Rozkład strefowych form terenu związanych z wieloletnią zmarzliną w zależności od wskaźników zamarzania i rozmarzania
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1982/29/15Słowa kluczowe:
formy i struktury peryglacjalne, temperatura powietrza, rodzaje zmarzlinyAbstrakt
W obszarach, gdzie pokrywa śnieżna zimą wynosi mniej niż 50 cm, strefy wieloletniej zmarzliny mogą być określane na podstawie indeksów zamarzania i rozmarzania. Zależność ta sprawdza się w Norwegii, na Spitsbergenie, w Kanadzie i Mongolii, a ponieważ regiony te obejmują bardzo duże zróżnicowanie warunków termicznych, możliwe jest określenie zakresów termicznych różnych aktywnych form terenu typowych dla środowiska peryglacjalnego.
Strefa ciągłej wieloletniej zmarzliny wyraźnie przekracza izotermy średniej rocznej temperatury powietrza i jest wyznaczana przez występowanie holoceńskich gołoborzy oraz wieloboków klinów lodowych w gruntach mineralnych. Aktywne kliny lodowe na torfowiskach, struktury kontrakcyjne w gruntach mineralnych, tufury w Arktyce kanadyjskiej oraz bajdżarachy na Syberii, niesortowane poligony i pingo systemu otwartego sięgają aż do strefy nieciągłej zmarzliny. Jeszcze dalej sięgają sortowane poligony i pingo systemu zamkniętego.
Pagórki palsa, plateau torfowe i lód jaskiniowy rozciągają się od strefy ciągłej wieloletniej zmarzliny aż do strefy zmarzliny sporadycznej w Norwegii i Quebecu, podczas gdy bagna pasmowe i tufury występują zarówno w strefie nieciągłej, jak i sporadycznej zmarzliny. Tempo wzrostu i trwałość pagórków palsa zależą od strefy klimatycznej.
Bibliografia
Åhman, R., 1977 - Palsar i Nord Norge, Medd. Lunds Univ., Geogr. Inst., 78; 165 p.
Gravis, G. F., Zabalalnik, S., I., Lisun, A. M., Sukhodrovskij, V. L., 1978 - The geocryological characteristics of the Mongolian People's Republic and some characteristics of permafrost development in the past. U.S.S.R. Contribution, Permafrost Second Intern. Conf., Nat. Acad. Sci. Translations, Washington; p. 81-86.
Harris, S. A., 1979 - Ice caves and permafrost zones in southwest Alberta. Erdkunde, 33; p. 61-70.
Harris, S. A., 1981 - Climatic relationship of permafrost zones in areas of low winter snow-cover. Biuletyn Peryglacjalny, 28; p. 227-240.
Leffingwell, E. de K., 1915 - Ground-ice wedges; the dominant form of ground-ice on the north coast of Alaska. Jour. Geol., 23; p. 635-654.
Mackay, J. R., 1979 - Pingos of the Tuktoyaktuk Peninsula areas, Northwest Territories. Geogr. Phys. Quat., 33; p. 3-61.
Müller, F., 1959 - Beobachtungen über Pingos. Medd. Grønland, 153; 127 p. Transl. from German in Nat. Res. Council Can. TT-1073, 1963; 117 p.
Porsild, A. E., 1929 - Reindeer grazing in northwest Canada. Ottawa, Dept. Interior, NW Territories and Yukon Branch; 46 p.
Porsild, A. E., 1938 - Earth mounds in unglaciated arctic northwestern America. Geogr. Review, 28; p. 46-58.
Presnitz, K., Schunke E., 1978 - An approach to the ecology of permafrost in Central Iceland. Proc. Third Internat. Conf. on Permafrost,. 1; p. 473-479.
Raup, H. M., 1966 - Turf hummocks in the Mesters Vig District, Northeast Greenland. Proc. Permafrost Internat. Conf., Lafayette, Indiana, Nat. Acad. Sci. Publ., 1287; p. 43-50.
Schenck, E., 1963 - Origin of string bogs. Proc. First Permafrost Internat. Conf., Lafayette, Indiana; p. 155-159.
Scott, R. F., 1964 - Heat exchange near the ground surface. U.S. Army Cold Regions Research and Engineering Laboratory, Hanover, New Hampshire. Rept. II-A1; 49 p.
Tarnocai, C., Zoltai, S. C., 1978 - Earth hummocks of the Canadian Arctic and Subarctic. Arctic and Alpine Res., 10; p. 581-594.
Thompson, H. A., 1963a - Freezing and thawing indices in Northern Canada. Paper 1.2., Proc. First Canadian Conf. on Permafrost, N.R.C. Tech. Memorandum, 76; p. 18-31.
Thompson, H. A., 1963b - Air temperatures in northern Canada with emphasis on freezing and thawing indexes. Proc. First Internat. Permafrost Conf., Lafayette, Indiana, Nat. Acad. Sci. Publ., 1287; p. 272-280.
Tricart, J., Cailleux, A., 1950 - Le modelé des régions périglaciaires. Traité de Géomorph., T. II, Paris, SEDES.
Van Everdingen, R. O., 1978 - Frost mounds at Bear Rock, near Fort Norman, Northwest, Territories, 1975-1976. Can Jour. Earth Sci., 15; p. 263-276.
Washburn, A. L., 1956 - Classification of patterned ground and review of suggested origins. Geol. Soc. Amer. Bull., 67; p. 823-865.
Washburn, A. L., 1973 - Periglacial processes and environments. E. Arnold, London; 320 p.
Wilkins, E. B., Dujdy, W. C., 1954 - Freezing index data influencing frost action. Can. N.R.C. Assoc. Committee on Soil and Snow Mechanics, Proc. of the Seventh Canadian Soil Mechanics Conf. Tech. Memorandum, 33.
Zoltai, S. C., Tarnocai, C., 1975 - Perennially frozen peatlands in the western Arctic and Subarctic of Canada. Can. Jour. Earth Sci., 12; p. 28-43.
