Affective Amazement. At the World, People and Literature. Interpretation of the "Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych" by Michał Choromański

Authors

  • Daniel Natkaniec Uniwersytet Jagielloński, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych

DOI:

https://doi.org/10.26485/ZRL/2024/67.2/7

Keywords:

amazement; theory of affects; Michał Choromański; prose of the twentieth century

Abstract

In this article, I introduce into the circulation of literary studies a deeper reflection on the affect of amazement. In my opinion, this category has aroused greater interest among philosophers than literary scholars over the centuries, which in a way entitles me to broadly discuss this omitted topic. Descriptions of this impulse, of course, often appear in scientific dissertations devoted to novels, drama or poetry, but most of them rarely go beyond the scheme of laconic, casual generalizations. To put it simply, they appear in passing, somewhere on the margin of other, more extensive investigations. This is a major oversight on the part of the savants. Therefore, this text, so to speak, fills a great gap in literary studies. I begin my considerations with a short theoretical introduction, in which I try to show how philosophers and writers have defined amazement in the past. Then, on the basis of the comments quoted, I formulate my own definition of this affect. In the latter part of the article, I turn theory into practice and use the term I proposed to interpret a specific novel — Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych (1958) by Michał Choromański, which is the first post-war work created by this author. In my analysis, I refer primarily to affective discourse to answer an important question: how did Choromański understand the mentioned concept? I believe that in Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych the writer presents his philosophy of amazement.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Arystoteles (1983), Metafizyka, przeł. K. Leśniak, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Balbus Stanisław (1997), Wisława Szymborska — szkic do portretu i jedno zbliżenie [w:] Lektury polonistyczne. Literatura współczesna, t. 1, red. R. Nycz, J. Jarzębski, TAiWPN Universitas, Kraków.

Choromański Michał (1958), Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.

Choromański Michał (1976), Memuary, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Głowacka Dorota (2010), Wszystko i nic, „Teksty Drugie” nr 1–2.

Gralewicz-Wolny Iwona (2014), Poetka i Świat. Studia i szkice o twórczości Wisławy Szymborskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Grzeniewski Ludwig Bohdan (1959), Choromański, jaki do nas wrócił, „Nowa Kultura” nr 9.

Hersch Jeanne (2001), Wielcy myśliciele Zachodu. Dzieje filozoficznego zdziwienia, przeł. K. Wakar, Prószyński i S-ka, Warszawa.

Jaspers Karl (2000), Wprowadzenie do filozofii. Dwanaście odczytów radiowych, przeł. A. Wołkowicz, Siedmioróg, Wrocław.

Kasperski Edward (1996), Poezja filozoficzna Szymborskiej (człowiek, byt, poznanie, etyka), „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” nr 31.

Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym (2015), red. R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa.

Kuźma Erazm (1985), Semiologia egzotyki [w:] Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej, red. E. Balcerzan, S. Wysłouch, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Ligęza Wojciech (2015), W pułapce bytu. O tematach poetyckich Wisławy Szymborskiej [w:] Widnokręgi literatury — wielogłosy krytyki. Prace ofiarowane Profesor Teresie Walas, red. T. Kunz, R. Nycz, A. Łebkowska, M. Popiel, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Literatura i chaos. Szkice o literaturze XX i XXI wieku (2016), red. B. Gutowska, A. Nęcka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Lyotard Jean-François (1996), Wzniosłość i awangarda, przeł. M. Bieńczyk, „Teksty Drugie” nr 2–3.

(Nie)pokój w tekstach kultury XIX–XXI wieku (2021), red. B. Zwolińska, K.M. Tomala, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.

Pekaniec Anna (2023), Uskoki i kontynuacje. Literatura kobiet w pierwszych dekadach XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Platon (2002), Parmenides. Teajtet, Wydawnictwo ANTYK, Kęty.

Sadkowski Wacław (1959), Wprowadzenie w dwutorowe pisarstwo, „Nowe Książki” nr 1.

Sławiński Janusz (1959), Z cyklu emigracyjnych rozrachunków, „Twórczość” nr 3.

Speina Jerzy (1985), Motywacyjna funkcja paradoksu w polskiej powieści psychologicznej okresu międzywojennego [w:] Modele świata i człowieka. Szkice o powieści współczesnej, red. J. Święch, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.

Stala Marian (2022), Patrzący jasno. 25 szkiców o niezbędności czytania poezji, wyb. i wstęp A. Franaszek, Znak, Kraków.

Szymborska Wisława (2023), Wiersze wszystkie, Znak, Kraków.

Węgrzyniak Anna (2004), Czytam, więc jestem. Studia, interpretacje, glosy, Wydawnictwo Akademii Techniczno-Humanistycznej, Bielsko-Biała.

Wysłouch Seweryna (1977), Proza Michała Choromańskiego, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław

Downloads

Published

2024-10-04

How to Cite

Natkaniec, D. (2024). Affective Amazement. At the World, People and Literature. Interpretation of the "Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych" by Michał Choromański. Zagadnienia Rodzajów Literackich The Problems of Literary Genres, 67(2). https://doi.org/10.26485/ZRL/2024/67.2/7

Issue

Section

Main Section — Essays