Innowacje społeczne – slogan polityczny czy koło zamachowe rozwoju Unii Europejskiej?

Abstrakt

Artykuł dotyczy innowacji społecznych uznanych przez polityków w drugiej dekadzie XXI w. za podstawowy instrument w procesie przeciwdziałania problemom społecznym i ekonomicznym oraz wyzwaniom ekologicznym. Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji innowacji społecznych, leżącej u podstaw strategii Europa 2020, realizowanej w oparciu o Politykę Innowacji Społecznych Unii Europejskiej (European Union Social Innovation Policy – EUSIP). Ta koncepcja polityczna nawiązuje bezpośrednio do idei tzw. „państwa inwestycji społecznych”, stanowiącej na przełomie wieku XX i XXI odpowiedź na potrzebę zmiany modelu polityki społecznej, wynikającą z nowych ryzyk społecznych i z paradygmatu rozwoju zrównoważonego. Dlatego prezentacja tej koncepcji poprzedza analizy dotyczące innowacji społecznych i ich zakładanej roli w strategicznym podejściu do rozwoju Unii Europejskiej. Artykuł został opracowany w oparciu o celowo wybraną literaturę przedmiotu. Przedstawione zostały zawarte w dokumentach programowych argumenty wskazujące na szczególny potencjał rozwojowy innowacji społecznych oraz uwarunkowania ich upowszechnienia, ze szczególnym uwzględnieniem innowacji zorientowanych na zmianę systemową. Omówiono krytykę EUSIP, wskazując na ograniczenia rozpowszechniania innowacji społecznych wynikające ze zróżnicowania kontekstów społeczno- -kulturowych, ujawniających się w zróżnicowanych welfare regimes, ignorowane w założonej „szybkiej polityce” realizacji EUSIP. Wskazano na kontynuowanie neoliberalnego podejścia do odpowiedzialności za zabezpieczenie społeczne ograniczające rolę państwa. Artykuł kończy przywołanie danych z raportu Eurostatu dokumentujących realizację celów strategii Europa 2020. Wynika z niego, że sztandarowy cel strategiczny, jakim miało być ograniczenie liczby ludności zagrożonej biedą o 20 milionów, nie zostanie osiągnięty. Oznacza to, że EUSIP nie przyniosła zakładanych rezultatów.