Wyrok Wielkiej Izby TSUE w sprawie C-284/16 Achmea: jedna decyzja – wiele perspektyw

Abstrakt

Wyrok TSUE w sprawie C-284/16 Achmea ma fundamentalne znaczenie dla przyszłego kształtu relacji prawa unijnego i prawa ochrony inwestycji w stosunkach pomiędzy państwami UE. TSUE stwierdził w nim niezgodność z prawem UE postanowień pozwalających inwestorowi na pozywanie państw goszczących bezpośrednio przed międzynarodowe trybunały arbitrażowe. Skutkiem wyroku jest obowiązek Państw Członkowskich do wypowiedzenia łączących je z innymi Państwami Członkowskimi umów o wzajemnej ochronie inwestycji i podjęcie wszelkich działań mających na celu skrócenie obowiązywania ich postanowień. Zanim to jednak nastąpi, upłynąć może sporo czasu: po pierwsze doprowadzony do końca musi zostać proces rozwiązywania umów, ponadto rozwiązanie umów nie musi oznaczać zakończenia wszczętych na ich podstawie postępowań. Oznacza to, że postępowania wszczęte na ich podstawie trwać będą mogły nawet przez najbliższe kilkanaście lat. Z tego względu zasadne jest rozważenie możliwych konsekwencji wyroku w sprawie Achmea nie tylko z punktu widzenia prawa unijnego, lecz także prawa ochrony inwestycji i krajowego prawa arbitrażowego. Tylko wtedy możliwe bowiem będzie określenie jego skutków i wskazanie na możliwe przeszkody dla zapewnienia mu skuteczności. Analiza praktyki orzeczniczej trybunałów arbitrażowych mogłaby wskazywać, że fakt sprzeczności wewnątrzunijnych umów o ochronie inwestycji z prawem UE niekoniecznie musi automatycznie prowadzić do niemożliwości orzekania na ich podstawie przez międzynarodowe trybunały arbitrażowe, zaś w postępowaniach postarbitrażowych przed sądami krajowymi można sobie wyobrazić, że restrykcyjna praktyka stosowania krajowych ustaw arbitrażowych mogłaby stanowić dalszą przeszkodę dla zapewnienia skuteczności prawu UE. W związku z powyższym dla zapewnienia pewności obrotu i pełnej skuteczności pra- wa UE niezbędne jest jak najszybsze rozwiązanie wewnątrzunijnych umów o ochronie inwestycji wraz z tzw. „klauzulami zachodzącego słońca”.