Problem istnienia ryzyka zobowiązań potencjalnych i długu ukrytego w finansach publicznych na wybranych przykładach

Abstrakt

Problem istnienia długu ukrytego i wysoki poziom tzw. zobowiązań potencjalnych pojawiają się coraz częściej w debatach ekonomicznych. Można powiedzieć, że są to dwa kluczowe zagadnienia, w obrębie których można upatrywać zalążka przyszłego kryzysu ekonomicznego. Nie tak dawno Unia Europejska (UE) zażądała od państw członkowskich ujawnienia wielkości zobowiązań emerytalnych, czyli tzw. długu ukrytego. W przypadku Polski analitycy Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) pierwszy raz w historii oszacowali ukryty dług naszego kraju. Suma okazała się być gigantyczna – to 4,96 biliona złotych, czyli 276% polskiego PKB w 2015 r. Poniższy artykuł ma charakter teoretyczno-przeglądowy i został oparty w znacznej części na analizie dostępnych danych statystycznych, a także dodatkowo rozwinięty o przytoczenie ciekawych wyników badań innych autorów w omawianym zakresie. Przedmiotem zainteresowania są kraje członkowskie UE, w tym w szczególności Polska oraz niektóre kraje spoza Europy, które charakteryzuje wysoki poziom długu publicznego. Głównym zamierzeniem autora jest próba przedstawienia czynników determinujących ryzyko niewydolności (utraty możliwości obsługiwania długu) systemu finansowego na świecie w kolejnych latach w związku z narastającym poziomem ukrytych i potencjalnych zobowiązań finansowych. Zobowiązania te stanowią główną składową tzw. długu potencjalnego oraz długu ukrytego. Dług potencjalny powoduje wysokie prawdopodobieństwo załamania systemu finansów publicznych kraju i niesie szereg niekorzystnych zjawisk, takich jak np. nieoczekiwany wzrost kosztów obsługi długu rzeczywistego w konsekwencji nieplanowanego przyrostu deficytu budżetowego czy też problem ujawnienia się tzw. zjawiska hazardu moralnego. Z kolei dług ukryty dotyczy na przykład przewidywanych skutków, jakie mogą nastąpić w przyszłości na skutek braku decyzji odnośnie do obecnych i przyszłych problemów funkcjonowania i wydajności systemu emerytalnego.