyn Biura Studiów i Ekspertyz 6(34): 12–27.
Gorgol Andrzej. 2001. Zasady finansowania partii politycznych w Polsce. W Partie polityczne we współczesnym konstytucjonalizmie. Red. Mirosław Granat, Pasquale Policastro, Jacek Sobczak. Lublin: Wydawnictwo MORPOL.
Gorgol Andrzej. 2011. Prawne aspekty publicznego finansowania partii politycznych w Polsce i na poziomie europejskim. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Gorgol Andrzej. 2020. Reglamentacja majątku partii politycznej jako przejaw odejścia od liberalnej koncepcji ich funkcjonowania. W Polski system ochrony praw człowieka w dobie kryzysu demokracji liberalnej. Red. Jerzy Jaskiernia, Kamil Spryszak. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Gulczyński Mariusz, Małkiewicz Andrzej. 2008. Wiedza o partiach i systemach partyjnych. Warszawa: Wydawnictwo ALMAMER.
Jaskiernia Jerzy. 2003. Partie polityczne w systemie demokratycznym w świetle standardów Rady Europy. W Prawne aspekty funkcjonowania partii politycznych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Red. Aldona Domańska, Krzysztof Skotnicki, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Michalak Bartłomiej, Sokala Andrzej, Uziębło Piotr. 2013. Leksykon prawa wyborczego i referendalnego oraz systemów wyborczych. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Papucki Mateusz. 2019. Rola Rady Europy w zwalczaniu korupcji (rozprawa doktorska). Kielce/el. https://bip.ujk.edu.pl/get_file.php?id=795&x=71336b85bfc6c8a13107de8a0f10846e (dostęp 12.02.2023).
Piotrowski Ryszard. 2014. „Demokracja a finansowanie partii politycznych w świetle Konstytucji RP”. Studia Iuridica Lublinensia 22: 279–295.
Przywora Bogusław. 2016. Kontrola społeczna i społeczeństwo obywatelskie. W System Prawa Administracyjnego, t. 13: Etyka urzędnicza i etyka służby publicznej. Red. Roman Hauser, Zygmunt Niewiadomski, Andrzej Wróbel. Warszawa: C.H. Beck.
Przywora Bogusław. 2020. Lokalne grupy działania jako szczególnego rodzaju stowarzyszenia w procesie kształtowania społeczeństwa obywatelskiego – perspektywa konstytucyjnoprawna. W Podmiotowość samorządu terytorialnego a zakres jego zadań i kompetencji. Red. Mirosław Stec, Katarzyna Małysa-Sulińska. Warszawa: Wolters Kluwer.
Salachna Joanna. 2010. Środki publiczne, ich formy prawne oraz zasady realizacji w sektorze finansów publicznych. W System prawa finansowego, t. 2: Prawo finansowe sektora finansów publicznych. Red. Eugeniusz Ruśkowski. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Skotnicki Krzysztof. 2014. „Modele i źródła finansowania partii politycznych”. Przegląd Sejmowy 1: 29–48.
Sokolewicz Wojciech, Zubik Marek. 2016. Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Artykuł 11. Red. Leszek Garlicki, Marek Zubik. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Sułkowski Jarosław. 2016. Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Artykuł 11. Red. Leszek Bosek, Marek Safjan. Warszawa: Legalis/el.
Szawiel Tadeusz. 2001. Społeczeństwo obywatelskie. W Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce. Red. Mirosława Grabowska, Tadeusz Szawiel, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tuleja Piotr. 2021. Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Artykuł 11. Red. Piotr Tuleja. LEX/el.
Uliasz Joanna. 2011. „Prawne aspekty zwalczania korupcji”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 1: 143–155.
Urbaniak Krzysztof. 2018. „Wybory jako demokratyczny sposób kreowania organów władzy publicznej a dobro wspólne”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1: 151–167.
Uziębło Piotr. 2017. „Kilka uwag o zgodności z Konstytucją RP przepisów art. 38a ust. 2 oraz art. 38d ustawy o partiach politycznych”. Gdańskie Studia Prawnicze 2: 233–244.
Walecki Marcin, Zbieranek Jarosław. 2007. Finansowanie polityki. W Demokracja w Polsce 2005–2007. Red. Lena Kolarska-Bobińska, Jacek Kucharczyk, Jarosław Zbieranek, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. 2021 poz. 1805 ze zm.).
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (t.j. Dz.U. 2022 poz. 372 ze zm.).
Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2001 nr 46 poz. 499).
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1634 ze zm.).
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1277 ze zm.).
Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. 2016 poz. 1157).
Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (t.j. Dz.U. 2019 poz. 2393 ze zm.).
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 lutego 2003 r. w sprawie informacji finansowej o otrzymanej subwencji oraz o poniesionych z subwencji wydatkach (Dz.U. 2003 nr 33 poz. 268).
Postanowienie SN z dnia 23 kwietnia 2002 r., sygn. akt III SW 3/02, LEX nr 74681.
Postanowienie SN z dnia 23 kwietnia 2002 r., sygn. akt III SW 4/02, LEX nr 74682.
Postanowienie SN z dnia 23 kwietnia 2002 r., sygn. akt III SW 5/02, LEX nr 54036.
Postanowienie SN z dnia 17 września 2004 r., sygn. akt III SW 38/04, LEX nr 2688770.
Postanowienie SN z dnia 22 września 2006 r., sygn. akt III SW 23/06, LEX nr 2530434.
Postanowienie SN z dnia 14 października 2008 r., sygn. akt III SW 10/08, https://kbw.gov.pl/uploaded_files/1456394309_III_SW_10_08.pdf (dostęp 12.03.2023).
Postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2016 r., sygn. akt III SW 15/16, LEX nr 2361667.
Postanowienie SN z dnia 6 grudnia 2018 r., sygn. akt I NSW 14/18, LEX nr 2628014.
Postanowienie SN z dnia 21 lutego 2023 r., sygn. akt I NSW 2/23, LEX nr 3489011.
