Międzynarodowe standardy dotyczące głosowania przez osoby z niepełnosprawnościami
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2023/35/2Słowa kluczowe:
głosowanie przez osoby z niepełnosprawnościami, prawo wyborcze, Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, Komisja WeneckaAbstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie standardów dotyczących głosowania przez osoby z niepełnosprawnościami stosowanych na poziomie międzynarodowym. Analizie poddane są regulacje i przykłady ich stosowania w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz (na poziomie regionalnym) Rady Europy. Od czasu przyjęcia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (z niepełnosprawnościami) na poziomie uniwersalnym widoczne jest dążenie do zapewnienia możliwości udziału w życiu politycznym wszystkich osób, w tym poprzez ich udział w głosowaniu. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ciągle dopuszczalne są natomiast pewne ograniczenia w tym zakresie. Słowa kluczowe: głosowanie przez osoby z niepełnosprawnościami, prawo wyborcze, Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, Komisja Wenecka
Bibliografia
Aneja Neha. 2022. „Human rights of persons with disabilities: Contemporary developments”. International Journal of Law Management & Humanities 5(1): 1004–1015.
Bodnar Adam. 2010. „Zmiana konstytucji jako konsekwencja wykonania wyroku ETPCz. Glosa do wyroku w sprawie Alajos Kiss przeciwko Węgrom (skarga nr 38832/06, wyrok z 20 maja 2010 r.)”. Europejski Przegląd Sądowy 10: 38–49.
Dąbrowski Marcin. 2010. „Ubezwłasnowolnienie częściowe a prawo wyborcze w świetle standardów europejskich”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2–3: 261–280.
Degener Theresia. 2017. A new human rights model of disability. W The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities. Springer.
Domański Maciej. 2019. „Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w interpretacji Komitetu do spraw osób niepełnosprawnych a podstawowe instytucje prawa cywilnego”. Prawo w Działaniu. Sprawy cywilne 40: 123–165.
Fiala-Butora Janos, Ashley Stein Michael, Lord Janet E. 2014. „The democratic life of the Union: Toward equal voting participation for Europeans with disabilities”. Harvard International Law Journal 55(1): 71–104.
Grobbelaar-Du Plessis Ilze. 2020. „The right of persons with intellectual disabilities to political participation: The legal capacity to vote Zsolt Bujdoso v. Hungary communication no. 4/2011 (Committee on the Rights of Persons with Disabilities) (UN Doc CRPD/C/D/4/2011)”. Journal for Contemporary Roman-Dutch Law 3: 455–470.
Harpur Paul. 2017. „Embracing the new disability rights paradigm: the importance of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities”. Disability & Society 27(1): 1–14.
Kapelańska-Pręgowska Julia. 2015. „Prawo osób niepełnosprawnych do racjonalnych usprawnień oraz obowiązek zapewnienia dostępności w przestrzeni publicznej”. Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 6: 91–112.
Nowicki Marek Antoni. 2010. Alajos Kiss przeciwko Węgrom – wyrok ETPC z dnia 20 maja 2010 r., skarga nr 38832/06. W Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2010, LEX 2011.
Ruiz Robledo Agustin. 2018. „The construction of the right to free elections by the European Court of Human Rights”. Cambridge International Law Journal 7(2): 225–240.
Suksi Markku. 2018. „Interdependency between sovereignty, citizenship and the right to vote”. Vienna Journal on International Constitutional Law 1: 19–58.
Szwed Marcin. 2018. „Pozbawienie czynnego prawa wyborczego osób ubezwłasnowolnionych w wyborach do Parlamentu Europejskiego w świetle Karty Praw Podstawowych UE”. Europejski Przegląd Sądowy (12): 24–28.
Vivanti Donata. 2014. Persons with disabilities and the right to equality before the law: Contribution from the European Disability Forum. W European Yearbook of Disability Law Volume 5, 151–158. Intersentia.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993 nr 61 poz. 284).
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. 2012 poz. 1169).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 16 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977 nr 38 poz. 167).
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 10 grudnia 1948 r. (rezolucja 217A). https://www.un.org/en/about-us/universal-declarationof-human-rights (dostęp 5.04.2023).
Protokół nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzony w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz.U. 1995 nr 36 poz. 175).
Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, Views adopted by the Committee at its tenth session (2–13 September 2013), Communication No. 4/2011 (CRPD/C/10/D/4/2011).
Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, General comment No. 1 (2014) Article 12: Equal recognition before the law, przyjęty dnia 19 maja 2014 r. (CRPD/C/GC/1).
Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, General comment No. 2 (2014) Article 9: Accessibility, przyjęty dnia 22 maja 2014 r. (CRPD/C/GC/2).
Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, Views adopted by the Committee under article 5 of the Optional Protocol, concerning communication No. 19/2014, przyjęty dnia 16 lutego 2018 r. (CRPD/C/19/D/19/2014).
Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, Concluding observations on the initial report of Poland, przyjęty dnia 29 października 2018 r. (CRPD/C/POL/CO/1).
Komitet Praw Człowieka, General Comment No. 25, przyjęty dnia 27 sierpnia 1996 r. (CCPR/C/21/Rev.1/Add.7).
Komitet Praw Człowieka, Concluding observations on the seventh periodic report of Poland, przyjęty dnia 23 listopada 2016 r. (CCPR/C/POL/CO/7).
Komisja Wenecka, Code of Good Practice in Electoral Matters: Guidelines and Explanatory Report, przyjęty na 152. sesji w dniach 18–19 października 2002 r. (CDL-AD(2002)023rev2-cor).
Komisja Wenecka, Hungary, Act XXXVI of 2013 on Electoral Procedure as of 21 December 2020, 31 sierpnia 2021 r. (CDL-REF(2021)062).
Komisja Wenecka, Revised Interpretative Declaration to the Code of Good Practice in Electoral Matters on the Participation of People with Disabilities, przyjęta w dniach 16/17 grudnia 2011 r. (CDL-AD(2011)45).
Komisja Wenecka, OSCE/ODIHR, Hungary, Joint Opinion on the 2020 amendments to the electoral legislation, Approved by the Council for Democratic Elections at its 72nd meeting (Venice and online, 14 October 2021) and adopted by the Venice Commission at its 128th Plenary Session (Venice and online, 15–16 October 2021) (CDL-AD(2021)039).
Recommendation CM/Rec(2011)14 of the Committee of Ministers to member states on the participation of persons with disabilities in political and public life, z dnia 16 listopada 2011 r.
Wyrok ETPC z dnia 20 maja 2010 r., skarga nr 38832/06, Alajos Kiss przeciwko Węgrom.
Wyrok ETPC z dnia 2 lutego 2021 r. skargi nr 25802/18 i 27338/18, Strøbye i Rosenlind p. Danii.
Wyrok ETPC z dnia 11 maja 2021 r., skarga nr 43564/17, Caamaño Valle p. Hiszpanii.
Wyrok ETPC z dnia 26 października 2021 r., skargi nr 34591/19 i 42545/19, Toplak i Mrak p. Słowenii.
Wyrok ETPC z dnia 31 maja 2022 r., skarga nr 23077/19, Arnar Helgi Lárusson p. Islandii.
Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka, Status of ratification Interactive Dashboard, https://indicators.ohchr.org/ (dostęp 4.04.2023).
Raport informacyjny „Rzeczywiste prawa osób z niepełnosprawnościami do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego” (SOC/554), https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/files/qe-02-19-153-pl-n.pdf (dostęp 4.04.2023).
