Ochrona praw wspólników mniejszościowych w spółce z o.o. w kontekście teorii agencji
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2020/115/19Słowa kluczowe:
teoria agencji, problem agencji, konflikt pryncypał-pryncypał, spółka z o.Abstrakt
Przedmiot badań: Przedmiotem badań są mechanizmy nadzoru korporacyjnego o charakterze prawnym ukierunkowane na rozwiązanie problemu agencji typu II, tj. konfliktu pryncypał – pryncypał. Ramy teoretyczne rozważań tworzy teoria agencji. W pracy skupiono się na problemie konfliktu celu i monitoringu. Konflikt celu ograniczono do konfliktu między wspólnikiem większościowym (kontrolującym) i mniejszościowym w spółce z o.o. Problem monitoringu ograniczono do monitoringu działalności spółki. Przyjęto, że spółka z o.o. działa w interesie wszystkich wspólników, a interes spółki jest kompromisem między często sprzecznymi oczekiwaniami wspólników.
Cel badawczy: Celem opracowania jest analiza i ocena mechanizmów nadzoru korporacyjnego o charakterze prawnym, ukierunkowanych na ograniczenie konfliktu między wspólnikiem większościowym (kontrolującym) a mniejszościowym w spółce z o.o. oraz ukierunkowanych na monitoring. Poddane zostały analizie i ocenie rozwiązania prawne w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, których zadaniem jest ochrona praw wspólników mniejszościowych w spółce z o.o. Za kryterium oceny rozwiązań prawnych przyjęto ich przydatność i skuteczność w rozwiązywaniu problemu konfliktu celu i monitoringu.
Metoda badawcza: Metodą badawczą wykorzystywaną w pracy jest analiza treści regulacji prawnych dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zawartych w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Regulacje prawne oceniano pod kątem ochrony praw wspólnika mniejszościowego w spółce z o.o.1
Wyniki: Na podstawie przeprowadzonych badań wyodrębniono dwie grupy przepisów ukierunkowanych na ochronę wspólnika mniejszościowego w spółce z o.o. Są to prawa kolektywne oraz indywidualne. Uznano jednak, że uprawnienia z nich wynikające nie chronią w wystarczającym stopniu wspólnika mniejszościowego w spółce z o.o. Zaproponowano więc wprowadzenie do rozwiązań prawnych o spółce z o.o. nowego uprawnienia wspólnika, tj. prawa do wypowiedzenia przez wspólnika udziału w spółce z o.o. Zwrócono uwagę, że rozwiązanie takie na gruncie teorii agencji jest rozwiązaniem właściwym. Zgodnie z podstawowymi założeniami teorii agencji może stanowić mechanizm dyscyplinujący menedżerów i wspólnika większościowego (kontrolującego) w spółce z o.o. Rozwiązanie takie stanowić może również przeciwwagę dla istniejącej instytucji prawnej powództwa o wyłączenie ze spółki wspólnika.
Liczba pobrań
Bibliografia
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r., poz. 1145, 1495).
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2019 r., poz. 505, 1543, 1655, 1798, 2217).
Wyrok SN z dnia 5 listopada 2009 r. (I CSK 158/09), http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/ Orzeczenia1/I%20CSK%20158-09-1.pdf; stan na 10.02.2020 r.
Wyrok SN z dnia 22 kwietnia 2016 r. (Sygn. akt II CSK 441/15), http://www.sn.pl/sites/ orzecznictwo/orzeczenia3/ii%20csk%20441-15-1.pdf; stan na 5.02.2020 r.
Adamska A., Własność i kontrola. Perspektywa akcjonariuszy spółek publicznych, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2013.
Adamska A., Mesjasz C., Urbanek P., Teorie ładu korporacyjnego. Władanie i kontrola w złożonym świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.
Armour J., Enriques L., Hansmann H., Kraakman R., The Basic Governance Structure: The Interests of Shareholders as a Class, w: R. Kraakman, J. Armour, P. Davies, L. Enriques, H. Hansmann, G. Hertig, K. Hopt, H. Kanda, M. Pargendler, W.-G. Ringe, E. Rock, With Contributions From, S. Cools, G. Goto, The Anatomy of Corporate Law. A Comparative and Functional Approach, Oxford University Press, Oxford 2017, e-book.
Armour J., Hansmann H., Kraakman R., Agency Problems and Legal Strategies, w: R. Kraak-man, J. Armour, P. Davies, L. Enriques, H. Hansmann, G. Hertig, K. Hopt, H. Kanda, M. Pargendler, W-G. Ringe, E. Rock, With Contributions From, S. Cools, G. Goto, The Anatomy of Corporate Law. A Comparative and Functional Approach, Oxford University Press, Oxford 2017, e-book.
Armour J., Hansmann H., Kraakman R., Agency Problems, Legal Strategies and Enforcement, Harvard John M. Olin Center For Law, Economics, and Business. Discussion Paper 2009/644 7, Harvard Law School Cambridge, MA 02138.
Armour J., Hansmann H., Kraakman R., Pargendler M., What Is Corporate Law?, w: R. Kraak-man, J. Armour, P. Davies, L. Enriques, H. Hansmann, G. Hertig, K. Hopt, H. Kanda, M. Pargendler, W.-G. Ringe, E. Rock, With Contributions From, S. Cools, G. Goto, The Ana¬tomy of Corporate Law. A Comparative and Functional Approach, Oxford University Press, Oxford 2017, e-book.
Azoury N., Bouri E., Principal–Principal Conflicts in Lebanese Unlisted Family Firms, J Manag Gov 2015/19, s. 461–493, http://dx.doi.org/10.1007/s10997-014-9287-8
Babbie E., Podstawy badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Błaszczyk P., Ochrona wspólników mniejszościowych spółki zależnej należącej do grupy spółek, Państwo i Prawo 2010/10, s. 20–34.
Calabrò A., Campopiano G., Basco R., Principal-Principal Conflicts and Family Firm Growth. The Moderating Role of Business Family Identity, Journal of Family Business Management 2017/7/3, s. 291–308, http://dx.doi.org/10.1108/JFBM-02-2017-0005
Chassagnon V., Hollandts X., Who are the owners of the firm: shareholders, employees or no one?, Journal of Institutional Economics 2014/10: 1, s. 47–69.
Daszczuk P., Gąsior M., Prawo spółek handlowych. Last minute, OD.NOWA, Bielsko-Biała 2018.
Denozza F., Stabilini A., Principals vs Principals: The Twilight of the ‘Agency Theory’, The Italian Law Journal 2017/03/02, s. 511–532.
Eisenhardt K.M., Agency Theory: An Assessment and Review, The Academy of Management Review 1989/14/1, s. 57–74.
Frąckowiak J., Charakter prawny uchwał organów spółek kapitałowych a ich zaskarżalność, Przegląd Prawa Handlowego 2014/wrzesień, s. 26–33.
Gliniecki B., Efektywność powództwa actio pro socio w kontekście free rider problem, Przegląd Prawa Handlowego 2014/maj, s. 26–33.
Jensen M.C., Meckling W.H., Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure, Journal of Financial Economics 1976/3, s. 305–360.
Jiang Y., Peng M.W., Principal-Principal Conflicts During Crisis, Asia Pac J Manag 2011/28, s. 683–695, http://dx.doi.org/10.1007/s10490-009-9186-8
Kappes A., Szantaż korporacyjny jako nadużycie prawa podmiotowego, Przegląd Prawa Handlowego 2013/październik, s. 46–51.
Kappes A., Uwolnienie „więźnia korporacyjnego” spółki z o.o. przez wypowiedzenie udziału w spółce, Przegląd Prawa Handlowego 2015/październik, s. 38–44.
Krishnamurti C., Sêvić A., Šević Ž., Legal Environment, Firm-level Corporate Governance and Expropriation of Minority Shareholders in Asia, Economic Change and Restructuring 2005/38, s. 85–111, http://dx.doi.org/10.1007/s10644-005-4524-4
Modrzejewski J., Wiśniewski C., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w: J. Okolski, M. Modrzejewska (red.), Prawo handlowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, s. 303–337.
Okolski J., Opalska D., Corporate governance, w: J. Okolski, M. Modrzejewska (red.), Prawo handlowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, s. 291–303.
Osajda K., Walne zgromadzenie wspólników i jego uchwały w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, Przegląd orzecznictwa, „Glosa” 2010/3, s. 5–19.
Parisi F., Positive, Normative and Functional Schools in Law and Economics, European Journal of Law and Economics 2004/18, s. 259–272.
Popardowski P., Spółki kapitałowe w orzecznictwie Sądu Najwyższego z pierwszego półrocza 2014 r., Przegląd Orzecznictwa, „Glosa” 2014/4, s. 5–15.
Sauerwald S., Peng M.W., Informal Institutions, Shareholder Coalitions, and Principal–Principal Conflicts, Asia Pac J Manag 2013/30, s. 853–870, http://dx.doi.org/10.1007/s10490- 012-9312-x
Shleifer A, Vishny R.W., A Survey of Corporate Governance, National Bureau of Economic Research, Cambridge, MA 1996, Working Paper 5554.
Strzelczyk K., Prawa mniejszości w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, Przegląd Prawa Handlowego 2015/październik, s. 48–58.
Szczurowski T., Prawa mniejszości w jednoosobowej spółce z o.o., Przegląd Prawa Handlowego 2015/wrzesień, s. 37–41.
Szumański A., Granice ochrony praw mniejszości w spółkach kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2015/wrzesień, s. 11–21.
Tarska M., Charakter praw wspólników mniejszościowych w spółkach handlowych, Przegląd Prawa Handlowego 2015/wrzesień, s. 4–10.
Tricker B., Corporate Governance: Principles, Policies, and Practices, Oxford University Press, Oxford 2015.
Ulen T.S., Law and Economics: Settled Issues and Open Questions, w: N. Mercuro (red.), Law and Economics, Recent Economic Thought Series, Kluwer Academic Publishers, Boston– Dordrecht–London 1989, s. 201–231, DOI: 10.1007/978-94-009-1079-9.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, LexisNexis, Warszawa 2001.
Wydra Ł., Uwagi na temat powództwa członka organu spółki o rozwiązanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, Przegląd Sądowy 2012/czerwiec, s. 107–120.
Young M.N., Peng M.W., Ahlstrom D., Bruton G.D., Governing The Corporation In Emerging Economies: A Principal-Principal Perspective, Academy of Management Proceedings 2002 BPS: E1.
Young M.N., Peng M.W., Ahlstrom D., Bruton G.D., Jiang Y., Corporate Governance in Emerging Economies: A Review of the Principal–Principal Perspective, Journal of Management Studies 2008/45: 1, s. 196–220.
Zięty J.J., Czy ochrona praw mniejszości w spółkach kapitałowych jest wystarczająca?, Przegląd Prawa Handlowego 2015/październik, s. 45–47.
