Algorytmy jako narzędzia manipulacji wyborczej zagrażające współczesnym demokracjom
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2025/39/1Słowa kluczowe:
algorytmy, sztuczna inteligencja, demokracja, wybory, manipulacja wyborczaAbstrakt
Współcześnie nowoczesne technologie zawłaszczają kolejne aspekty życia ludzkiego. Niemal w każdej dziedzinie człowiek staje się zależny od komputera. Taki stan rzeczy pociąga za sobą wiele korzyści, ale także zagrożeń, z których, paradoksalnie, społeczeństwo coraz mniej zdaje sobie sprawę. Właściwie można postawić tezę, że rozwój nowoczesnych technologii jest odwrotnie proporcjonalny do powszechności wiedzy o zagrożeniach, jakie z tym rozwojem się wiążą. Taka sytuacja jest zaś szczególnie niebezpieczna z perspektywy ustroju – demokracji. Obecnie bowiem właściciele algorytmów potrafią bardzo precyzyjnie wykorzystać wspomniane narzędzie, algorytmy, w kampaniach wyborczych i doprowadzić do ich realnego wpływu na ostateczny wynik wyborczy. W artykule ukazano mechanizm działania algorytmów, za pomocą którego są one w stanie doprowadzić do wykształcenia określonej, pożądanej przez algorytm decyzji wyborczej u poszczególnych jednostek. Końcowa część rozważań ukazuje mechanizm zagrożeń i reakcji na taki stan rzeczy. Podstawowe wykorzystane metody to metody dogmatycznoprawna i teoretyczna oraz badania empiryczne związane z analizą treści publikowanych w sieci Internet.
Bibliografia
Appel Gil, Grewal Lauren, Hadi Rhonda, Stephen Andrew T. 2020. „The Future of Social Media in Marketing”. Journal of the Academy of Marketing 48: 79–95. https://link.springer.com/ article/10.1007/s11747-019-00695-1 (dostęp 8.01.2024).
Balicki Ryszard. 2007. „E-voting – przyszłość demokracji?”. CBKE e-Biuletyn. https://www.bibliotekacyfrowa. pl/Content/34346/PDF/E-voting.pdf (dostęp 8.01.2024).
Belen Saglam Rahime, Nurse Jason R.C., Hodges Duncan. 2022. „Personal Information: Perceptions, Types and Evolution”. Journal of Information Security and Applications 66, artykuł 103163, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214212622000503 (dostęp 8.01.2024).
Bernaczyk Michał. 2020. Polski kodeks wyborczy wobec manipulacji i innych form propagandy obliczeniowej. W Znaczenie nowych technologii dla jakości systemu politycznego: ujęcie politologiczne, prawne i socjologiczne. Red. Michał Bernaczyk, Tomasz Gąsior, Jan Misiuna, Maciej Serowaniec. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Bernaczyk Michał. 2023. Wielkie nieobecne: o roli państwa w adaptacji systemu wyborczego do wyzwań cyfrowego konstytucjonalizmu. W Wolne i uczciwe wybory. Sądownictwo konstytucyjne: teoria i praktyka, t. 6. Red. Mirosław Granat. Warszawa: Wydawnictwo Senackie.
Beyer Karolina. 2018. „Rola Internetu we współczesnej gospodarce”. Studia i Prace WNEIZ US 52/2: 341–353.
Christiano Thomas. 2022. „Algorithms, Manipulation, and Democracy”. Canadian Journal of Philosophy 52(1): 109–124. https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/84A19DDC35E3983C0C2FA9FAD01185C9/S0045509121000291a.pdf/algorithms-manipulation-and-democracy.pdf (dostęp 8.01.2024).
Confessore Nicholas, Rosenberg Matthew. 2018. Cambridge Analytica to File for Bankruptcy After Misuse of Facebook Data. The New York Times. https://www.nytimes.com/2018/05/02/us/politics/cambridge-analytica-shut-down.html (dostęp 8.01.2024).
Coventry Lynne M., Jeske Debora, Blythe John M., Turland James. 2016. „Personality and Social Framing in Privacy Decision-making: A Study on Cookie Acceptance”. Frontiers of Psychology 7: 1–12, artykuł 1341. https://www.researchgate.net/publication/307865165_Personality_and_Social_Framing_in_Privacy_Decision-Making_A_Study_on_Cookie_Acceptance (dostęp 8.01.2024).
Danek Magdalena. 2020. Modele walki z dezinformacją: od restrykcji do współpracy. W Znaczenie nowych technologii dla jakości systemu politycznego: ujęcie politologiczne, prawne i socjologiczne. Red. Michał Bernaczyk, Tomasz Gąsior, Jan Misiuna, Maciej Serowaniec. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Mikołaja Kopernika.
Działocha Kazimierz. 1992. „Państwo prawne w warunkach zmian zasadniczych systemu prawa RP”. Państwo i Prawo 1.
Fan Haiyan, Poole Marshall S. 2006. „What Is Personalization? Perspectives on the Design and Implementation of Personalization in Information Systems”. Journal of Organizational Computing and Electronic Commerce 16(3): 179–202. https://www.researchgate.net/publication/250890289_What_Is_Personalization_Perspectives_on_the_Design_and_Implementation_of_Personalization_in_Information_Systems (dostęp 8.01.2024).
Fink Demi, Jakee Keith. 2024. „Microtargeting Voters in the 2016 US Election: Was Cambridge Analytica Really Different?”. The Independent Review: A Journal of Political 29(3): 481–509. https://www.researchgate.net/publication/380902543_Microtargeting_Voters_in_the_2016_US_Election_Was_Cambridge_Analytica_Really_Different (dostęp 8.01.2024).
Flisak Damian. 2017. Sztuczna inteligencja – jak chronić prawa autorskie twórczości robotów. Rzeczpospolita, 22.05.2017. https://www.rp.pl/opinie-prawne/art10449711-sztuczna-inteligencja-jak-chronic-prawa-autorskie-tworczosci-robotow (dostęp 8.01.2024).
Franklin Robert G. Jr., Zebrowitz Leslie A. 2016. „The Influence of Political Candidates’ Facial Appearance on Older and Younger Adults’ Voting Choices and Actual Electoral Success”. Cogent Psychol. 3(1), artykuł 1151602. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5703600/ (dostęp 8.01.2024).
Frydrych-Depka Anna. 2020. Potencjał Państwowej Komisji Wyborczej w walce z dezinformacją wyborczą. W Znaczenie nowych technologii dla jakości systemu politycznego: ujęcie politologiczne, prawne i socjologiczne. Red. Michał Bernaczyk, Tomasz Gąsior, Jan Misiuna, Maciej Serowaniec. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Mikołaja Kopernika.
Garlicki Leszek. 1991. „Przegląd orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego za 1990 rok”. Przegląd Sądowy 3.
Harris Elizabeth. 2022. „Intuitive Personality? Here’s Why You’ll Never Be Happy with a Cookie-cutter Approach”. True You Journal, 27.07.2022. https://www.truity.com/blog/intuitivepersonality-heres-why-youll-never-be-happy-cookie-cutter-approach (dostęp 8.01.2024).
Kardas Piotr, Gutowski Maciej. 2007. „O relacjach między demokracją a prawem, czyli kilka uwag o istocie demokracji konstytucyjnej”. Palestra 1–2. https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/1-2-2017/artykul/o-relacjach-miedzy-demokracja-a-prawem-czyli-kilka-uwag-o-istocie-demokracji-konstytucyjnej (dostęp 8.01.2024).
Kawa Rafał. 2011. Algorytmy i struktury danych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. http://ww2.ii.uj.edu.pl/~kawa/epi/asd/materialy/Algorytmy%20i%20struktury%20danych.pdf (dostęp 8.01.2024).
Koronacki Jacek. 2020. „Sztuczna inteligencja, czym jest i w czym jej złowroga siła”. Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, t. 8, cz. 1. https://home.ipipan.waw.pl/j.koronacki/Koronacki_AI_Arcana030623.pdf (dostęp 8.01.2024).
Korzycki Radosław. 2020. USA: Algorytm Parscale’a. Jak Trump namawia wyborców Bidena, by nie wzięli udziału w wyborach. Dziennik Gazeta Prawna. 28.10.2020. https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1494674,wybory-w-usa-donald-trump-joe-biden.html (dostęp 8.01.2024).
Kreps Sarah, Kriner Doug. 2023. „How AI threatens democracy”. Journal of Democracy 34(4): 122–131. https://www.journalofdemocracy.org/articles/how-ai-threatens-democracy/ (dostęp 8.01.2024).
Kumar V., Ashraf Abdul R., Nadeem Waqar. 2024. „AI-powered Marketing: What, Where, and How?”. International Journal of Information Management 22, artykuł 102783. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0268401224000318 (dostęp 8.01.2024).
Landwehr Jan R., Wänke Michaela. 2023. „Face-to-face: Three facial features that may turn the scale in close electoral races”. Journal of Experimental Social Psychology 108, artykuł 110415. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022103123000458 (dostęp 8.01.2024).
Little Anthony C., Burriss Robert P., Jones Benedict C., Roberts S. Craig. 2007. „Facial Appearance Affects Voting Decisions”. Evolution and Human Behavior 28(1): 18–27. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1090513806000766 (dostęp 8.01.2024).
Maciąg Rafał. 2014. „Sieć i społeczeństwo sieci – zarys rozwoju najważniejszych idei”. Zarządzanie Mediami 2(4): 157–167. https://core.ac.uk/download/pdf/229262398.pdf (dostęp 8.01.2024).
Markoff John. 2016. Automated Pro-Trump Bots Overwhelmed Pro-Clinton Messages, Researchers Say. The New York Times. 17.11.2016. https://www.nytimes.com/2016/11/18/technology/automated-pro-trump-bots-overwhelmed-pro-clinton-messages-researchers-say.html (dostęp 8.01.2024).
Mayer Julia. 2019. Are Algorithms Influencing Our Voting Behaviour? The New Federalist. tłum. S. Ellermann. https://www.thenewfederalist.eu/are-algorithms-influencing-our-votingbehaviour?lang=fr (dostęp 8.01.2024).
Miyazaki Anthony D. 2008. „Online Privacy and the Disclosure of Cookie Use: Effects on Consumer Trust and Anticipated Patronage”. Journal of Public Policy & Marketing 27(1): 19–33. https://www.researchgate.net/publication/247837682_Online_Privacy_and_the_Disclosure_of_Cookie_Use_Effects_on_Consumer_Trust_and_Anticipated_Patronage (dostęp 8.01.2024).
Morawska Elżbieta. 2003. Klauzula demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Toruń: Wydawnictwo TNOiK.
Nuțescu Ciprian-Ionuț, Mocanu Mariana. 2023. „Creating a Personality Model Using Genetic Algorithms, Behavioral Psychology, and a Happiness Dataset”. U.P.B. Sci. Bull., Seria C, 85(3). https://www.scientificbulletin.upb.ro/rev_docs_arhiva/full870_290058.pdf (dostęp 8.01.2024).
Nykiel Monika. 2017. Jesteś tym co lubisz, czyli ile mówią o Tobie lajki na Facebooku? Social Press. https://socialpress.pl/2017/01/jestes-tym-co-lubisz-czyli-ile-mowia-o-tobie-lajki-na-facebooku/ (dostęp 8.01.2024).
Peterson Joshua. 2020. The Personality Algorithm, 21.01.2020. https://www.linkedin.com/pulse/personality-algorithm-joshua-peterson-mba-ma/ (dostęp 8.01.2024).
Petkovic Jennifer, Duench Stephanie, Trawin Jessica, Dewidar Omar, Pardo Pardo Jordi, Simeon Rosiane, DesMeules Marie, Gagnon Diane, Hatcher Roberts Janet, Hossain Alomgir, Pottie Kevin, Rader Tamara, Tugwell Peter, Yoganathan Manosila, Presseau Justin, Welch Vivian. 2021. „Behavioural interventions delivered through interactive social media for health behaviour change, health outcomes, and health equity in the adult population”. Cochrane Database Syst Rev 5. 31.05.2021. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8406980/ (dostęp 8.01.2024).
Piątek Zbigniew. 2017. „Dlaczego AlphaGo Zero jest przełomem?”. https://przemysl-40.pl/index.php/2017/11/09/alphago-zero/ (dostęp 8.01.2024).
Powęska Marcin. 2022. Oczy zdradzą, jaką decyzję podejmiemy, zanim to zrobimy. focus.pl. 18.12.2022. https://www.focus.pl/artykul/oczy-ruchy-sakkadowe-decyzje (dostęp 8.01.2024).
Rojewska Marta. 2024. Typy osobowości Junga i Hipokratesa, kolory DISC i test MBTI. https://interviewme.pl/blog/typy-osobowosci (dostęp 8.01.2024).
Silva Shiroma. 2016. Trump’s Twitter Debate Lead Was ‘Swelled by bots’. BBC News. 18.10.2016. https://www.bbc.com/news/technology-37684418 (dostęp 8.01.2024).
Skotnicki Krzysztof. 2018. Kilka słów o i-votingu. https://repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89856/35_K_Skotnicki_Kilka_slow_o_i-votingu.pdf (dostęp 8.01.2024).
Skrabacz Aleksandra, Lewińska-Krzak Monika. 2022. „Wpływ rewolucji cyfrowej na rozwój społeczeństwa informacyjnego oraz społeczną wartość informacji”. Roczniki Nauk Społecznych 14(50), nr 1: 119–136.
Sokolewicz Wojciech. 2007. Komentarz do art. 2 Konstytucji. W Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 5. Red. Leszek Garlicki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Sokolewicz Wojciech, Zubik Marek. 2016. Komentarz do art. 2. W Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 1. Red. Leszek Garlicki, Marek Zubik. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Stępień-Załucka Beata. 2017. „Stabilność prawa. Zadanie na dziś czy na wczoraj”. Przegląd Prawa Publicznego 12: 9–22.
Szmigielska Barbara. 2008. Rola Internetu w biegu życia ludzkiego. W Całe życie w sieci. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/fc1a7c58-0554-467e-bdc1-df4bf62674f7/content (dostęp 8.01.2024).
Szostak Piotr. 2021. Jego badania zostały wykorzystane przez Cambridge Analytica. Dziś twierdzi, że jedno selfie mówi więcej niż tuzin sondaży wyborczych. Wyborcza.biz. 20.02.2021. https://wyborcza.biz/biznes/7,177150,26807387,jedno-selfie-mowi-wiecej-niz-tuzin-sondazy-wyborczych.html (dostęp 8.01.2024).
Wierzbicki Andrzej P. 2018. Teoria i praktyka wspomagania decyzji. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. https://onepress.pl/ksiazki/teoria-i-praktyka-wspomagania-decyzji-andrzej-piotr-wierzbicki,e_1lci.htm?srsltid=AfmBOooXmAXZhJJek8gjrIqmSJsE7L2i-Ht1eAYlbwFbz_3HdmcFIpaOt#format/e (dostęp 8.01.2024).
Zalewski Tomasz. 2020. Prawo sztucznej inteligencji. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Elon Musk helped Trump win and is now looking at Europe. Many politicians there are alarmed. https://www.pbs.org/newshour/politics/elon-musk-helped-trump-win-and-is-now-looking-at-europe-many-politicians-there-are-alarmed (dostęp 8.01.2024).
Gari Kasparow. 2021. Ludzie są większym zagrożeniem niż sztuczna inteligencja. Rzeczpospolita, 5.11.2021. https://www.rp.pl/nowe-technologie/art19079911-garri-kasparow-ludzie-sa-wiekszym-zagrozeniem-niz-sztuczna-inteligencja (dostęp 8.01.2024).
Government algorithms are undermining democracy – let’s open up their design to the people. https://theconversation.com/government-algorithms-are-undermining-democracy-lets-open-up-their-design-to-the-people-145515 (dostęp 8.01.2024).
Programy szachowe. https://programyszachowe.wordpress.com/czlowiek-kontra-maszyna/ (dostęp 8.01.2024).
Rządzą nami algorytmy, a wiemy o nich niewiele. 6.02.2019. https://www.dw.com/pl/rz%C4%85dz%C4%85-nami-algorytmy-a-wiemy-o-nich-niewiele/a-47391381 (dostęp 8.01.2024).
‘Trump is a little guy, Musk is a big guy’: historian predicts trouble for president-elect. The Guardian, 1.01.2025. https://www.theguardian.com/books/2025/jan/01/elon-musk-donaldtrump (dostęp 8.01.2024).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie ustanowienia zharmonizowanych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji oraz zmiany rozporządzeń (WE) nr 300/2008, (UE) nr 167/2013, (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1139 i (UE) 2019/2144 oraz dyrektyw 2014/90/UE, (UE) 2016/797 i (UE) 2020/1828 (akt w sprawie sztucznej inteligencji), PE/24/2024/REV/1. Dziennik Urzędowy UE L 2024/1689, 12.7.2024. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32024R1689 (dostęp 8.01.2024).
