Zagrożenie wykluczeniem – estetyka negatywna na przykładzie twórczości Zyty Rudzkiej

Abstrakt

Zyta Rudzka w swojej twórczości ukazuje sferę obrzeży, wykluczenia, krawędzi ludzkich historii zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym (II wojna światowa, losy Niemek z powojennych ziem odzyskanych, Żydów w różnych momentach dziejowych, poznański czerwiec 56’, marzec 68’, wydarzenia grudniowe ze Stoczni Gdańskiej 1970 roku, losy społeczności wiejskich i robotniczych, biedoty, ofiar przemian polityczno-gospodarczych 1989 roku). Główni bohaterowie jej utworów żyją w stanie zawieszenia, gdzieś na obrzeżach rzeczywistości. To, co negatywne: starość, nagość, samobójstwo, śmierć, trauma (indywidualna i zbiorowa) pisarka stawia na pierwszym planie, a nawet w pewien sposób uwzniośla. Cechą charakterystyczną egzystencji bohaterów jest stan permanentnego nie-przekraczania, przejściowości i niepewności. Autorce udaje się stwarzać postaci wieloznaczne, nieoczywiste, w trudnych życiowych momentach, irytujące, wywołujące nieraz skrajne emocje, często negatywne, a mimo to wzbudzające empatię i nić sympatii. Transgresyjne postacie jej prozy i dramatów utknęły w strefie liminalnej, ich konstrukcja nasuwa skojarzenia z Derridiańską metaforą parergonu. Rudzka używa niezwykle sensualnego, raz bardzo dosadnego, a raz poetyckiego języka, wprowadzając czytelnika w światy odmienne, graniczne, powykręcane, wymykające się prostym narracjom. Ważne jest w życiu bohaterów to, co dzieje się w międzyprzestrzeni – w świecie bez przynależności, na marginesie, w zawieszeniu, pęknięciu, pustce i stopniowym zanikaniu.