A Family Home as Zbigniew Żakiewicz’s Mytho-Biographical Place
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2023/66.2/5Keywords:
family home; literary space; memory, childhood; identity; Zbigniew ŻakiewiczAbstract
On the basis of literary sketches from the Frozen in Time volume and Zbigniew Żakiewicz’s novels Lupine Meadows, The Abacz Clan and Wilio, in the Depths of the Sea, a symbolic connection between the writer’s family home and the past, especially his childhood, is presented. In the article, the house is regarded as a pictorial embodiment of lost homeland and the destruction of the protagonist/narrator’s private world following his exile from the Borderlands. The space of the family home collapses, and thus ceases to evoke a feeling of belonging, to be a sign of childhood order. In Żakiewicz’s works, memory as an identity category is depicted in material, social, symbolic and personalistic dimensions. Family home is related to the material side of things, as well as behaviors, relations, ideas, and values. It becomes a specific marker which, depending on context, can be used in a variety of ways, acting as a metonymy or synecdoche. Space as a component of identity extends from autobiographical to collective memory, it is the knowledge about the roots from which one grows. The change of individual and collective space-time leads the writer to identify what is “home” and what is “memory”: “home” becomes a model of “memory,” and “memory” a model of a “home” that exists thanks to memories and dreams. Zbigniew Żakiewicz shows how space shrinks, how his family home turns into a house of cards within a few years and, dependent on the individual perspective, loses its entire spiritual and material treasure for the family.
References
Bachelard Gaston (1975), Wyobraźnia poetycka. Wybor pism, przeł. H. Chudak, A. Tatarkiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Bachelard Gaston (1998), Poetyka marzenia, przeł. L. Brogowski, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Bagłajewski Arkadiusz (1997), Gdańsk – obcy i magiczny, „Tytuł” nr 3/4.
Bartmiński Jerzy (2015), Dom — koncept uniwersalny i specyficzny kulturowo [w:] Leksykon Aksjologiczny Słowian i ich sąsiadow, t. 1, Dom, red. J. Bartmiński, I. Bielińska-Gardziel, B. Żywicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Benedyktowicz Danuta, Benedyktowicz Zbigniew (1992), Dom w tradycji ludowej, Wydawnictwo Wiedza o Kulturze, Wrocław.
Bieńkowski Zbigniew (1996), Przyszłość przeszłości. Eseje, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Brzostowicz Monika (1997), Dom rodzinny w „Dolinie Issy”: obecność i wartość, „Pamiętnik Literacki” z. 2.
Conway Martin, Pleydell-Pearce Christopher (2000), The Construction of Autobiographical Memories in the Self-memory System, „Psychological Review” nr 107(2).
Czapliński Przemysław (2000), Literatura małych ojczyzn wobec problemu tożsamości [w:] Kultura wobec kręgow tożsamości, red. T. Kostyrko, T. Zgołka, Wydawnictwo Silesia, Poznań– Wrocław.
Czapliński Przemysław (2001), Mapa, corka nostalgii [w:] P. Czapliński, Wzniosłe tęsknoty. Nostalgie lat dziewięćdziesiątych, Wydawnictwo Literackie, Krakow.
Czermińska Małgorzata (1978), Dom w autobiografii i powieści o dzieciństwie [w:] Przestrzeń i literatura: studia, red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Czermińska Małgorzata (2011), Miejsca autobiograficzne. Propozycja w ramach geopoetyki, „Teksty Drugie” nr 5(131).
Dęborog-Bylczyński Maciej (2011), Pamięć, nostalgia, tożsamość. Kulturowe aspekty estetyki pogranicza w tworczości Zbigniewa Żakiewicza, Fundacja Teatru, Bydgoszcz.
Eliade Mircea (1974), Sacrum, mit, historia. Wybor esejow, przeł. A. Tatarkiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Erll Astrid (2018), Kultura pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Foucault Michel (1999), Język przestrzeni, przeł. T. Komendant [w:] M. Foucault, Szaleństwo i literatura: powiedziane, napisane, red. T. Komendant, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Huelle Paweł (1999), Opowiadania na czas przeprowadzki, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Jurewicz Aleksander (1990), Lida, Zakłady Wydawnicze „Versus”, Białystok.
Kapuściński Ryszard (2007), Lapidarium VI, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
Kochanowski Jerzy (2016), Deportacja zwana repatriacją, „Pomocnik Historyczny Polityki” nr 4.
Konwicki Tadeusz (1963), Nic albo nic, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
Kubajak Anna (2009), Kresy i Sybir. Losy polskich dzieci, Kubajak, Krakow.
Legeżyńska Anna (1996), Dom i poetycka bezdomność w liryce wspołczesnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Legeżyńska Anna (1997), Literacka figura domu w poezji wspołczesnej [w:] Dom w języku i kulturze, red. G. Sawicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Legeżyńska Anna (2017), Odnawianie „Tryptyku wileńskiego” Zbigniewa Żakiewicza [w:] Zagadnienia bilingwizmu, Seria I, Dwujęzyczni pisarze litewscy i polscy, red. A. Baranow, J. Ławski, Wydawnictwo Prymat, Białystok–Wilno.
Lejeune Philippe (1975), Pakt autobiograficzny, przeł. A. Labuda, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” nr 5(23).
Lipińska Grażyna (1990), Jeśli zapomnę o nich…, Editions Spotkania, Warszawa.
Lowenthal David (1991), Przeszłość to obcy kraj, przeł. I. Grudzińska-Gross, M. Tański, „Res Publica” nr 3.
Miłosz Czesław (1988), Dolina Issy, Wydawnictwo Literackie, Krakow.
Nora Pierre (2011), Między pamięcią a historią: Les Lieux de Memoire, przeł. M. Sugiera, M. Borowski, „Didaskalia” nr 105.
Porzecki Jozef (2018), Pamięć dla pokoleń. Szlakiem zamkow, pałacow i dworow Grodzieńszczyzny, Fundacja na rzecz Pomocy Dzieciom z Grodzieńszczyzny, Białystok.
Rothberg Michael (2009), Multidirectional memory. Remembering the Holocaust in the age of decolonization, Stanford University Press, Stanford.
Snyder Timothy (2011), Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, przeł. B. Pietrzyk, Świat Książki, Warszawa.
Stravinskienė Vitalija (2019), Między ojcowizną a ojczyzną. Przymusowa migracja Polakow z Wilna do Polski w latach 1944‒1947 [w:] Pamięć Kresow — Kresy w pamięci, red. B. Tracz, Instytut Pamięci Narodowej, Katowice–Gliwice–Warszawa.
Taylor-Terlecka Nina (2017), Miś smorgończyk — Mistrz z Mołodeczna [w:] W czasie zatrzymane, t. 1, Wybor szkicow literackich z lat 1977‒2008, wyb. M. Żakiewicz, red. K. Wojan, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Tischner Jozef (2006), Filozofia dramatu, Znak, Krakow.
Wiegandt Ewa (2007), Podroż z Kresow do Europy Środkowej [w:] Kresy — dekonstrukcja, red. K. Krybuś, J. Załążny, R. Okulicz-Kozaryn, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjacioł Nauk, Poznań.
Zatora Anna (2017), Saga rodzinna — proba uporządkowania i konceptualizacji gatunku, „Zagadnienia Rodzajow Literackich” z. 2, DOI: 10.26485/ZRL/2017/60.2/2.
Żakiewicz Zbigniew (1988), Ciotuleńka. Opowieści żartobliwe, Wydawnictwo Marpress, Gdańsk.
Żakiewicz Zbigniew (1992a), Polska jest wciąż Kresami, „Ethos” nr 2/3.
Żakiewicz Zbigniew (1992b), Saga wileńska, Oficyna Wydawnicza Graf, Gdańsk.
Żakiewicz Zbigniew (1996), Kaszubską Stegną [w:] Ujrzane, w czasie zatrzymane, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk.
Żakiewicz Zbigniew (2005), Tryptyk wileński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Żakiewicz Zbigniew (2017), W czasie zatrzymane, t. 1, Wybor szkicow literackich z lat 1977‒2008, wyb. M. Żakiewicz, red. K. Wojan, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Żyłko Bogusław (2017), Wyobraźnia przestrzenna Zbigniewa Żakiewicza [w:] W czasie zatrzymane, t. 2, Ze Zbigniewem Żakiewiczem — na Kresach i w bezkresie, wyb. M. Żakiewicz, red. K. Wojan, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Łódzkie Towarzystwo Naukowe and authors
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
