Dysproporcjonalność wyborów do Sejmu RP – uwagi na tle wyników wyborów parlamentarnych z lat 2019 i 2023
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2025/39/3Słowa kluczowe:
wybory parlamentarne, Kodeks wyborczy, okręgi wyborcze, Sejm, wybory proporcjonalne, metoda d’Hondta, metoda Sainte-LaguëAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza zjawiska dysproporcjonalności wyborów do Sejmu. Jako hipotezę badawczą przyjęto, że na powstanie tego zjawiska decydujący wpływ ma stosowanie metody d’Hondta oraz istnienie aż 41 okręgów wyborczych w wyborach do pierwszej izby parlamentu w Polsce. W celu weryfikacji tej hipotezy przedstawiono wyniki badań dotyczących wpływu wielkości okręgów wyborczych na wyniki wyborów do Sejmu z lat 2019 i 2023, uwzględniające propozycje utworzenia mniejszej liczby okręgów wyborczych, w większości pokrywających się z granicami województw, a także wpływu stosowania metody d’Hondta oraz metody Sainte-Laguë na wyniki wyborów.
Bibliografia
Arredondo Victória, Martínez-Panero Miguel, Palomares Antonio, Peña Teresa, Ramírez Victoriano. 2020. „New Indexes of Measuring Electoral Disproportionality”. Rect@ Revista Electrónica de Comunicaciones y Trabajos de ASEPUMA 21(2): 161–178. https://doi.org/10.24309/recta.2020.21.2.05
Barański Marek, Czyż Anna, Kubas Sebastian, Rajczyk Robert. 2016. Wybory, prawo wyborcze i systemy wyborcze w państwach grupy wyszehradzkiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Bardach Juliusz, Leśnodorski Bogusław, Pietrzak Michał. 1999. Historia ustroju i prawa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bingham Powell Jr G., Vanberg George S. 2000. „Election Laws, Disproportionality and Median Correspondence: Implications for Two Visions of Democracy”. British Journal of Political Science 30(3): 383–411. http://www.jstor.org/stable/194001 (dostęp 15.01.2025).
Buczkowski Jerzy. 1998. Podstawowe zasady prawa wyborczego III Rzeczypospolitej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Chmaj Marek. 2016. Ewolucja zasady wyborów proporcjonalnych w polskim prawie wyborczym do Sejmu po 1989 r. W 25 lat demokratycznego prawa wyborczego i organów wyborczych w Polsce (1991–2016), cz. 2. Red. Wojciech Hermeliński, Beata Tokaj. Warszawa: Krajowe Biuro Wyborcze.
Chmaj Marek, Skrzydło Wiesław. 2015. System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wolters Kluwer.
Czarny Piotr. 2016. Komentarz do art. 96. W Konstytucja RP. Komentarz, t. 2: Komentarz do art. 87–243. Red. Marek Safjan, Leszek Bosek. Warszawa: C.H. Beck.
Flis Jarosław, Michalak Bartłomiej. 2019. „Minimalne manipulacje, czyli konsekwencje polityczne zmiany struktury okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu RP”. Decyzje 31: 73–90. http://dx.doi.org/10.7206/DEC.1733-0092.122
Gallagher Michael. 1991. „Proportionality, Disproportionality and Electoral Systems”. Electoral Studies 10: 33–51. https://doi.org/10.1016/0261-3794(91)90004-C
Gallego Aina, Rico Guillem, Anduiza Eva. 2012. „Disproportionality and Voters Turnout in Old and New Democracies”. Electoral Studies 31: 159–169. https://doi.org/10.1016/j.electstud. 2011.10.004
Garlicki Leszek. 1999. Komentarz do art. 96. W Konstytucja RP. Komentarz, t. 1. Red. Leszek Garlicki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Haman Jacek. 2003. Demokracja, decyzje, wybory. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kalandrakis Tasos. 2002. „Estimation of Electoral Disproportionality and Thresholds via MCMC”. Leitner Working Papers 07: 1–29. https://leitner.yale.edu/sites/default/files/files/resources/docs/2002-07.pdf (dostęp 19.01.2025).
Lijphart Arendt. 1994. Electoral Systems and Party Systems: A Study of Twenty-Seven Democracies 1945–1990. Oxford: Oxford University Press.
Michalak Bartłomiej. 2013. Próg naturalny. W Leksykon prawa wyborczego i referendalnego oraz systemów wyborczych. Red. Andrzej Sokala, Piotr Uziębło, Bartłomiej Michalak. Warszawa: Wolters Kluwer.
Michalak Bartłomiej. 2016. „Czy duże okręgi wyborcze zawsze zwiększają proporcjonalność wyborów? Nowe dowody z polskich wyborów parlamentarnych”. Decyzje 25: 67–82. https://journals.kozminski.edu.pl/pl/pub/5940 (dostęp 19.01.2025).
Michalak Bartłomiej. 2021. „(Dys)proporcjonalność polskich wyborów samorządowych”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 4: 273–285. https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/62/ppk6216.pdf (dostęp 15.01.2025).
Michalak Bartłomiej, Pierzgalski Michał. 2023. „Deviations from Proportionality in Seat Distribution Depending on Electoral District Magnitude. Case Study of Polish Parliamentary Elections”. Państwo i Prawo 5: 142–159.
Mołdawa Tadeusz. 2006. Prawo wyborcze do parlamentu Królestwa Hiszpanii. W Prawo wyborcze do parlamentu w wybranych państwach europejskich. Red. Sabina Grabowska, Konrad Składowski. Kraków: Zakamycze.
Nohlen Dieter. 2004. Prawo wyborcze i system partyjny. O teorii systemów wyborczych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Peszyński Wojciech, Tomczak Łukasz. 2022. „Konstytucyjna zasada proporcjonalności wyborów a wielkość okręgu i metoda podziału mandatów. Symulacja zmiany parametrów na przykładzie wyników głosowania w wyborach do Sejmu RP”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2: 163–176. https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/66/ppk6613.pdf (dostęp 15.01.2025).
Rulka Marcin. 2010. „Okręgi wyborcze a zasada proporcjonalności i równości prawa wyborczego”. Prawo i Polityka 2: 155–171. https://www.prawoipolityka.pl/images/PIP/pip_2_1_2010_rulka.pdf (dostęp16.01.2025).
Składowski Konrad. 2011. Zasada równości wyborów a wybory do Senatu w kodeksie wyborczym. W Kodeks wyborczy: wstępna ocena. Red. Krzysztof Skotnicki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Urbaniak Krzysztof. 2017. Konstytucyjna zasada proporcjonalności wyborów i jej implementacja w prawie wyborczym do Sejmu RP. W Konstytucja w państwie demokratycznym. Red. Sławomir Patyra, Mirosław Sadowski, Krzysztof Urbaniak. Poznań: Nauka i Innowacje.
Urbaniak Krzysztof. 2018. „Zasada proporcjonalności w samorządowym prawie wyborczym”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 4: 37–56. https://doi.org/10.15804/ppk.2018.04.03
Uziębło Piotr. 2013. Zasada równości wyborów parlamentarnych w państwach europejskich i południowoamerykańskich. Warszawa: Wolters Kluwer.
Woźnicki Marek. 2024. „Wielkość okręgów wyborczych w wyborach do sejmików województw a zasada wyborów proporcjonalnych”. Przegląd Prawa Administracyjnego 7: 175–189. https://doi.org/10.17951/ppa.2024.7
Zubik Marek. 2001. „Na temat konstytucyjnych aspektów zasady proporcjonalności wyborów do Sejmu RP (art. 96 ust. 2 konstytucji)”. Przegląd Sejmowy 1: 63–64. https://orka.sejm.gov.pl/przeglad.nsf/0/5D05C7642C63C21DC12579370043F950/%24File/ps42.pdf (dostęp 17.01.2025).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).
Ustawa z dnia 28 maja 1993 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu RP (Dz.U. 1993 nr 45 poz. 205).
Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu (Dz.U. 2001 nr 46 poz. 499).
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 – Kodeks wyborczy (Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112; t.j. Dz.U. 2023 poz. 2408).
PKW proponuje zmiany. Postuluje m.in. zniesienie ciszy wyborczej i rezygnację z diet. https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9451734,pkw-proponuje-zmiany-postuluje-min-zniesienie-ciszy-wyborczej-i-rez.html#zmiana-liczby-poslow (dostęp 16.05.2024).
PSL szykuje rewolucję w prawie wyborczym. Odkryli karty. https://polskieradio24.pl/artykul/3421991,psl-szykuje-rewolucje-w-prawie-wyborczym-odkryli-karty (dostęp 10.10.2024).
Wniosek PKW z 21 października 2022 r. w sprawie zmiany granic okręgów wyborczych i liczby posłów w nich wybieranych. https://pkw.gov.pl/aktualnosci/informacje/wniosek-panstwowej-komisji-wyborczej-w-sprawie-zmiany-granic-okregow-wyborczych-i-liczby-poslow-w-ni (dostęp 16.05.2024).
Wyniki wyborów do Sejmu z 2011 r. https://wybory2011.pkw.gov.pl (dostęp 30.05.2024).
Wyniki wyborów do Sejmu z 2015 r. https://parlament2015.pkw.gov.pl (dostęp 30.05.2024).
Wyniki wyborów do Sejmu z 2019 r. https://sejmsenat2019.pkw.gov.pl (dostęp 31.05.2024).
Wyniki wyborów do Sejmu z 2023 r. https://sejmsenat2023.pkw.gov.pl/sejmsenat2023/ (dostęp 2.06.2024).
„Zdumiewające zaniechanie”. PiS nie zmienia liczby posłów w okręgach mimo zaleceń PKW. https://konkret24.tvn24.pl/polityka/wybory-parlamentarne-zdumiewajace-zaniechanie-pis-nie-zmienia-liczby-poslow-mimo-zalecen-pkw-st6760345 (dostęp 16.05.2024).
