Dialogowość listu w świetle koncepcji polifonicznego Ja

Anita Całek

doi:10.26485/ZRL/2021/64.3/2

Authors

Anita Całek Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Komparatystyki Literackiej https://orcid.org/0000-0002-6032-2226

DOI:

https://doi.org/10.26485/ZRL/2021/64.3/2

Keywords:

epistolography, theory of the letter, Dialogical Self, Friedemann Schulz von Thun, Hubert J.M. Hermans, Stefania Skwarczyńska

Abstract

The article is focused on the phenomenon of dialogicality in the letter, which is first discussed in the light of the existing theories (proposed by Stefania Skwarczyńska or Brigitte Diaz) and extended with new aspects of the definition of the letter, proposed in the New Theory of the Letter [Nowa teoria listu] by Anita Całek. In the next part, for the analysis of the dialogical nature of epistolography, a new research perspective is proposed: the dialogical self theory, whose creator and promoter is, above all, Hubert J.M. Hermans. The researcher, inspired by Mikhail Bakhtin’s concept on a polyphonic novel, pointed out how important the phenomenon of internal dialogues with oneself is for identity. The self can be perceived as a multivoiced structure of meanings: every voice is with a relatively autonomous I-position engaging in internal dialogues. This concept is combined and developed in Poland by Małgorzata Puchalska-Wasyl and Piotr K. Oleś, with the communicative approach of Friedemann Schulz von Thun, who proposed a model of the “internal team” containing internalized roles that an individual is able to assume by conducting internal dialogues. Both concepts are used for epistolographic analysis, seeing in the letter a medium of such dialogicality: the sender simultaneously plays his own role and creates in the imagination the figure of the recipient — which is actually the inner voice of his own self — a dialogue with her in the letter. This imaginary conversation is possible because the subject produces two dialogue voices, gives them autonomy, and for the needs of a specific correspondent, creates a epistolary character who represents him in this epistolary conversation. The indicated mechanism, which has its psychological justification in the theory of dialogic self and communicative psychology, allows to explain changes in the subject’s self-image in categories other than those used so far (such as self-presentation or self-creation).

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bachtin Michaił (1970), Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, PIW, Warszawa.

Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława (2012), Tekstologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Bąk Wacław (2009), Wielość Ja w ujęciu poznawczym i dialogowym. Próba integracji podejść, „Przegląd Psychologiczny”, nr 1.

Całek Anita (2019), Nowa teoria listu, Księgarnia Akademicka, Kraków.

Cysewski Kazimierz (1997), Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad epistolografią, „Pamiętnik Literacki”, z. 1.

Ćwiklińska-Surdyk Dorota, Surdyk Augustyn (2012), Człowiek jako aktor na scenie życia. Teorie G.H. Meada i E. Goffmana a narracyjne gry fabularne, „Homo Ludens”, nr 1.

Diaz Brigitte (2002), L’Épistolaire ou la pensée nomade. Formes et fonctions de la correspondance dans quelques parcours d’ écrivains au XIX siecle, PUF, Paris.

Dijk Teun A. van (2001), Badania nad dyskursem [w:] Dyskurs jako struktura i proces, red. Dijk T. A. van, przeł. G. Grochowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Fleischer Michael (2001), Podstawy konstruktywistycznej i systemowej teorii kultury [w:] Język w komunikacji. Tom 1, red. Habrajska G., Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź.

Gardzińska Janina (2011), Struktura dialogowa listu [w:] Gardzińska J., Słowa i teksty. Studia językoznawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce.

Gergen Kenneth J. (2009), Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w świecie współczesnym, przeł. M. Maroda, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Hermans Hubert J.M., Hermans-Jansen Els (2000), Autonarracje: tworzenie znaczeń w psychoterapii, przeł. P.K. Oleś, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa.

Jekyll i Hyde: wielorakie Ja we współczesnym świecie (2008), red. Rowan J., Cooper M., przeł. J. Kowalczewska, J. Suchecki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.

Józefik Barbara, Janusz Bernadetta, de Barbaro Bogdan (2012), Koncepcja dialogowego Ja w psychoterapii — założenia teoretyczne, „Psychiatria Polska”, nr 5.

Kałkowska Anna (1982), Struktura składniowa listu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Kaufmann Vincent (1990), L’equivoque epistolaire, Editions de Minuit, Paris.

Książek Elżbieta (2008), Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków.

Labocha Janina (2008), Tekst, wypowiedź, dyskurs w procesie komunikacji językowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Majbroda Katarzyna (2020), Śmiech — dialog — wywrotowość. Bachtin w recepcji antropologicznej, „Lud”, t. 104.

Marzec Lucyna (2019), Interpoetyki korespondencji: figury uobecnienia, fikcjonalizacja i zakłócenia technologii obecności, „Forum Poetyki”, nr 18.

Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej (2007), red. Stewart J., przeł. J. Suchecki i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Oleś Piotr (2012), Dialogowe funkcje Ja — implikacje dla zdrowia, „Chowanna” [numer specjalny].

Partyga Ewa (2008), Tożsamość dziś: narracyjna? dialogowa? performatywna?, „Przestrzenie Teorii”, nr 10.

Puchalska-Wasyl Małgorzata (2016), Nasze wewnętrzne dialogi. O dialogowości jako sposobie funkcjonowania człowieka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.

Puchalska-Wasyl Małgorzata, Chmielnicka-Kuter Elżbieta, Jankowski Tomasz, Bąk Wacław (2008), Wyobraźnia jako przestrzeń dla wewnętrznego dialogu, „Przegląd Psychologiczny”, nr 2.

Rancew-Sikora Dorota (2010), Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych, Wydawnictwo Trio, Warszawa.

Rapley Tim (2010), Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów, przeł. A. Gąsior-Niemiec, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Rutczyńska Izabela, Miś Tamara, Trzebińska Ewa (2003), Wielorakie ja i jedność tożsamości: ujęcie doświadczeniowo-analityczne, „Roczniki Psychologiczne”, nr 1.

Rybicka Elżbieta (2004), Antropologiczne i komunikacyjne aspekty dyskursu epistolograficznego, „Teksty Drugie”, nr 4.

Schulz von Thun Friedemann (2001), Sztuka rozmawiania 1. Analiza zaburzeń; Sztuka rozmawiania 2. Rozwój osobowy, przeł. P. Włodyga OSB, Wydawnictwo WAM, Kraków.

Schulz von Thun Friedemann (2002), Sztuka rozmawiania 3. Dialog wewnętrzny, przeł. P. Włodyga OSB, Wydawnictwo WAM, Kraków.

Schulz von Thun Friedemann (2006), Sztuka rozmawiania 4. W porozumieniu z sobą i innymi — komunikacja i kompetencje społeczne, przeł. P. Włodyga OSB, Wydawnictwo WAM, Kraków.

Skwarczyńska Stefania (1975), Wokół teorii listu (Paradoksy) [w:] Skwarczyńska S., Pomiędzy historią a teorią literatury, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.

Skwarczyńska Stefania (2006), Teoria listu, oprac. Feliksiak E., Leś M., Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.

Stępnicka Agata (2000), Podmiotowe aspekty „Ja” a koncepcja siebie, „Roczniki Psychologiczne”, nr 3.

Suszek Hubert (2007), Różnorodność wielości Ja, „Roczniki Psychologiczne”, nr 2.

The Dialogical Self: Theory and Research (2005), red. Oleś P.K., Hermans H.J.M., Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.

Zagórska Wanda (2004), Uczestnictwo młodych dorosłych w rzeczywistości wykreowanej kulturowo: doświadczenie, funkcje psychologiczne, Universitas, Kraków.