Kazirodztwo w polskim prawie karnym. Pytanie o dalszy sens istnienia regulacji
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2023/128/3Słowa kluczowe:
kazirodztwo, stosunki kazirodcze, polskie prawo karne, kryminalizacjaAbstrakt
Przedmiot badań: Przedmiotem badań w niniejszym opracowaniu jest krytyczna analiza art. 201 polskiego kodeksu karnego z dnia 6 czerwca 1997 r. W artykule podjęta została próba usystematyzowania najczęściej wskazywanych w polskiej literaturze racji dla obowiązywania zakazu obcowania płciowego między podmiotami wskazanymi w tym przepisie oraz wykazania niespójności, jakie istnieją w tym zakresie. Autor skupił się również na realizacji funkcji ochronnej prawa karnego przez normę będącą przedmiotem niniejszego opracowania oraz zakresie zachowań objętych tym typem czynu zabronionego.
Cel badawczy: Celem badawczym jest ustalenie ratio legis obowiązywania art. 201 kodeksu karnego w polskim porządku prawnym oraz ocena funkcjonowania tej regulacji w kształcie niezmienionym od dnia wejścia w życie kodeksu karnego, w szczególności w kontekście realizacji funkcji ochronnej prawa karnego, a także sformułowanie postulatu de lege ferenda.
Metoda badawcza: W pracy wykorzystano metodę dogmatycznoprawną polegającą na analizie norm prawnych zawartych w kodeksie karnym, a także teoretycznoprawną (analiza komentarzy, monografii, artykułów, orzecznictwa) oraz w niezbędnym zakresie historycznoprawną.
Wyniki: Obowiązywanie art. 201 kodeksu karnego w kształcie przyjętym przez polskiego ustawodawcę w kodeksie karnym z 1997 r. nie ma jednoznacznego uzasadnienia, a najczęściej wskazywane w literaturze racje dla obowiązywania tej normy nie są koherentne. Postulowane zmiany, sugerujące uchylenie przedmiotowego przepisu bądź wskazujące na konieczność jego nowelizacji mają podstawy w obowiązującym systemie prawnym. Realizacja jednego z tych postulatów pozwoliłaby usunąć istniejące luki oraz niespójności, powstałe w konsekwencji wprowadzenia art. 201 do polskiego kodeksu karnego.
Liczba pobrań
Bibliografia
Banasik K., Karalność kazirodztwa jako naruszenie wolności seksualnej, w: Z.M. Dymińska (red.), Konteksty prawa i praw człowieka., Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2012, s. 37–46.
Bennett R.L., Motulsky A.G., Bittles A., Hudgins L., Uhrich S., Doyle D.L., Silvey K.,
Scott C.R., Cheng E., McGillivray B., Steiner R.D., Olson D., Genetic Counseling and Screening of Consanguineous Couples and Their Offspring: Recommendations of the National Society of Genetic Counselors, Journal of genetic counseling 2002/11 (2), s. 97–119.
Bielski M., Wykładnia znamion „obcowanie płciowe” i „inna czynność seksualna” w doktrynie i orzecznictwie sądowym, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2008/XII/1, s. 211–229.
Bielski M., w: W. Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117–211a, wyd. 5, Wolters Kluwer, Warszawa 2017, s. 779–784.
Filar M., Berent M., w: J. Bojarski, M. Bojarski, P. Czarnecki, W. Filipkowski, O. Górniok, E.M. Guzik-Makaruk, S. Hoc, P. Hofmański, M. Kalitowski, M. Kulik, L.K. Paprzycki, E.W. Pływaczewski, W. Radecki, A. Sakowicz, Z. Siwik, B.J. Stefańska, R.A. Stefański, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, L. Wilk, M. Filar, M. Berent, Kodeks karny. Komentarz, wyd. V, Warszawa 2016, art. 201.
Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Sekcja Prawa Karnego, Projekt kodeksu karnego, w redakcji przyjętej w drugiem czytaniu przez Sekcję Prawa Karnego Komisji Kodyfikacyjnej R.P. Uzasadnienie części szczególnej, t. V, z. 4, Warszawa 1930.
Konarska-Wrzosek V., Przedmiot ochrony przy typie przestępstwa kazirodztwa, w: Ł. Pohla (red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. Urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, Poznań 2009, s. 287–296.
Konarska-Wrzosek V., w: A. Lach, J. Lachowski, T. Oczkowski, I. Zgoliński, A. Ziółkowska,V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2020, art. 201.
Krajewski R., Kryminalizacja kazirodztwa – niezbędność czy przejaw nadmiernej ingerencji w sferę seksualną człowieka?, w: B. Sygita, T. Kuczura (red.), Aktualne problemy kryminalizacyjne, Toruń 2013, s. 123–142.
Krajewski R., Uzasadnienia kryminalizacji kazirodztwa, Prokuratura i Prawo 2016/6, s. 5–28.
Lipiński K., w: J. Giezek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Warszawa 2021, art. 201.
Mill J.S., O wolności, tłum. A. Kurlandzka, w: Utylitaryzm, tłum. M. Ossowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Mozgawa M., Przestępstwo kazirodztwa w ujęciu dogmatycznym i kryminologicznym, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2015.
Mozgawa M., w: M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 201.
Nowak C., Daniluk P., Kazirodztwo jako problem karnoprawny (dwugłos), Archiwum Kryminologii XXIX–XXX, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2008, s. 473–487.
Para M., Bezzasadność karania stosunków kazirodczych a kwestia potomstwa, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 2018/85, Łódź, s. 71–80.
Polińska A., Rozważania nad zasadnością traktowania kazirodztwa jako przestępstwa, Społeczeństwo. Edukacja. Język 2019/9, s. 103–113.
Raczek E., Kazirodztwo: ujęcie sądowo-genetyczne, Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii: organ Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii 2012/62/1, s. 55–63.
Sukiennik J., Karanie z mocy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z perspektywy wybranych teorii kary, Alkoholizm i Narkomania 2015/28 (4), s. 251–260.
Szwejkowska M., Sitek B., Karnoprawny zakaz stosunków kazirodczych, Studia Prawnoustrojowe 2014/23, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, s. 31–47.
Tomkiewicz M., Kazirodztwo a prawnokarna ochrona rodziny w Polsce, Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja 2013/21, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW, Warszawa, s. 25–44.
Warylewski J., Kazirodztwo (art. 201 k.k.), w: J. Warylewski (ed.), System Prawa Karnego. Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, t. 10, wyd. 2, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 843–869.
Warylewski J., Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Rozdział XXV kodeksu karnego. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2001, s. 170–189.
Warylewski J., Przestępstwa seksualne, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001, s. 224–254.
Warylewski J., Zakaz kazirodztwa w kodeksie karnym oraz w ujęciu porównawczym, Przegląd Sądowy 2001/5, s. 66–97.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Wydawnictwo Znak, Kraków 2014.
Wszołek R., Procesowe aspekty związane z penalizacją kazirodztwa, Kwartalnik Prawo-Społeczeństwo-Ekonomia 2019/4, s. 49–57.
Zoll A., Ochrona prywatności w prawie karnym, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2000/IV/1, s. 221–228.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U., nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1138 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1375 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny (Dz.U., nr 13, poz. 94 z późn. zm.).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. Kodeks karny (Dz.U., nr 60, poz. 571 z późn. zm.).
Orzeczenie ETPCz z dnia 23 września 1981 r., sprawa Dudgeon v. The United Kingdom, opublikowane 22 października 1981 r., skarga nr 7525/76.
Uchwała SN z 13.04.1977 r., VII KZP 30/76, OSNKW 1977, nr 6, poz. 58.
Uchwała SN z 19.05.1999 r., I KZP 17/99, OSNKW 1999, nr 7–8, poz. 37.
Wyrok SA w Katowicach z 13.05.2004 r., II AKa 75/04, LEX nr 142853.
Wyrok SA w Katowicach z 9.11.2006 r., II AKa 323/06, LEX nr 216965.
Wyrok SA w Katowicach z 16.11.2006 r., II AKa 328/06, LEX nr 297347.
Wyrok SA w Krakowie z 4.04.1991 r., II AKz 28/91, KZS 1991, nr 4, poz. 16.
Wyrok SN – Izba Karna z dnia 7 października 2014 r., V KK 104/14.
Zgwałcenie kazirodcze, https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/11-12-2015/artykul/zgwalceniekazirodcze; stan na 1.05.2023 r.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
