Żywotność Bachtinowskiej „poetyki czasoprzestrzeni” na przykładzie „Prawieku i innych czasów” oraz „Empuzjonu” Olgi Tokarczuk

Karolina Korcz

doi:10.26485/ZRL/2023/66.2/3

Authors

Karolina Korcz freelancer, Poznań

DOI:

https://doi.org/10.26485/ZRL/2023/66.2/3

Keywords:

Olga Tokarczuk; Mikhail Bakhtin; chronotope; Empuzjon; Primeval and Other Times; time; space

Abstract

The article is an attempt to analyze the influence of Mikhail Bakhtin’s chronotope concept on the different ways of existence of time and space in two novels by Olga Tokarczuk: one of the earlier ones — Primeval and Other Times and the first one after receiving the Nobel Prize — Empuzjon.

Space-time was recognized here as a key element of the writer’s work, influencing the plot structure of the works, manifesting itself simultaneously as a constructor of meanings and active formative force of values. The author, using motives that were an important element of Bakhtin’s concept of the chronotope shows that time and space play an important role in shaping the ontological and epistemological dimension of human experience. One of the main goals of the article is to show that the creative implementation of these elements makes it possible to create autonomous stories, and how space (and time) as a cultural category is used to explore the issues of identity, history, culture, as well as the mental and human emotional condition in the relationship of us and the world.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bachtin Michaił (1974), Czas i przestrzeń w powieści, „Pamiętnik Literacki” z. 4.

Bachtin Michaił (1982), Problemy literatury i estetyki, przeł. W. Grajewski, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa.

Bobryk Roman (2022), Uwagi o przestrzeni w „Empuzjonie” Olgi Tokarczuk, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” nr 21.

Chomiszczak Tomasz (2022), Empuzy, czyli rekwizytornia grozy i zabawy Olgi Tokarczuk, „Nowy Napis Co Tydzień” nr 156.

Cieński Marcin (1996), Powieść ze środka wszechświata, „Odra” nr 11.

Czapliński Przemysław, Śliwiński Piotr (1999), Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Dąbrowska Anna (2004–2005), Współczesne problemy lingwistyki kulturowej, „Postscriptum” nr 2–1.

Domańska Ewa (2006), Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Eliade Mircea (1974), Sacrum — mit — historia, przeł. A. Tatarkiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Fliszewska Olga (2005), Przestrzeń w twórczości Olgi Tokarczuk, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” nr 7.

Gęsina Tomasz (2016), Co było przed geopoetyką? Kategoria przestrzeni w literaturoznawstwie polskim — rekonesans, „Postscriptum Polonistyczne” nr 1.

Ja — Inny. Wokół Bachtina. Antologia (2009), red. D. Ulicka, TAiWPN Universitas, Kraków.

Jarzębski Jerzy (2005), Prowincja centrum. Przypisy do Schulza, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Klan Rafał (2022), Tuntschi, czyli kilka słów (albo więcej) o „Empuzjonie” Olgi Tokarczuk, „nowe opinie” [blog], www.rklanblog.wordpress.com/2022/06/19/tuntschi-czyli-kilka-slow-albowiecej-o-empuzjonie-olgi-tokarczuk [dostęp: 18.06.2023].

Kłos Agnieszka (2019), O twórczości Olgi Tokarczuk, „Wydawnictwo J”, 12 października, http:// wydawnictwoj.pl/uncategorized/pismo/esej/o-tworczosci-olgi-tokarczuk-agnieszka-klos [dostęp: 30.09.2023].

Kołodziej Mateusz (2022), „Empuzjon” — literatura bardzo ponura, Śląska Opinia, 28 lipca,

https://slaskaopinia.pl/2022/07/28/empuzjon-literatura-bardzo-ponura%EF%BF%BC [dostęp: 18.06.2023].

Koziołek Ryszard (2019), Mieszkają w nas różne duchy, czyli czego nas uczy Olga Tokarczuk, „Gazeta Uniwersytecka” nr 3(273).

Kruczalak Zbyszek (2022), Empuzjon, żaby i Opowiadania bizarne, „MONITOR”, 24 czerwca,

www.monitorlocalnews.com/empuzjon-zaby-i-opowiadania-bizarne [dostęp: 30.09.2023].

Larenta Anna (2018), Grzybnia jako metafora w twórczości Olgi Tokarczuk, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” nr 13.

Larenta Anna (2020), Metamorficzność postaci w twórczości Olgi Tokarczuk, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” nr 16.

Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw (2012), red. M. Mikołajczak, E. Rybicka, TAiWPN Universitas, Kraków.

Orski Mieczysław (1996), Realizm magiczny, „Nowe Książki” nr 8.

Profilowanie w języku i w tekście (1998), red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.

Przestrzeń i literatura (1978), red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Ossolineum, Wrocław.

Rybicka Elżbieta (2014), Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, TAiWPN Universitas, Kraków.

Sławek Ewa (2022), „Prawiek i inne czasy” Olgi Tokarczuk w perspektywie lingwistyki kulturowej i ekologicznej, „Fabrica Litterarum Polono-Italica” nr 1.

Szewczyk Joanna (2006), Przestrzeń sacrum u Olgi Tokarczuk i Brunona Schulza [w:] Rocznik Mitoznawczy: Studia Międzywydziałowej Grupy Badań nad Mitem Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. K. Jarzyńska i in., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, HANDLE: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/276809.

Światy Olgi Tokarczuk. Studia i szkice (2013), red. M. Rabizo-Birek, M. Pocałuń-Dydycz, A. Bienias, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.

Tokarczuk Olga (1996), Świat z odwrotnej strony, „Tygodnik Powszechny” nr 46, dod. „Kontrapunkt” nr 10.

Tokarczuk Olga (1998), Prawiek i inne czasy, W.A.B., Warszawa.

Tokarczuk Olga (2015), Prawiek i inne czasy, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Tokarczuk Olga (2022), Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Tokarz Bożena (2010), Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Tomczyk Katja, O powieści „Empuzjon” Olgi Tokarczuk, „Moja Przestrzeń Kultury”, https://mojaprzestrzenkultury.pl/archiwa/4684 [dostęp 30.09.2023].

Ulicka Danuta (2008), Dlaczego Bachtinowski „chronotop” nie jest metaforą?, „Studia Litteraria Polono-Slavica” nr 8.

Ulicka Danuta (2018), Kariera chronotopu, „Teksty Drugie” nr 1.

Wójcicka Marta (b.r.), Żaba [hasło] [w:] Słownik polskiej bajki ludowej, red. V. Wróblewska, Pracownia Badań nad Folklorem KK UMK, Toruń, https://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=208 [dostęp: 30.09.2023].