Functions of the Soundscape in Polish Literary Reportage
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2020/63.4/8Keywords:
soundscape, literary reportage, reporter's workshop, soundsAbstract
In her Nobel Prize speech, the first reporter who received this award, called herself “a human ear”. Swietlana Aleksijewicz’s statement inspired Katarzyna Michalak, a radio reportage artist, who, by carefully listening, noticed an experience shared by reporters who were explaining the world around them through various media. The author of this article, inspired by the meeting of two great reporters, decided to investigate how listening and acoustic space found expression in literary reportage. This article explores a research question concerning the functions of the sound sphere, and not only related to the protagonist’s voice, but also to his acoustic environment, present in the literary reportage. Therefore, the aim of this article will be to try to answer this question by analyzing the content of four Polish literary reports: Nie ma Mariusza Szczygła (2018), Błoto słodsze niż miód. Głosy komunistycznej Albanii Małgorzaty Rejmer (2018), Agonia. Lekarze i pacjenci w stanie krytycznym Pawła Kapusty (2018) oraz Lud. Z grenlandzkiej wyspy Ilony Wiśniewskiej (2018). The analysis of the presence of sounds in literary reportage leads to the formulation of the following conclusions. Exposing the acoustic sphere in the course of the narrative plays the role of mood-formation by building the background and scenography of the story, as well as the semantic sphere. It can be a significant element of the plot or to emphasize the most important events. It also creates the characterization of the main character and gives the reader access to his emotions. It is also a reporter's expression of empathy, an attempt to convey the hero’s voice without distortions and modifications, along with its melody, intonation and natural rhythm. It can be said that by including the last aspect, the attitude of Svetlana Aleksijewicz is reflected in the work of Polish reporters, although it is implemented in various forms.
Downloads
References
Aleksijewicz Swietłana (2015), Swietłana Aleksijewicz: „O przegranej bitwie”. Przeczytaj wykład noblowski, który rozwścieczył Moskwę, „Gazeta Wyborcza”, tłum. J. Czech, https://wyborcza.pl/1,75410,19331307,swietlana-aleksijewicz-o-przegranej-bitwie-wyklad-noblowski.html?disableRedirects=true [dostęp: 30.08.2020].
Bachura Joanna (2012), Odsłony wyobraźni. Współczesne słuchowisko radiowe, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Bogoryja-Zakrzewska Hanna, Błaszczyk Katarzyna (2019), Zdarzyło się naprawdę. Opowieści reporterskie, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Brzostek Dariusz (2014), Nasłuchiwanie hałasu. Audioantropologia między ekspresją a doświadczeniem, Wyd. Naukowe UMK, Toruń.
— (2015), Tyrania oka, pokora ucha? O potrzebie sound studies, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 13–27.
Czerwiński Grzegorz (2019), Reportaż literacki w Rosji i w Polsce. Kilka uwag nie tylko o genologii [w:] Literatura polska w świecie. Reportaż w świecie, światowość w reportażu, red. Frukacz K., t. VII, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 57–66.
Danius Sara (2015), Introductory Speech, www.nobelprize.org/prizes/literature/2015/8169-introductory-speech/ [dostęp: 30.08.2020].
Głowiński Michał (1980a), Literackość muzyki — muzyczność literatury [w:] Cieślikowska T., Sławiński J., Pogranicza i korespondencje sztuk. Z dziejów form artystycznych w literaturze polskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, s. 65–82.
— (1980b), Muzyka w powieści, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 2 (50), s. 98–114.
Hejmej Andrzej (2012), Muzyczność dzieła literackiego, Wyd. Naukowe UMK, Toruń.
— (2015), W kulturze dźwięku. Słuchanie literatury, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 88–102.
Kapusta Paweł (2018), Agonia. Lekarze i pacjenci w stanie krytycznym, Wielka Litera, Warszawa.
Kulturowa historia odgłosów. Mikołaj Rej i Futuryści (2016), red. Regiewicz A., Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa.
MAW/PAP (2018), Literacki Nobel 2015 dla Swietłany Aleksijewicz, „Newsweek”, www.newsweek.pl/swiat/literacka-nagroda-nobla-2015-swietlana-aleksijewicz/2061pp4 [dostęp: 30.08.2020].
Michalak Katarzyna (2019), Jestem człowiekiem uchem, Polskie Radio Lublin, radio.lublin.pl/2019/10/10-10-2019-reportaz-katarzyny-michalak-jestem-czlowiekiem-uchem [dostęp:30.08.2020].
— (2020), Powiedz to głośniej… — autor-narrator w reportażu radiowym po 1989 roku [w:] Trzydzieści. Polska w reportażu, reportaż w Polsce po 1989 roku, red. Pawlak-Hejno E., Piechota M., Wyd. UMCS, Lublin.
Misiak Tomasz (2013), Kulturowe przestrzenie dźwięku, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Okopień-Sławińska Aleksandra (1998), Eufonia [w:] Słownik terminów literackich, red. Sławiński J., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, s. 144–145.
Piechota Magdalena (2011), Techniki narracyjne we współczesnym polskim reportażu literackim [w:] Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa?, red. Wolny-Zmorzyński K., Furman W., Snopek J., Wydawnictwo Poltext, Warszawa, s. 97–107.
— (2017), Polak jako obcy („Angole” Ewy Winnickiej) [w:] Obcy. Inny. Analiza przypadków, red. Karwatowska M., Litwiński R., Siwiec A., Wyd. UMCS, Lublin, s. 99–119.
— (2020) Wprowadzenie [w:] Trzydzieści. Polska w reportażu, reportaż w Polsce po 1989 roku, red. Pawlak-Hejno E., Piechota M., Wyd. UMCS, Lublin, s. 7–12.
Regiewicz Adam (2017), Filolog w słuchawkach, czyli jak literaturoznawca słucha tekstu? [w:] Sposoby słuchania, red. M. Olejniczak, T. Misiak, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Konin.
Rejmer Małgorzata (2018), Błoto słodsze niż miód, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Stachyra Grażyna (2016), Podcasting w perspektywie specyfiki produkcji radiowej, „Media – Kultura– Komunikacja Społeczna”, nr 12/4, s. 71–87.
Sturis Dionisios, Winnicka Ewa (2019), Głosy. Co się zdarzyło na wyspie Jersey, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Szczygieł Mariusz (2010), Reportaż — opowieść o tym, co wydarzyło się naprawdę [w:] Biblia dziennikarstwa, red. Skworz A., Niziołek A., Wydawnictwo Znak, Kraków.
— (2018), Nie ma, Dowody na Istnienie, Warszawa.
Ślawska Magdalena (2019), Sztuka mediów. O świadomości gatunkowej dziennikarzy prasowych, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Wiegandt Ewa (1980), Problem tzw. muzyczności prozy powieściowej XX wieku [w:] Cieślikowska T., Sławiński J., Pogranicza i korespondencje sztuk. Z dziejów form artystycznych w literaturze polskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, s. 103–114.
Wiszniowska Monika (2017), Zobaczyć–opisać–zrozumieć. Polskie reportaże literackie o rosyjskim imperium, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Wiśniewska Ilona (2018), Lud. Z grenlandzkiej wyspy, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Wolny-Zmorzyński Kazimierz (2004), Reportaż jak go napisać?, WSiP, Warszawa.
Woźniakiewicz-Dziadosz Maria (2004), O literackości reportażu [w:] Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym, red. Piechota M., Stępnik K., Wyd. UMCS, Lublin, s. 93–102.
Złote Mikrofony: najlepsi radiowcy wyróżnieni najważniejszą nagrodą (2015), www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1556151,Zlote-Mikrofony-najlepsi-radiowcy-wyroznieni-najwazniejsza-nagroda [dostęp: 30.08.2020].
Zwierzchowski Marcin (2018), Audiobooki — jedyny rosnący segment na rynku książki, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/marcin-zwierzchowski-audiobooki/ [dostęp: 30.08.2020].