Rola wyobraźni socjologicznej w komunikacji lekarza z pacjentem
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2022/71.2/7Słowa kluczowe:
socjologia medycyny, wyobraźnia socjologiczna, komunikacja medyczna, ochrona zdrowia, analiza dyskursuAbstrakt
Artykuł poświęcony jest znaczeniu wyobraźni socjologicznej w komunikacji lekarza z pacjentem. Pojęcie wyobraźni socjologicznej, wprowadzone przez Charlesa W. Millsa w 1959 r., służyło podkreśleniu wkładu socjologii w debatę publiczną i kształtowaniu samowiedzy nowoczesnego człowieka. Jego zastosowanie na przecięciu socjologii i medycyny wymagało swoistego przekładu z idiomu socjologii publicznej na kategorie socjologii praktycznej. Na przykładzie autorów stosujących pojęcie wyobraźni socjologicznej w polu medycznym pokazuję, że efektem tej operacji jest utrzymujące się twórcze napięcie między publicznym a praktycznym użytkiem z wyobraźni socjologicznej. Analiza wybranych tekstów dotyczących kształtowania wyobraźni socjologicznej na studiach medycznych pozwala wydobyć jej znaczenie jako kompetencji komunikacyjnej. Następnie omawiam, w jaki sposób wyobraźnia socjologiczna wpływa na praktykę medyczną: po pierwsze, dając lekarzowi krytyczny dystans do obiegowych wyobrażeń na temat życia społecznego, po drugie zaś, dostarczając mu „skrzynki z narzędziami”, uwrażliwiającej na społeczne aspekty zachowań i problemów zdrowotnych
Bibliografia
Andrzejewski Łukasz. 2017. Pacjenci są różni, czyli pochwała i wyzwanie różnicy. W: Jak rozmawiać z pacjentem? Anatomia komunikacji w praktyce lekarskiej, A. Ostrowska (red.), 55–81. Warszawa: Fundacja Polska Liga Walki z Rakiem i Wyd. IFiS PAN.
Armstrong David. 1989. An outline of sociology as applied to medicine, wyd. III. London–Boston–Singapore–Sydney–Toronto–Wellington: Wright.
Bradby Hannah. 2009. Medical sociology: An introduction. Los Angeles–London–New Delhi–Singapore –Washington D.C.: SAGE.
Broom Dorothy, Cathy Banwell, Don Gardner. 2013. Antecedents of culture-in-health research. In: When Culture Impacts Health: Global Lessons for Effective Health Research, C. Banwell, S. Ulijaszek, J. Dixon (eds.), 15–22. Cambridge: Academic Press.
Burawoy Michael. 2009. O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z roku 2004. W: Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Wybór tekstów, A. Manterys, J. Mucha przy współpracy M. Kaczmarczyka (red.), 525–561. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Chadi Alraies M., Ileana L. Piña. 2019. “Closing the gap on sex disparity in acute coronary syndrome: Is it time to reconsider our definitions of ‘typical’?”. Journal of the American Heart Association 8(17): e013739.
Charkiewicz Ewa. 2009. Pielęgniarki: Permanentny kryzys finansowy od 20 lat. Wprowadzenie do raportu. W: J. Kubisa, Pielęgniarki. Protesty pielęgniarek i położnych w kontekście reform ochrony zdrowia. Raport Think Tanku Feministycznego 3/2009.
Doroszewska Antonina. 2014. Socjologiczne aspekty komunikacji z pacjentem. W: Porozumienie z pacjentem: Relacje i komunikacja, J. Doroszewski, M. Kulus, A. Markowski (red.), 64–84. Warszawa: Wolters Kluwer.
Doroszewska Antonina. 2019. Stary zawód – nowe (?) umiejętności. Kompetencje komunikacyjne w zawodzie lekarza. W: Zawody medyczne – ciągłość i zmiana, A. Majchrowska, J. Pawlikowski, W. Piątkowski (red.), 243–254. Kraków: Universitas.
Dunin Kinga. 2010. Przemilczane potrzeby, czyli o sposobach odmawiania realności potrzebom zdrowotnym. W: Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce, M. Czyżewski, K. Dunin, A. Piotrowski (red.), 233–251. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Edgley Alison, Stephen Timmons, Brian Crosbie. 2009. “Desperately seeking sociology: Nursing student perceptions of sociology on nursing courses”. Nurse Education Today 29(1): 16–23.
Fairclough Norman. 1995. Critical discourse analysis: The critical study of language. London–New York: Longman.
Fairclough Norman, Ruth Wodak. 2006. Krytyczna analiza dyskursu, przeł. A. Ostolski. W: Współczesne teorie socjologiczne, wybór i opracowanie: A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, t. 2, 1047–1056. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar. Farooq Zia, Sahil Chandra, Vijay Gogna, Dilen Patel. 2019. “A student’s perspective: Teaching sociology to undergraduate medical students”. Medical Teacher 41(10): 1209–1210.
Goodman Benny. 2019. Psychology and sociology in Nursing, 3rd edition. London–Thousand Oaks–New Delhi–Singapore: SAGE.
Goodman Benny. 2015. The sociological imagination and health. https://www.academia.edu/1676732/The_Sociological_Imagination_and_Health [access: 23.03.2022].
Hafferty Frederic W., Brian Castellani. 2007. Medical sociology. In: 21st Century sociology: A reference handbook, C.D. Bryant, D.L. Peck (eds.), 331–338. Thousand Oaks, CA: SAGE.
Hinote Brian P., Jason Adam Wasserman. 2017. Social and behavioral science for health professionals. Lanham–Boulder–New York–London: Rowman & Littlefield.
Jørgensen Marianne, Louise Phillips. 2002. Discourse analysis as theory and method, London– Thousand Oaks–New Delhi: SAGE.
Janion Marianna. b.d. Informacja o Sekcji Chorób Serca u K obiet, Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, http://www.ptkardio.pl/pobierz_zalacznik/e11f6665ef9e7af0bd92784951930722/ [dostęp: 08.03.2020].
Kendall Kathleen, Tracey Collett, Anya de Iongh, Simon Forrest, Moira Kell. 2018. “Teaching sociology to undergraduate medical students”. Medical Teacher 40(12): 1201–1207.
Kitto Simon C. 2004. “Strategies for teaching the sociological imagination to medical students: The role of embodiment”. Health Sociology Review 13(1): 74–86.
Kopytowska Monika, Łukasz Kumięga. 2017. Krytyczna analiza dyskursu: Konteksty, problemy, kierunki rozwoju. W: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i perspektyw badawczych, M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, J. Stachowiak (red.), 177–207. Warszawa: Wydawnictwo Sedno,
Mechanic David. 1990. “The role of sociology in health affairs”. Health Affairs 9(1): 85 97.
Mills Charles Wright. 2007. Wyobraźnia socjologiczna, przeł. Marta Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
POgłos. 2011. „Najciekawiej w Singapurze” (z Joanną Muchą rozmawiała Aldona Toczek) 2(40): 12.
Noor Poppy. 2020. “Can we trust AI not to further embed racial bias and prejudice?”. BMJ 368: m363.
Ostrowska Antonina (red.). 2017. Jak rozmawiać z pacjentem? Anatomia komunikacji w praktyce lekarskiej. Warszawa: Fundacja Polska Liga Walki z Rakiem i Wyd. IFiS PAN.
Pescosolido Bernice A. 2011. Taking “the promise” seriously: Medical sociology’s role in health, illness, and healing in a time of social change. In: Handbook of the sociology of health, illness, and healing: A blueprint for the 21st century, B.A. Pescosolido, J.K. Martin, J.D. M cLeod, A. Rogers (eds.), 3–20. New York–Dordrecht –Heidelberg–London: Springer.
Renzetti Claire M., Daniel J. Curran. 2005. Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, przeł. Agnieszka Gromkowska-Melosik. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Skrzypek Michał. 2012. „Geneza i ewolucja podstawowych kategorii analitycznych socjologii medycyny”. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 18(4): 371–378.
Tobiasz-Adamczyk Beata. 2002. Relacje lekarz–pacjent w perspektywie socjologii medycyny. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
University of Leeds. 2016. Heart attacks in women more likely to be missed, 30.08.2016. http://www.leeds.ac.uk/news/article/3905/heart_attacks_in_women_more_likely_to_be_missed [access: 23.03.2022].
Wyborcza.pl. 2010. „Dzieci chore z biedy” (z Krzysztofem Zemanem rozmawiał Adam Czerwiński), 7 grudnia 2010. http://wyborcza.pl/akcje_spoleczne/1,154092,8783691,Dzieci_chore_z_biedy.html [dostęp: 23.03. 2022].
