Słowiańskie strachy we współczesnej polskiej literaturze fantastycznej
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2025/68.1/12Słowa kluczowe:
Slavic mythology; horror; contemporary Polish fantasyAbstrakt
The article presents examples of the use of old Slavic beliefs by authors of contemporary Polish horror, including stories included in five anthologies published by Horror Masakra in 2016– 2023, in the unrelated Żertwa. Antologia słowiańskiego horroru, and the novel Gałęziste by Artur Urbanowicz. In contemporary Polish fantasy, after 1989, we can see a growing trend of interest of writers in old Slavic beliefs or their literary interpretation and re-creation. The first analysis of this phenomenon was Elżbieta Żukowska’s doctoral dissertation Religia dawnych Słowian we współczesnej polskiej prozie fantasy, which covers this subject in the years 1986–2011 and her research material consist of about fifty works inspired by Slavic mythology, but these are only fantasy texts. In the last decade, the number of such works has only increased significantly, which may be indicated by the fact that in the period 2012–2023 there are already about three hundred of such texts. Despite her insightful and accurate analyses, the researcher completely ignores “Slavic” horror, which is currently emerging as the second most popular medium of interest in pre-Christian beliefs in Polish literary fantasy, right after fantasy. The wealth of Slavic beliefs rediscovered today allows for the creation of many original and attractive stories, including those that cause nightmares. As the examples presented in the article have shown, “Slavic fears” have many faces, and many of them take the form of various creatures originating from the incredibly rich demonology of our ancestors. However, authors most often do not reach for the sophisticated sources of human fear, but for the most primal and universal ones, related to fear of untamed nature, fear of darkness and the unknown lurking in the darkness, or disgust at the sight of dirt, disease, blood and human entrails.
Liczba pobrań
Bibliografia
Adwentowska Dagmara (2021), Pani piękna jak księżyc [w:] Żertwa. Antologia słowiańskiego horroru, red. M. Sobecka, Wydawnictwo IX, Kraków.
Baranowski Bohdan (2019), W kręgu upiorów i wilkołaków. Demonologia słowiańska, Wydawnictwo Replika, Poznań.
Brzostek Dariusz (2009), Literatura i nierozum. Antropologia fantastyki grozy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Caillois Roger (1967), Od baśni do science fiction, przeł. J. Lisowski [w:] R. Caillois, Odpowiedzialność i styl. Eseje o formach wyobraźni, oprac. J. Błoński, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Carroll Noël (2004), Filozofia horroru albo paradoksy uczuć, przeł. M. Przylipiak, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Czarcie runo. Antologia horroru słowiańskiego (2023), red. D. Świątkowska, Phantom Books Horror, Sucha Beskidzka.
Dieter Maks (2023), In einem Gott [w:] Czarcie runo. Antologia horroru słowiańskiego, red. D. Świątkowska, Phantom Books Horror, Sucha Beskidzka.
Fitas Bartłomiej (2021), Kondukt chorych dusz [w:] Żertwa. Antologia słowiańskiego horroru, red. M. Sobecka, Wydawnictwo IX, Kraków.
Giełżyński Wojciech (2001), Jaćwięgi są wśród nas, Wydawnictwo Iskry, Warszawa.
Golemienko Zbigniew (2023), Hades [w:] Czarcie runo. Antologia horroru słowiańskiego, red. D. Świątkowska, Phantom Books Horror, Sucha Beskidzka.
Has-Tokarz Anita (2011), Horror w literaturze współczesnej i filmie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Kaczkowska Karolina Mangusta (2016), Maluszek [w:] Krew zapomnianych bogów, red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
Kopiec Grzegorz (2017), Dziennik praktyk [w:] Słowiańskie koszmary, red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
Krew zapomnianych bogów (2016), red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
Kwietniewski Marek (2019), Żywy Ogień [w:] Słowiański horror, red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
Licho nie śpi (2018), red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
Łuczyński Michał (2020), Bogowie dawnych Słowian. Studium onomastyczne, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce.
Łuczyński Michał (2022), Mity Słowian. Śladami świętych opowieści przodków, Wydawnictwo Triglav, Szczecin.
Pełka Leonard J. (2020), Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian, Wydawnictwo Replika, Poznań.
Podgórska Barbara, Podgórski Adam (2021), Wielka księga demonów polskich, wyd. IV, Wydawnictwo Kos, Katowice.
Siedlecka Paulina (2021), Transpozycja przestrzeni realistycznej w fantastyczną na przykładzie „Gałęzistego” i „Grzesznika” Artura Urbanowicza, „Bibliotekarz Podlaski” nr 3(52).
Słowiański horror (2019), red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
Słowiańskie koszmary (2017), red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
Strzelczyk Jerzy (1998), Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań.
Szyjewski Andrzej (2003), Religia Słowian, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Trofymenko Anastasija (2022), Geneza horroru jako gatunku, „Tematy i Konteksty” nr 12.
Ścieszek Marek (2018), Umierające miasteczko [w:] Licho nie śpi, red. M. Szymczak, Horror Masakra, Sucha Beskidzka.
„Trupi Jad — Magazyn Strasznie Kulturalny” (b.r.), Phantom Books & Horror Masakra, https://trupi-jad.pl [dostęp: 8.05.2025].
Urbanowicz Artur (2019), Gałęziste, Vesper, Czerwonak.
Wydmuch Marek (1975), Gra ze strachem. Fantastyka grozy, Czytelnik, Warszawa.
Żertwa. Antologia słowiańskiego horroru (2021), red. M. Sobecka, Wydawnictwo IX, Kraków.
Żukowska Elżbieta (2012), Religia dawnych Słowian we współczesnej polskiej prozie fantasy, Uniwersytet Gdański, Gdańsk [niepublikowana rozprawa doktorska].