Różne znaczenia definicji w logice. O krytyce Ajdukiewicza wobec klasyfikacji rozumowań Łukasiewicza, uwag kilka

Abstrakt

Przedmiot badań: Artykuł analizuje rzadko poruszaną kwestię wyrażanej przez Kazimierza Aj­dukiewicza, polskiego logika, zwolennika logiki dwuwartościowej, krytyki klasyfikacji rozumo­wań autorstwa Jana Łukasiewicza, twórcy trójwartościowego rachunku logicznego.

Cel badawczy: Celem artykułu jest próba wykazania, że podjęta przez Ajdukiewicza krytyka systemu rozumowań Łukasiewicza dotyczy problematyki roli i miejsca definicji w logice. Ajdu­kiewicz, który był uczniem Łukasiewicza, uznawanego na całym świcie za geniusza logiki, nie wdawał się w naukowy spór ze swoim mistrzem. Korzystając z płaszcza krytyki pewnego frag­mentu badań Łukasiewicza, wyraża jednak odmienne stanowisko wobec, jego zdaniem, błędnych sposobów definiowania przez Łukasiewicza terminów użytych w klasyfikacji rozumowań. Ajdukiewicz problematykę dotyczącą definicji uważał za bardzo ważną. W swoich pracach pod­kreśla, co zauważają współcześni badacze myśli Ajdukiewicza, że pewne aspekty teorii definicji wykraczają poza sformalizowane procedury definicyjne. Analiza jego poglądów świadczy o tym, że on sam aspirował do utworzenia nowej nauki o definicjach w logice. W krytyce, której się podejmuje wobec klasyfikacji rozumowań Jana Łukasiewicza, sam podkreśla, że dotyczy ona definicji, nie zaś procesu rozumowań. Zdaniem Ajdukiewicza definicje systemu logicznego muszą być sensowne i wyrażone w zdaniu danego języka logiki L, natomiast definicje Łukasiewicza prezentowane w klasyfikacji są sensu pozbawione oraz zawierają błąd ekwiwokacji. Fragmentaryczne ujęcie w krytyce problemu defi­niowania stanowi początek jego pogłębionych badań nad rozumieniem i rolą definicji w logice.

Metoda badawcza: W artykule metodą analityczną wykazuje się odmienne podejścia logików do roli definicji w logice. Zestawienie poglądów Kazimierza Ajdukiewicza na temat klasyfikacji rozumowań z poglądami autora klasyfikacji – Jana Łukasiewicza wykazuje różnice w stanowi­skach logików, co do metodologii systemów logicznych. W ten sposób prezentowane jest rzadko podnoszone w nauce i dydaktyce zdanie Ajdukiewicza, iż metodologia Łukasiewicza jest niepra­widłowa, gdyż utworzona została w oparciu o definicje opatrzone błędem ekwiwokacji. Zdaniem Ajdukiewicza Łukasiewicz, wbrew zasadom metodologii logiki klasycznej, nadał definicjom ist­niejącym nowe znaczenie, tworząc przez to nieprawidłowy system logiki.

Wyniki: Problematyka definicji podejmowana jest często zarówno w nauce, jak i procesie dydak­tycznym. Klasyfikacja rozumowań autorstwa Jana Łukasiewicza w dydaktyce podawana jest do dziś. Inaczej z jej krytyką autorstwa Kazimierza Ajdukiewicza, która jest podejmowana w lite­raturze niezwykle rzadko. Prezentowana w artykule analiza poglądów czołowych polskich logi­ków wobec klasyfikacji rozumowań stanowi cenny wkład w rozwój tematyki o rozumowaniach w logice. Prezentowana w artykule analiza krytyki Ajdukiewicza wskazuje na nowe oblicze jego poglądów dotyczące sporu o definicje w logice. Ta nowa perspektywa może zaowocować rozsze­rzeniem badań dotyczących znaczenia definicji w logice dwu- i trójwartościowej.